Στους ρυθμούς του καρναβαλιού η χώρα

Στο ρυθμό της Αποκριάς κινείται όλη η χώρα. Οι πόλεις "ζωντανεύουν" και αρχίζει το καρναβάλι, με την Πάτρα να πρωτοστατεί στις εκδηλώσεις.

Έντεκα άρματα και περισσότεροι από 30.000 καρναβαλιστές με επικεφαλής πάντα τον βασιλιά Καρνάβαλο, ετοιμάζονται να παρελάσουν.

Το μεσημέρι θα ξεκινήσει η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση. Τα άρματα που έχει ετοιμάσει το καρναβαλικό εργαστήριο του δήμου Πατρέων, σατιρίζουν όπως πάντα την επικαιρότητα, ενώ τα άρμα του βασιλιά Καρνάβαλου είναι φέτος «ντυμένο» με τα χρώματα του κλόουν. Το άρμα της βασίλισσας του πατρινού Καρναβαλιού είναι εξ ολοκλήρου άνθινο και έχει το σχήμα καρδιάς, ενώ θα παρελάσουν ακόμα το «Καρναβαλικό Big Bang», που αναφέρεται στην δημιουργία των πλανητών, το «No Smoking» που σατιρίζει την απαγόρευση του καπνίσματος, η «Πράσινη Ανάπτυξη» και το «Τραβάει ο οργανισμός μας το κουπί».

Επίσης θα παρελάσουν τα άρματα «Σάτιρα στην σάτιρα», «Λαχανάκια Βρυξελλών» και «Η μάχη του πάρκινγκ». Στην συνέχεια θα ακολουθήσουν οι 30.000 καρναβαλιστές που με την ζωντάνια τους, το χιούμορ, αλλά και την ευρηματικότητά τους, θα επιχειρήσουν να παρασύρουν τους θεατές της παρέλασης στους δικούς τους κεφάτους ρυθμούς. Η παρέλαση θα κλείσει με τους σοκαλοτορίχτες, που τηρούν πιστά ένα από τα πιο παλιά έθιμα του πατρινού καρναβαλιού.

Στις 9.00 το βράδυ της Κυριακής θα πραγματοποιηθεί στον μόλο της Αγίου Νικολάου η καθιερωμένη τελετή λήξης. Ακροβάτες από την Ιταλία και μια ομάδα με μεσαιωνικά ταμπούρια, από την πόλη Φαέντσα, θα «αποχαιρετήσουν» το βασιλιά Καρνάβαλο, πριν παραδοθεί στην πυρά. Η τελετή λήξης θα ολοκληρωθεί με την ρίψη χιλιάδων πυροτεχνημάτων, που αναμένεται να φωτίσουν τον ουρανό της Πάτρας για περισσότερα από 15 λεπτά.

Στον Τύρναβο

Ένα καρναβάλι, οι ρίζες του οποίου χάνονται βαθιά μέσα στο χρόνο, με ιστορία τουλάχιστον 100 ετών, έθιμα και παραδόσεις, είναι αυτό του Τυρνάβου.

Αν και δεν υπάρχουν καταγραφές για το Καρναβάλι του Τυρνάβου, τα πρώτα στοιχεία για την τέλεσή του εντοπίζονται γύρω στο 1898, με την ίδρυση του Πολιτιστικού και Αθλητικού Συλλόγου "Ανάπλασις". Βέβαια, από τις αρχές του αιώνα έχει βρεθεί πλούσιο φωτογραφικό υλικό με μεγάλη ιστορική και πολιτιστική αξία.

Στη μακρόχρονη πορεία του, το Τυρναβίτικο Καρναβάλι γνώρισε αλλεπάλληλες επιθέσεις από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, που θεωρούσαν ότι έβλαπτε τα χρηστά ήθη και έθιμα της εποχής. Όμως, οι απαγορεύσεις των εκδηλώσεων δεν πτοούσαν τους Τυρναβίτες, που το γιόρταζαν ακόμα και κρυφά, αφού γι' αυτούς αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής τους παράδοσης.

Ένα από τα έθιμα που έκαναν το Τυρναβίτικο Καρναβάλι ξακουστό είναι το έθιμο του "Μπουρανί", την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Η κραιπάλη και κάποιος βαθμός έκλυσης των ηθών είναι βασικά στοιχεία των εκδηλώσεων ευθυμίας, κατά την ημέρα αυτή.

Μάλιστα, η χρησιμοποίηση ερωτικών συμβόλων συνδυάζεται απόλυτα με τις παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις των Τυρναβιτών. "Εμβαθύνοντας το θέμα μπορούμε να πούμε, πως το βέβηλο και άσεμνο είναι μια πτυχή του λαϊκού μας πολιτισμού που ελάχιστα έχει ανιχνευθεί και μελετηθεί, μιας που επί δεκαετίες, ίσως και αιώνες, η υποκριτικά επίπεδη αστική ηθική και σεμνοτυφία των διανοουμένων συλλογέων την αποσιώπησε και την αγνόησε, παραποιώντας την αλήθεια κάποιων συγκεκριμένων πολιτισμικών φαινομένων", αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δημοτικός σύμβουλος, Σάκης Κωστούλας.

Το "Μπουρανί" είναι ένα λαϊκό πανηγύρι, αλλά στην ουσία είναι η γιορτή του φαλλού και συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Για την προέλευση του, υπάρχουν δύο εκδοχές.

Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις πανάρχαιες εορτές των Ελλήνων: τα Διονύσια, τα Θεσμοφόρια, τα Αφροδίσια, τα Θαργήλια και κυρίως οι αλωαί, που ήταν γεωργική εορτή, πανάρχαια λατρεία και προθρησκευτική.

Η δεύτερη εκδοχή θέλει το έθιμο να προέρχεται από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στον Τύρναβο γύρω στο 1770, λίγο πριν από τα «Ορλωφικά». Αυτή η εκδοχή μάλλον είναι και η επικρατέστερη, καθώς τεκμηριώνεται από ιστορικά στοιχεία, αφού λέγεται πως εκείνη την εποχή έπεσε στον Τύρναβο επιδημία χολέρας και οι περισσότεροι κάτοικοί του βρήκαν τραγικό θάνατο.

Η πόλη ερημώθηκε και ο σουλτάνος της περιοχής έφερε ένα τμήμα Αρβανιτών, για να κτίσει την καινούργια πόλη, δίπλα στην παλιά (η περιοχή αυτή ονομάζεται "Κόκκαλα" επειδή στην περιοχή θάφτηκαν όσοι βρήκαν τον θάνατο από την χολέρα).

Οι Αρβανίτες αυτοί, λοιπόν, καθιέρωσαν το έθιμο, που σώζεται έως τις μέρες μας.

Το έθιμο αυτό λαμβάνει χώρα την Καθαρά Δευτέρα, κάθε χρόνο, στον Τύρναβο. Οι κάτοικοι της πόλης πηγαίνουν στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία στα βόρεια της πόλης, σ' έναν ελεύθερο ευρύ χώρο (ένα μεγάλο αλώνι).

Η πορεία γίνεται σε πομπή, της οποίας προηγούνται διάφορες ομάδες (θίασοι) μεταμφιεσμένων ή μη (μόνον ανδρών), οι οποίοι κουβαλούσαν όλα τα απαραίτητα για τη λειτουργία.

Όταν η πόλη έφθανε στο χώρο του Προφήτη Ηλία, εκεί κάθε ομάδα έστρωνε στο έδαφος διάφορα φαγητά και μια μεγάλη φιάλη σε σχήμα "φαλλού" γεμάτη με κρασί ή με γαλακτόχρουν κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό.

Παράλληλα, άναβαν φωτιά πάνω στην οποία παρασκευαζόταν το "Μπουρανί", μια χορτόσουπα από σπανάκι και ξύδι για να νοστιμίζει.

Αφού γινόταν το "Μπουρανί", που είχε τη μορφή σούπας, σερβιριζόταν στους "μυούμενους" ως μέθεξη - συμμετοχή στα δρώμενα - και έτσι άρχιζε ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες βασικά εκφράσεις.
Πολλοί από τους άντρες που συμμετείχαν σ' αυτό το τελετουργικό κρατούσαν στα χέρια τους φαλλούς σαν σκήπτρα, που ήταν κατασκευασμένα από ξύλο ή πηλό ή ακόμα και από ψωμί και που αποτελούσαν το κυριότερο τελετουργικό σύμβολο.

Στο έθιμο αυτό συμμετείχαν αυστηρά μόνο άντρες, ενώ οι γυναίκες απείχαν, ίσως για λόγους σεμνοτυφίας, λόγω των φερόμενων φαλλικών συμβόλων. Γυναικόπαιδα, όμως, παρακολουθούσαν τα δρώμενα, καθώς επίσης και πλήθη επισκεπτών από διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Όταν τελείωνε το βράσιμο του "Μπουρανί", όλοι μετέβαιναν δίπλα στις όχθες του Τιταρήσιου κι εκεί έτρωγαν και έπιναν εξακολουθώντας τα άσεμνα πειράγματα και τραγούδια.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, σημειώνει ο κ. Κωστούλας, ότι το έθιμο αυτό είναι κατάλοιπο των Βακχικών τελετών, που διατηρήθηκε στους αιώνες και αναβιώνει ακόμα και σήμερα, δείχνοντας την προσήλωση των Τυρναβιτών στα έθιμα και τις παραδόσεις.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας, εκείνος ο οποίος γίνονταν τύφλα στο μεθύσι τον ανακήρυτταν "Βασιλιά της Αποκριάς" και αφού τον ανέβαζαν στους ώμους, τον περιέφεραν γύρω-γύρω στην πλατεία, με άσεμνες χειρονομίες και λόγια.

Μια άλλη εκδοχή λέει πως τον "Βασιλιά της Αποκριάς" τον ανέβαζαν ανάποδα πάνω σ' ένα γαϊδούρι και τού έδιναν να κρατάει την ουρά του ζώου, καθώς τον περιέφεραν σ' όλη την πόλη. Η πτυχή αυτή του εθίμου καταργήθηκε το 1875.

Όσο τα χρόνια περνούσαν και κυρίως προς τα τέλη της δεκαετίας του '70, οι γυναίκες αρχίζουν να παίρνουν ενεργά μέρος στο όλο τελετουργικό, ιδιαίτερα μετά τη δημιουργία του Σωματείου Μπουρανί, το 1979. Μάλιστα φτάσαμε στο σημείο, αυτό το κάποτε ανδροκρατούμενο σωματείο, να αποκτήσει γυναίκα πρόεδρο στα τέλη της δεκαετίας του '90.

Αν λοιπόν πάρετε την απόφαση και επισκεφτείτε τον Τύρναβο την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας, μην ξαφνιαστείτε από τα "πειράγματα". Είναι βλέπετε το έθιμο και όλα εκείνη την ημέρα επιτρέπονται!

Στην Ξάνθη, στις Σέρρες...

Στολές, μάσκες, σερπαντίνες, κομφετί βρίσκονται όλα σε ετοιμότητα! Η Βόρεια Ελλάδα κινείται στους ρυθμούς της αποκριάς.
Τις εντυπώσεις ετοιμάζεται να «κλέψει» για μία ακόμη χρονιά η Ξάνθη. Η «αρχόντισσα» της Θράκης ζει τις απόκριες μέσα από την ιστορία, τα έθιμα και τις παραδόσεις, γεφυρώνοντας το χθες με το σήμερα στους δρόμους και τις πλατείες. Το ξανθιώτικο καρναβάλι είναι ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί από το 1966 με τον δικό του, ξέφρενο παλμό.

Οι κάτοικοι της πόλης και οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν μια σειρά δρώμενων από καρναβαλικές παρελάσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, δρώμενα για τα παιδιά, σύγχρονα και παραδοσιακά γλέντια.

Στη Νάουσα, οι «Γενίτσαροι και Μπούλες» θα έχουν και φέτος την τιμητική τους. Η παράδοση και η σάτιρα θα είναι τα κύρια στοιχεία των αποκριάτικων εκδηλώσεων της πόλης, που θα διοργανώσει ο δήμος. Πλήθος κόσμου θα χορέψει και θα διασκεδάσει ξέφρενα στους δρόμους της Νάουσας, στο αυθεντικό ελληνικό καρναβάλι. Η επίσημη έναρξη ορίζεται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης στην πλατεία Καρατάσου με τη διοργάνωση ενός παραδοσιακού γλεντιού.

Στην Κοζάνη, θα αναβιώσει το έθιμο του φανού, όπου φωτιές και υπαίθρια γλέντια στήνονται σε κάθε γειτονιά της πόλης. Οι φανοί, οι μασκαράδες που περιφέρονται σε όλη την Κοζάνη, οι λαϊκοί οργανοπαίχτες και οι μπάντες είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του τοπικού καρναβαλιού. Σε κάθε γειτονιά ανάβουν οι φανοί, μεγάλες φωτιές γύρω από τις οποίες χορεύουν και τραγουδούν μικροί και μεγάλοι.

Τα «Ανακατωσάρια» δίνουν ζωή στα Γρεβενά. Ορχήστρες δημιουργούν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα και πλημμυρίζουν με μουσική ολόκληρη την πόλη.

Ξεχωριστή σημασία έχει και το δρώμενο «Κουδουνοφόροι» στο Σοχό του νομού Θεσσαλονίκης, που τελείται την περίοδο της Αποκριάς, με αποκορύφωμα το τριήμερο της Τυρινής και της Καθαράς Δευτέρας. Ντυμένοι με στολές που φτιάχνονται από δέρματα ζώων και ζωσμένοι με κουδούνια, οι αθυρόστομοι κουδουνοφόροι καρναβαλιστές χορεύουν και τραγουδούν συμπαρασύροντας τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής.