Μπορεί η πανδημία να φέρει αρχιτεκτονική επανάσταση; - Πώς θα είναι οι πόλεις του μέλλοντος

Στις 17 Νοεμβρίου του 2019 αναφέρθηκε για πρώτη φορά κρούσμα COVID-19 στην πόλη Γουχάν, στην Κίνα. Στις 11 Μαρτίου του 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε επισήμως πανδημία, με πάνω από 138.000 επιβεβαιωμένους ασθενείς σε περισσότερες από 130 χώρες και αρκετές χιλιάδες θανάτους. Μέσα σε λίγες ημέρες η ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη άλλαξε άρδην. Οι αντιδράσεις για την αντιμετώπιση του ιού ανά τον κόσμο περιλάμβαναν ταξιδιωτικούς περιορισμούς, απαγόρευση κυκλοφορίας, ακυρώσεις εκδηλώσεων, κλείσιμο σχολείων, καθώς και καραντίνα τόσο στην κινεζική επαρχία Χουμπέι όσο και σε διάφορες πόλεις της Χώρας του Κόκκινου Δράκου, αλλά και εκτός Κίνας.

«Πλέον εκατομμύρια άνθρωποι απομονώνονται μέσα σε έναν νέο τύπο “καταφυγίου”. Οι παγκόσμιες επιπτώσεις της πανδημίας περιλαμβάνουν επίσης κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές καθώς και “εθελοντές φυλακισμένους” χάρη στις καμπάνιες που ενθαρρύνουν την παραμονή στο σπίτι. Εδώ έρχεται να παίξει έναν ρόλο -και μάλιστα σημαντικό- η αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική βοηθά στη διαμόρφωση της ποιότητας του περιβάλλοντός μας και μπορεί να συνεισφέρει στην υγεία και την ευεξία», αναφέρει ο Βασίλης Μπαρτζώκας, επιχειρηματίας με σημαντική δράση στον χώρο της αρχιτεκτονικής και του design.

Πολλά έργα γνωστών αρχιτεκτόνων, όπως του Αλβαρ Ααλτο, του Φράνκο Αλμπίνι, του Ινιάτσιο Γκαρντέλα, αλλά και το θεωρητικό έργο του Λε Κορμπιζιέ, προϋποθέτουν ψυχολογική και σωματική ευεξία. Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει νέες παγκοσμιοποιημένες απειλές για την υγεία, υπάρχει ανάγκη να σχεδιαστεί το σπίτι ή η πόλη του μέλλοντος. Ενός μέλλοντος όπου είναι πιθανόν οι πανδημίες και οι ιοί να μη θεωρούνται κρίση, αλλά κανονικότητα.

COVID-19 και αρχιτεκτονική

Ο Βασίλης Μπαρτζώκας είναι επιχειρηματίας, ιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής της Design Ambassador με έδρα το Βερολίνο. Κύριες δραστηριότητες της εταιρείας του είναι η επικοινωνία, η συμβουλευτική και οι παραγωγές κυρίως στον τομέα της αρχιτεκτονικής και του design. H Design Ambassador προσφέρει τις υπηρεσίες της σε μερικά από τα κορυφαία αρχιτεκτονικά γραφεία στην Ελλάδα, διοργανώνει το μεγαλύτερο συνέδριο για την αρχιτεκτονική και το design στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση «ΕΣΩ», ενώ στην ιδιοκτησία της ανήκει και το archisearch.gr, το σημαντικότερο ελληνικό ηλεκτρονικό περιοδικό αρχιτεκτονικής. Πρωτοπόρος στον χώρο του, ο Βασίλης Μπαρτζώκας τονίζει ότι, αφού περάσαμε τη μόδα των εντυπωσιακών αλλά πολλές φορές μη βιώσιμων κατοικιών, ήρθε η ώρα να αναζητήσουμε και να εμπνευστούμε χώρους που να εξυπηρετούν τις σημερινές μας ανάγκες και να συνδυάζουν την ομορφιά με τη λειτουργικότητα. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει φυσικά και για τις πόλεις. «Σχεδιάζοντας για τις ανάγκες μιας πραγματικότητας που μαστίζεται από μια πανδημία, οι αρχιτέκτονες λειτουργούν ως εγγυητές και προστάτες της παγκόσμιας κοινότητας. Ο σχεδιασμός μιας πόλης, για παράδειγμα, θα πρέπει να έχει δύο γενικούς σκοπούς: την αντιμετώπιση της ξαφνικής αύξησης του αριθμού των ασθενών και τη διατήρηση της κανονικότητας της ζωής στο μέτρο του εφικτού για όλους τους υπόλοιπους», αναφέρει.

Οι συνθήκες της σύγχρονης ζωής αλλάζουν. Ολοι αντιλαμβανόμαστε πια ότι οι τάσεις που διαμορφώνονται από τις ανάγκες της εποχής είναι διαφορετικές. Η τεχνολογική πρόοδος, η ευρεία χρήση του Internet, η διαδικτυακή ενημέρωση, η επικοινωνία με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, τα παιδιά που απασχολούνται και διασκεδάζουν μέσα στο σπίτι, η κατ’ οίκον διδασκαλία μέσω Διαδικτύου είναι δεδομένα που αλλάζουν τη μέχρι τώρα χρήση ενός σπιτιού.

«Παράλληλα, τα ίδια δεδομένα πρέπει να λάβουν υπόψη τους και άλλοι κοινής χρήσης χώροι, όπως τα σούπερ μάρκετ και οι δημόσιες υπηρεσίες», υπογραμμίζει ο Βασίλης Μπαρτζώκας και προσθέτει: «Δείτε για παράδειγμα τις αποστάσεις που κρατά ο ένας από τον άλλον στα ψώνια, το ξήλωμα στα παγκάκια που είδαμε πρόσφατα στις πλατείες, αλλά και τα μέτρα που έχουν επιβληθεί κατά τη φυσική παρουσία, όπως μη άμεση επαφή με τον υπάλληλο σε τράπεζες και δημόσιες υπηρεσίες. Η ίδια η πραγματικότητα μας οδηγεί πλέον αλλού. Οπως σε πιο χρηστικές, αλλά και καθαρές στάσεις Μέσων Μαζικής Μεταφοράς».

Τα ερωτήματα που προκύπτουν στην παγκόσμια κοινότητα είναι πολλά. Οταν εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε απομόνωση και εργάζονται από το σπίτι, ποια χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει ένα τέτοιο σπίτι; Οταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να ταξιδέψουν, ποιος είναι ο ρόλος των ξενοδοχείων; Οταν τα πλήθη δεν επιτρέπονται σε δημόσιους χώρους, πώς αλλάζουν οι πόλεις και οι χώροι αυτοί; Σε ό,τι αφορά τα κέντρα υγείας και το design εσωτερικών χώρων, ποιες είναι οι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες που θα διασφαλίσουν την υγιεινή σε μια πανδημική πραγματικότητα; Με αυτό το σκεπτικό και αυτούς τους προβληματισμούς η εταιρεία του Βασίλη Μπαρτζώκα διοργανώνει έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσκαλώντας αρχιτέκτονες από όλο τον κόσμο να εμπνευστούν και να σχεδιάσουν τα σπίτια αλλά και τις πόλεις του μέλλοντος. Ζητά από νέους κυρίως αρχιτέκτονες να μετατρέψουν τον COVID-19 σε πηγή έμπνευσης. Αλλωστε η Ιστορία έχει δείξει ότι όλα τα κινήματα και οι διεθνείς καλλιτεχνικές τάσεις γεννήθηκαν μέσα από ομολογουμένως δύσκολες συνθήκες για τον άνθρωπο. «Σκοπός του διαγωνισμού είναι να ανοίξει έναν διάλογο και να δημιουργήσει μια δεξαμενή σκέψης αναζητώντας ιδέες για το μέλλον της διαβίωσης, των εργασιακών χώρων, του δημόσιου χώρου και της βιομηχανίας του τουρισμού», εξηγεί ο επιχειρηματίας στο «Gala» και συνεχίζει: «Παρά το γεγονός ότι ο διαγωνισμός θα λήξει στα τέλη Μαΐου, οι συμμετοχές από ολόκληρο τον κόσμο είναι ήδη δεκάδες. Είμαστε ενθουσιασμένοι καθώς ο διεθνής διαγωνισμός αρχιτεκτονικών ιδεών “Pandemic Architecture”, όπως τον ονομάσαμε, έχει σημαντική ανταπόκριση από τη διεθνή αρχιτεκτονική αλλά και καλλιτεχνική κοινότητα».

Διεθνούς κύρους είναι και η επιτροπή η οποία θα αξιολογήσει τα έργα ανακηρύσσοντας τους νικητές και αποτελείται από την αρχιτέκτονα, μηχανικό και καθηγήτρια στο Πολυτεχνείο της Νέας Υόρκης Λυδία Καλλιπολίτη, τον διεθνούς φήμης designer Iτο Μοραμπίτο του brand Ora-Ιto, τους αρχιτέκτονες και διακεκριμένους designers Ρομπέρτο και Λουντοβίκα Παλόμπα, τον Κυριάκο Χατζηπαρασκευά του φημισμένου Heatherwick Studio, την αρχιτέκτονα, ερευνήτρια και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ολλανδίας αλλά και της Σιγκαπούρης Σοφία Βυζοβίτη, το γραφείο UN Studio με τη Μαριάνθη Τατάρη, καθώς και τον Τομ Λίντμπλομ, studio director του λονδρέζικου γραφείου Gensler.

«Σε μια συγκυρία που μας παρακινεί για οικιστική εξέλιξη, η συνεργασία με τόσο διακεκριμένα ονόματα από όλο τον κόσμο μόνο ενθουσιασμό μπορεί να φέρει. Τώρα που όλοι δουλεύουμε από τα σπίτια μας και εξοικονομούμε χρόνο από τις περιττές μετακινήσεις, ας τον αξιοποιήσουμε εξασκώντας τον νου μας και ας εμπνευστούμε ιδέες. Η εποχή μάς προκαλεί να γυρίσουμε σελίδα στον τρόπο ζωής μας γεννώντας καινούρια κινήματα. Η κρίση μάς φέρνει αντιμέτωπους με μια νέα πραγματικότητα. Ας την υποδεχτούμε με αισιοδοξία», λέει κλείνοντας την κουβέντα μας ο Βασίλης Μπαρτζώκας