Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο: «Πυρά» κατά Κομισιόν για τα «προγράμματα διάσωσης»

Η αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης από την Κομισιόν ήταν «γενικώς ελλιπής», αναφέρει σε έκθεσή του, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο αξιολόγησε τα προγράμματα βοήθειας για πέντε χώρες: Ουγγαρία, Ρουμανία, Λετονία, Ιρλανδία και Πορτογαλία.

Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του, η βοήθεια στην Ελλάδα θα εξεταστεί στο πλαίσιο δύο χωριστών ειδικών εκθέσεων που θα δημοσιεύσει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο: Η πρώτη, που θα δημοσιευθεί στο πρώτο τρίμηνο του 2016, αφορά στην αξιολόγηση του κατά πόσον η τεχνική βοήθεια, την οποία συντόνισε η Επιτροπή, συνέβαλε θετικά στην υλοποίηση των προγραμμάτων και στη διαδικασία μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα. Η δεύτερη, που θα δημοσιευθεί αργότερα, αφορά στην αξιολόγηση του σχεδιασμού, της παρακολούθησης και των αποτελεσμάτων του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ήταν προετοιμασμένη για τις πρώτες αιτήσεις χρηματοδοτικής συνδρομής κατά τη δημοσιονομική κρίση του 2008, επειδή ορισμένες προειδοποιητικές ενδείξεις είχαν περάσει απαρατήρητες, σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι η Επιτροπή, παρά τη σχετική έλλειψη πείρας, διαχειρίστηκε επιτυχώς τα προγράμματα στήριξης με τις επακόλουθες μεταρρυθμίσεις τους και επισημαίνουν ορισμένα θετικά αποτελέσματα. Εντοπίζουν, ωστόσο, ορισμένους προβληματικούς τομείς που αφορούν τη «γενικώς ελλιπή» αντιμετώπιση της κρίσης από την Επιτροπή: τη διαφορετική μεταχείριση χωρών, τον περιορισμένο έλεγχο ποιότητας, την ελλιπή παρακολούθηση της υλοποίησης και τις ανεπάρκειες στην τεκμηρίωση.

«Οι συνέπειες της κρίσης είναι αισθητές ακόμη και σήμερα και τα σχετικά προγράμματα δανεισμού ανέρχονται πλέον σε δισεκατομμύρια ευρώ» δήλωσε ο Baudilio Tomé Muguruza, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος για την έκθεση, προσθέτοντας: «Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη να διδαχθούμε από τα σφάλματα που έγιναν».

Οι ελεγκτές επισήμαναν ότι τα προγράμματα πέτυχαν τους στόχους τους. Οι αναθεωρημένοι στόχοι για το έλλειμμα, ως επί το πλείστον επιτεύχθηκαν. Τα διαρθρωτικά ελλείμματα βελτιώθηκαν, αλλά με διαφορετικό ρυθμό. Τα κράτη μέλη συμμορφώθηκαν με τους περισσότερους όρους των προγραμμάτων τους, έστω και με κάποιες καθυστερήσεις. Τα προγράμματα υπήρξαν επιτυχή στην προώθηση μεταρρυθμίσεων. Οι χώρες συνέχισαν κατά κανόνα τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούσαν οι όροι των προγραμμάτων και σε τέσσερις από τις πέντε χώρες η προσαρμογή του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών υπήρξε ταχύτερη από την αναμενόμενη.

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εντόπισε αρκετά παραδείγματα χωρών που δεν αντιμετωπίστηκαν με τον ίδιο τρόπο, παρόλο που βρίσκονταν σε παρόμοια κατάσταση. Σε ορισμένα προγράμματα, οι όροι συνδρομής ήταν συνολικά λιγότερο αυστηροί, γεγονός που καθιστούσε ευκολότερη τη συμμόρφωση. Οι απαιτούμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις δεν ήταν πάντοτε ανάλογες με τα προς αντιμετώπιση προβλήματα ή ακολουθούσαν πολύ διαφορετικές πορείες. Ορισμένοι στόχοι για τα ελλείμματα των χωρών ήταν περισσότερο χαλαροί από ό,τι φαινόταν να δικαιολογεί η οικονομική κατάσταση. Η Ουγγαρία έπρεπε να συμμορφωθεί με λιγότερους από 60 όρους, ενώ για την Πορτογαλία οι όροι έφθασαν τους 400 περίπου, αναφέρει δημοσίευμα των Financial Times για την έκθεση.

Οι ελεγκτές αναφέρονται σε περιορισμένο έλεγχο ποιότητας: Η επανεξέταση των βασικών εγγράφων από τις ομάδες προγράμματος της Επιτροπής ήταν ανεπαρκής από πολλές απόψεις. Οι σχετικοί υπολογισμοί δεν επανεξετάζονταν από κανέναν εκτός της ομάδας, το έργο των εμπειρογνωμόνων δεν εξεταζόταν ενδελεχώς και η διαδικασία επανεξέτασης δεν τεκμηριωνόταν επαρκώς.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασιζόταν σε στόχους για το έλλειμμα σε δεδουλευμένη βάση. Εντούτοις η επίτευξή τους μπορεί να διαπιστωθεί μόνο έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα. Μολονότι κατ' αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η συνέπεια με τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, ωστόσο, όταν πρέπει να ληφθεί απόφαση για τη συνέχιση ενός προγράμματος, η Επιτροπή δεν μπορεί να αναφέρει με βεβαιότητα κατά πόσον το κράτος μέλος-δικαιούχος συμμορφώθηκε με τον στόχο για το έλλειμμα, σημειώνει η έκθεση.

Η Κομισιόν χρησιμοποίησε ένα υφιστάμενο και μάλλον δύσχρηστο εργαλείο πρόβλεψης βασισμένο σε λογιστικά φύλλα, σημειώνει η έκθεση. Η εν λόγω διαδικασία δεν ήταν προσανατολισμένη στην αναδρομή στο παρελθόν με σκοπό την αξιολόγηση των ληφθεισών αποφάσεων. Η διαθεσιμότητα τεκμηρίων βελτιώθηκε στην πορεία, αλλά ακόμη και για τα πλέον πρόσφατα προγράμματα έλειπαν ορισμένα βασικά έγγραφα. Οι όροι των μνημονίων συνεννόησης δεν επικεντρώνονταν πάντοτε επαρκώς στους γενικούς όρους οικονομικής πολιτικής που είχαν καθοριστεί από το Συμβούλιο.

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μεταξύ άλλων, τα εξής:

• η διαδικασία προβλέψεων να υπόκειται σε συστηματικότερο έλεγχο ποιότητας,

• να βελτιώσει την τήρηση αρχείων και να εστιάζει σε αυτά κατά τον έλεγχο ποιότητας,

• να διακρίνει τους όρους αναλόγως της σπουδαιότητάς τους και να επιδιώκει τις πραγματικά σημαντικές μεταρρυθμίσεις,

• να επισημοποιήσει τη διοργανική συνεργασία με άλλους εταίρους των προγραμμάτων,

• να καταστήσει περισσότερο διαφανή τη διαδικασία διαχείρισης του χρέους,

• να αναλύει εκτενώς τις βασικές πτυχές της προσαρμογής των χωρών μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων.