«Το πορτραίτο ενός ηγέτη- Από την ιστορία του Μητσοτάκη, στον Μητσοτάκη της Ιστορίας» λέγεται το βιβλίο του καθηγητή της Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Θανάση Διαμαντόπουλου, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, συμπληρώνοντας το δίτομο έργου με τη πολιτική βιογραφία του ιστορικού πολιτικού, ο οποίος υπήρξε γέννημα θρέμμα του Κέντρου, καταγγελλόμενος για την Αποστασία του 1965 και μετέπειτα ηγέτης της κεντροδεξιάς.
Πρόκειται για μνήμες, σκέψεις, διαβάσματα και συνομιλίες μιας 25χρονης γνωριμίας που περικλείονται σε αυτό το μελέτημα των 187 σελίδων το οποίο προλογίζει ο ανεξάρτητος βουλευτής και συγγραφέας Μίμης Ανδρουλάκης.
«Ο κρυφός ανταγωνιστής- πρότυπο του Κώστα Μητσοτάκη δεν ήταν ούτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ούτε ο Ανδρέας Παπανδρέου» γράφει ο Μίμης Ανδρουλάκης. « Αυτός που εμπνέει και στοιχειώνει τις παιδικές και στη συνέχεια τις πολιτικές του φαντασιώσεις είναι ο Μεγάλος Κρητικός και συγγενής του Ελευθέριος Βενιζέλος. Όσο θα ζει θα βασανίζεται με τις συγκρίσεις και θα μηρυκάζει τις βάσιμες κριτικές για υπερβολικό πάθος και βουλησιαρχία, όπως εκείνος που είχε πει κάποτε σε ένα σύντεκνό του ότι θα μπορούσε να μεταφέρει τα Λευκά Όρη στα Χανιά».
Και συνεχίζει επισημαίνοντας ότι άλλες φορές υπερεκτιμά τις δυνατότητές του να διαμορφώσει το πολιτικό σκηνικό και άλλες φορές γίνεται μάντης κακών. Πάντως, η υπεραισιοδοξία του , που τον οδήγησε να μην δει τον «Αόρατο γορίλα» της Ιστορίας το μοιραίο καλοκαίρι του 1965, είναι η ίδια που τροφοδότησε την ελπίδα και την αντοχή του για το απροσδόκητο comeback του.
Στην εισαγωγή με τίτλο «Και αμφιλεγόμενος και αναμφίλεκτα μεγάλος» ο συγγραφέας υποστηρίζει πως ο Κώστας Μητσοτάκης υπήρξε πολιτικό φαινόμενο υπό την έννοια ότι είναι από τους λίγους πολιτικούς στον πλανήτη οι οποίοι απαξιώθηκαν τόσο πολύ, ως έκφραση του κυνισμού και του καιροσκοπισμού, αλλά διατήρησαν επί δεκαετίες πρωταγωνιστικούς ρόλους στη δημόσια ζωή.
Η πρωτοφανής αντοχή του- λέει - εκπλήσσει περισσότερο αν συνεκτιμήσει κανείς πως , σαν αλεξικέραυνο, τραβούσε πάντα πάνω του τους πιο ηλεκτροφόρους κεραυνούς που παρήγαγε ο εθνικός βίος: «Άλλοτε άδικα και άλλοτε τεκμηριωμένα, ο Κρητικός πολιτικός χτυπήθηκε, απαξιώθηκε, λοιδορήθηκε, κατηγορήθηκε όσο κανένας άλλος Έλληνας δημόσιος άνδρας. Όχι σπάνια, στη συνείδηση μεγάλου μέρους της κοινωνίας θεωρήθηκε ολοκληρωτικά αποβλητέος του εθνικού βίου». Ο συγγραφέας φέρνει ως παράδειγμα την ολοσέλιδη φωτογραφία που δημοσίευσε η εφημερίδα «Αυριανή» στις 10 Μαΐου του 1985. Ο καθηγητής αναφέρει ότι, μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος της Ανατολικής Γερμανίας, πράκτορας της μυστικής αστυνομίας Στάζι αποκάλυψε το ρόλο της υπηρεσίας στην χάλκευση αυτού του δήθεν ντοκουμέντου.
Να προσθέσουμε ότι ο τότε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας σε συνέντευξη τύπου είχε εξηγήσει ότι η (υπαρκτή) φωτογραφία έξω από τα δικαστήρια Χανίων τον εικονίζει νεαρό δικηγόρο όχι ανάμεσα σε δύο αξιωματικούς των… Ες-Ες, αλλά, μεταξύ δύο απλών γερμανών στρατονόμων. Ο ένας, ο Ρούμπερτ Κρέσνερ, στρατολογήθηκε στην αντίσταση και, μάλιστα, παντρεύτηκε μια κρητικιά αντάρτισσα , την Ανθούλα Τσαγκαράκη. Στις εκλογές εκείνες το ζευγάρι ζούσε στη Βάρκιζα και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Μεσημβρινή» επιβεβαίωσε τα λόγια του Κώστα Μητσοτάκη. Ο δεύτερος στρατιώτης, ο Μάνφρεντ, ήταν επίσης συμπαθών προς την κρητική αντίσταση. Η «Αυριανή» έστειλε συντάκτη της στη Γερμανία αλλά δεν κατάφερε να του αποσπάσει δήλωση κατά του κρητικού πολιτικού, ο οποίος, άλλωστε, ήταν γνωστός για την συμμετοχή του στην αντίσταση. (Βλέπε Κώστα Μαρδά «Πίσω από τον Ήλιο- Ανδρέας Παπανδρέου οράματα και εφιάλτες», σελ. 258-259, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα, 1994)
Ο καθηγητής, λειτουργώντας άλλοτε ως εξομολογητής του και άλλοτε ως ανακριτής του βιογραφούμενου, επικαλούμενος γεγονότα και κρίσεις του για κορυφαία πρόσωπα της πολιτικής (κρίσεις που έσπευσε να διαψεύσει ο ίδιος επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ σε δήλωσή του εν όψει έκδοσης του βιβλίου) μεταφέρει τους κατά καιρούς χαρακτηρισμούς φίλων και εχθρών: «μέγας κοινοβουλευτικός, ογκόλιθος της πολιτικής, κυνικός, αδίστακτος, τοπάρχης, ανίκανος προς αυτοκριτική, εγωδιψής πάτερ φαμίλιας, ιδιωφελής…». Σπεύδει όμως να παραθέσει και την άλλη -λησμονημένη - πλευρά:
«Πολύ λιγότεροι είναι αυτοί που αναφέρονται στη γενναιότητά του, στις σπάνιες ψυχικές του αντοχές που έθεσε πάντα στην υπηρεσία του τόπου, στην εμμονή του σε αρχές, στην ικανότητά του να αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια τις αντιξοότητες, στη διορατικότητά του στα διεθνή θέματα, στο σεβασμό του – πλην ίσως του 1965- στις λαϊκές ευαισθησίες, στην τόλμη του να διαμορφώσει χωρίς ταμπού πολιτικές συμμαχίες».
Και συνεχίζει: «Ακόμη πιο λίγοι θυμούνται τη διαχρονική του μεγαθυμία προς τους ηττημένους του Εμφυλίου, την εκτός εποχής πρωτοβουλία του να ταχθεί το 1960 υπέρ της νομιμοποίησης του ΚΚΕ, καθώς και τη συνέπειά του το 1993 να μην αλλάξει προεκλογικά τον εκλογικό νόμο».
Στο κεφάλαιο «Αντιανδρεϊκός» επισκοπεί τη σύγκρουση του με τον Ανδρέα Παπανδρέου σημειώνοντας ότι, ναι μεν έδρασε ως ιδεολογικός και πολιτικός αντίποδας του Ανδρέα Παπανδρέου, «εν τούτοις αυτά που έφεραν κοντά τους δύο άσπονδους ανταγωνιστές, σε νοοτροπία, μεθόδους δράσης, στοιχεία προσωπικότητας ήταν ενδεχομένως περισσότερα από όσα τους χώριζαν». Μάλιστα υπογραμμίζει ότι, στις πολυάριθμες συζητήσεις του, σε αντίθεση με τους χαρακτηρισμούς του για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο Κρητικός ηγέτης ουδέποτε χρησιμοποίησε απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για τον ιστορικό του αντίπαλο. Άλλωστε- προσθέτει- οι οξύτατες επιθέσεις, όπως αποδείχθηκε και στην περίπτωσή του, λειτούργησε σαν τεφάλ και δεν επέφεραν την αποδυνάμωσή του. Το ίδιο… ενισχυτικά λειτούργησαν και οι προσωπικές επιθέσεις παραγόντων του κέντρου και της δεξιάς κατά του Ανδρέα Παπανδρέου την περίοδο της Αποστασίας.
Ο καθηγητής Διαμαντόπουλος, χρησιμοποιώντας επιστημονική διατύπωση διανθισμένη με δημοσιογραφικό ύφος ,αναδεικνύει τις φωτεινές και σκοτεινές πλευρές ενός αρχηγού, επικαλούμενος τα λόγια του Καζαντζάκη για τις πολυσχιδείς προσωπικότητες: «Το καλό και το κακό συνυπάρχουν αξεδιάλυτα».
