Ελληνική λογοτεχνία εκτός συνόρων: Ένας Μάρκαρης δεν φέρνει την άνοιξη

Ποιοι, πώς και κάτω από ποιες ακριβώς προϋποθέσεις συνεχίζουν να μεταφράζουν την ελληνική λογοτεχνία στις δύσκολες ημέρες μας; Υπάρχει τρόπος να οργανωθεί εκ νέου εξωτερική πολιτική του βιβλίου μετά τον δραματικό περιορισμό των δραστηριοτήτων του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ); Τι μπορεί να γίνει για να προωθηθούν οι ελληνικοί τίτλοι στις αγορές του εξωτερικού; Ποιον ρόλο είναι δυνατόν να παίξουν προς μια τέτοια κατεύθυνση οι μεταφραστές και πώς θα εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους; Αυτά είναι μερικά μόνον από τα ερωτήματα που απασχόλησαν την ημερίδα την οποία διοργάνωσε το Κέντρο Νέου Ελληνισμού την περασμένη Δευτέρα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο (Freie Universitat) του Βερολίνου. Στην ημερίδα συμμετείχαν 'Ελληνες και Γερμανοί συγγραφείς, μεταφραστές, εκδότες, πανεπιστημιακοί και δημοσιογράφοι.

Κοινή διαπίστωση των συνομιλητών ήταν πως παρά τη μακρά προϊστορία των μεταφράσεων της ελληνικής λογοτεχνίας, που ξεκινάει ήδη από τον 19ο αιώνα και καλύπτει τις περισσότερες από τις μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες, η ζήτηση για ελληνικούς τίτλους από τις ξένες αγορές παραμένει μέχρι και τώρα πενιχρή. Η διείσδυση που επιχειρήθηκε το 2001, όταν η Ελλάδα ήταν η τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, δεν κατόρθωσε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, ενδεχομένως λόγω και της πολιτικής την οποία χάραξε τότε το ΕΚΕΒΙ: πολιτική που δεν απόκτησε ποτέ μακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Παρόλα αυτά, το ΕΚΕΒΙ συνέχισε όλα τα επόμενα χρόνια να συμμετέχει στις σημαντικότερες εκθέσεις βιβλίου ανά τον κόσμο, οι μεταφράσεις από τα ελληνικά προς τα γερμανικά δεν μειώθηκαν ενώ τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Πέτρου Μάρκαρη κέρδισαν το γερμανικό κοινό.

Σήμερα, πάντως, η εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό μοιάζει και πάλι καθηλωμένη. Τι ακριβώς φταίει για αυτή την καθήλωση; Μήπως το ότι δεν έχουν πάψει να κυριαρχούν στην Ευρώπη στερεότυπα ηρώων όπως ο Ζορμπάς του Νίκου Καζαντζάκη; Μήπως πάλι ευθύνεται το γεγονός πως τα ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία που μεταφράζονται στη Γερμανία, ειδικά η ποίηση, δεν έχουν κάποια οικονομική αρωγή που θα ενθαρρύνει τους εκδότες να υπογράψουν τα αναγκαία συμβόλαια; Κι αν πάλι φταίνε η θεματογραφία ή ακόμα και η αισθητική ποιότητα της ελληνικής λογοτεχνίας; Οι απόψεις που αντηλλάγησαν ως προς αυτά τα ζητήματα κατά τη διάρκεια της ημερίδας ήταν πολλές και αποκλίνουσες, πράγμα που σημαίνει πως μένουν ακόμη πολλά να συζητηθούν.

Για την ώρα πάντως το ενδιαφέρον στρέφεται στον εκδοτικό οίκο Ρωμιοσύνη, που ανήκει από τα μέσα του 2014 στο Κέντρο Νέου Ελληνισμού. Όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του και καθηγητής της έδρας Νεοελληνικών Σπουδών του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Μίλτος Πεχλιβάνος, μέσα στην ερχόμενη χρονιά προγραμματίζεται η έκδοση τεσσάρων επιστημονικών μελετών σχετικά με διάφορες όψεις της ελληνικής ιστορίας, κοινωνίας και οικονομίας. Θα ακολουθήσουν οι «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα μεταφρασμένες για πρώτη φορά εξ ολοκλήρου στα γερμανικά. Να σημειωθεί ότι το Κέντρο Νέου Ελληνισμού υποστηρίζεται οικονομικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ενώ στην κάλυψη των αναγκών του συμμετέχει και το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο (στο οποίο το Κέντρο ανήκει οργανικά).

Στην ημερίδα έλαβαν μέρος ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός και η θεατρική συγγραφέας και πεζογράφος Λένα Κιτσοπούλου, ο σκηνοθέτης του θεάτρου Ανέστης Αζάς, ο δημοσιογράφος Παντελής Παντελούρης, που είχε δραστηριοποιηθεί στη Διεθνή Έκθεση της Φραγκφούρτης και υπήρξε υπεύθυνος Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στο Βερολίνο μέχρι και πριν από δύο χρόνια, ο νεοελληνιστής και επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας Βασίλης Βασιλειάδης και η επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας Ανθή Βηδεμάιερ. Από τη γερμανική πλευρά το παρών έδωσαν οι μεταφραστές Ουλφ–Ντίτερ Κλεμ, Μικαέλα Πρίντζιγκερ και Τόρστεν Ίσραελ, ο επικεφαλής της Γερμανικής Ένωσης Μεταφραστών Γιούργκεν Μπέκερ, η εκδότρια Ίντσι Μπιρχανίγιε και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Αντρέας Σέφερ.