Κλεμμένες εικόνες της Ηπείρου: Ο δύσκολος αγώνας για τον επαναπατρισμό τους
07.11.202219:07
Παρουσιάζονται, όλες μαζί, στα Ιωάννινα, στο πλαίσιο έκθεσης που εγκαινίασε η Λίνα Μενδώνη - Δείτε φωτογραφίες
Την τελευταία δεκαετία τα μοναστήρια και οι ναοί της Ηπείρου βρέθηκαν, επανειλημμένα, στο στόχαστρο κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας τα οποία αποσπούσαν εικόνεςκαι πολύτιμα θρησκευτικά κειμήλια και τα έβγαζαν παράνομα από τη χώρα προκειμένου να τα πουλήσουν στην Ευρώπη. Ο αγώνας δρόμου που διεξήχθη, ωστόσο, από το 2010 κι έπειτα, με στόχο τα κλεμμένα αυτά αντικείμενα να εντοπιστούν και να επαναπατριστούν απέδωσε καρπούς.
Τα επιτυχημένα αποτελέσματα αυτής της μακροχρόνιας και δύσκολης προσπάθειας παρουσιάζονται στην έκθεση «Από την αρπαγή στην επιστροφή» η οποία εγκαινιάστηκε στο Κέντρο Προστασίας και Προβολής Ιστορίας και Τέχνης της Μητρόπολης Ιωαννίνων από την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη. Η έκθεση περιλαμβάνει 24 εικόνες-κειμήλια και 2 ζεύγη βημοθύρων, που είχαν κλαπεί από ναούς και μοναστήρια της Μητρόπολης Ιωαννίνων και ανευρέθηκαν σε γκαλερί του εξωτερικού.
Ανάμεσα στα κλεμμένα κειμήλια που εκτίθενται είμαι δύο εικόνες, οι οποίες είχαν κλαπεί το 2007 από το μοναστήρι του Μακρίνου, που εντοπίστηκαν, την Μεγάλη Εβδομάδα του 2020, σε γκαλερί του Ντίσελντορφ, λίγο πριν δημοπρατηθούν. Αφού ταυτοποιήθηκαν ξεκίνησε η δύσκολη διαδικασία της διακοπής της δημοπρασίας και της επιστροφής τους. Χρειάστηκε να περάσουν έξι ολόκληροι μήνες μέχρι να αναγκαστεί η γκαλερί, η οποία ισχυριζόταν πως έχει νόμιμους τίτλους των ιερών κειμηλίων, να τα παραδώσει στις αρχές.
Στην περίπτωση μιας ακόμη εικόνας, που είχε κλαπεί το 2005 από τη Μονή Βισικού, και εντοπίστηκε το 2017, χρειάστηκε να περάσουν τέσσερα ολόκληρα χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία του επαναπατρισμού του. Για άλλες περιπτώσεις, πάλι, διεξήχθησαν δίκες στις οποίες εμπλέκονταν από ιερείς, ξενοδόδους, ιδιοκτήτες γκαλερί κ.α.
Όπως εξήγησε η Λίνα Μενδώνη «δεν είναι εύκολο, ούτε να διεκδικήσεις, ούτε να επαναπατρίσεις έργα, ακόμη και όταν ξέρεις ότι τα συγκεκριμένα πολιτιστικά αγαθά ανήκουν στην Ελλάδα. Χρειάζονται πολύ ισχυρές αποδείξεις, με βάση τις διεθνείς συμβάσεις και το θεσμικό πλαίσιο των χωρών από τις οποίες διεκδικούμε τον επαναπατρισμό. Είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία, που πρέπει να γίνεται με διακριτικότητα, σιωπηλά, με πείσμα. Αυτό που προέχει, είναι να επιστρέψει το πολιτιστικό αγαθό στη χώρα που ανήκει»
Αναμφισβήτητα, σημαντικό ρόλο στο αίσιο τέλος αυτών των ιστοριών κλοπής διαδραμάτισε η συνδρομή των τοπικών αρχόντων, με επικεφαλής τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, αλλά και των κατοίκων των χωριών οι οποίοι συγκέντρωσαν και ανάρτησαν τις φωτογραφίες των κλεμμένων εικόνων, κίνηση που συνέλαβε αποφασιστικά στην ταυτοποίησή τους.
Στον συλλογικό αυτό αγώνα αναφέρθηκε με πολύ θερμά λόγια η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού: «Είμαι ευτυχής, γιατί στην Ηπειρο είστε όλοι μαζί, είμαστε όλοι μαζί, στην προσπάθεια ανάκτησης των πολιτιστικών αγαθών, των εικόνων, που εκλάπησαν χρόνια πριν από τα μοναστήρια και τα ξωκλήσια της περιοχής. Δεν περισσεύει κανείς στον αγώνα κατά της αρχαιοκαπηλίας και στον αγώνα του επαναπατρισμού» δήλωσε η ίδια για να υπογραμμίσει αμέσως μετά με νόημα: «Ομολογώ ότι με θλίβει, όταν βρίσκονται άνθρωποι, πολιτικοί ή αρχαιολόγοι, οι οποίοι πολεμούν έναν επαναπατρισμό για λόγους εντυπώσεων ή αντιπολίτευσης. Ο επαναπατρισμός των πολιτιστικών αγαθών είναι ένα θέμα εθνικό που μας αφορά όλους. Κάθε αρχαιότητα, κάθε εικόνα, κάθε πολιτιστικό αγαθό της χώρας, είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Και οφείλουμε όλοι μαζί να συμβάλλουμε στον επαναπατρισμό τους».