Οι τεχνοκράτες και η οικονομική κρίση

Σε μια πρωινή κυριακάτικη εκπομπή στην τηλεόραση, ένας προσκεκλημένος βουλευτής και συγγραφέας, σε γενική συζήτηση, αναφερόμενος στην οικονομική διαπραγμάτευση με την τρόικα, άκουσα να εκφράζεται απαξιωτικά για τους Ελληνες διαπραγματευτές, αποκαλώντας τους «καθηγητάκια». Αυτές οι απόψεις, δηλαδή η περιθωριοποίηση των πραγματικών ειδημόνων και των τεχνοκρατών από την παραδοσιακή πολιτική ζωή της πατρίδας μας, πιστεύω ότι έχουν μεγάλη ευθύνη για την παρούσα οικονομική κατάσταση και γενικά για τη βαθιά παρακμή που βιώνουμε.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στη Δημοκρατία τη βασική ευθύνη για τη διαχείριση των κοινών την έχουν οι πολιτικοί. Αυτοί εκλέγονται από τον λαό, ασκούν την εξουσία στο όνομά του για πεπερασμένο χρονικό διάστημα και λογοδοτούν στο τέλος στον ίδιο τον λαό που τους εξέλεξε.

Οι πολιτικοί, από την άλλη πλευρά, ανεξάρτητα από το επίπεδο μόρφωσης που διαθέτουν, επειδή αντικειμενικά δεν είναι δυνατόν με τη σημερινή επέκταση της γνώσης και της τεχνολογίας να ανταποκριθούν πλήρως στις υποχρεώσεις τους, χρησιμοποιούν τους τεχνοκράτες, τους επιστήμονες και τους ειδικούς. Αυτό κατεξοχήν ισχύει για το πεδίο της οικονομίας. Σε προηγούμενες εποχές οι κοινωνίες ήταν επιφυλακτικές στην εμπλοκή των «ειδικών» στην πολιτική διαχείριση.

Χαρακτηριστικά, κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1932, ο Γερμανός ιστορικός και συγγραφέας Εμιλ Λούντβιχ έγραφε: «Για όσα συμβαίνουν στον κόσμο δεν πρέπει να κατηγορούμε τους καπιταλιστές ή τους εθνικιστές, τους αδιάλλακτους ή τους μετριοπαθείς, την Ευρώπη, την Αμερική ή τη Ρωσία. Αυτό που βλέπουμε δεν είναι τίποτε άλλο παρά η χρεοκοπία των ειδικών. Η παγκόσμια σύγχυση οφείλεται στο γεγονός ότι ο κόσμος, ιδίως τα τελευταία δέκα έτη προ του 1932, κυβερνήθηκε με την κρίση, το κύρος και την άδεια των ειδικών, οι οποίοι παντού ανέλαβαν τη διακυβέρνηση των κοινών, αντί να αποστερηθούν από αυτήν κατά το δυνατόν περισσότερο».

Σήμερα όμως η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Η θεωρητική και η τεχνολογική γνώση σε μια παγκόσμια κοινωνία της πληροφορίας είναι αντικειμενική, ανατροφοδοτούμενη και ελεγχόμενη. Ειδικότερα, ο σύγχρονος οικονομικός επιστήμονας υποχρεούται να εργάζεται βάσει δεδομένων και οικονομικών μοντέλων τα οποία ήταν άγνωστα σε παλαιότερες εποχές, όπου οι επιστήμες γενικότερα χαρακτηρίζονταν από έντονο υποκειμενικό στοιχείο.
Ως αντίλογο στις απόψεις αυτές θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει το γεγονός ότι κατά τα τελευταία χρόνια τις ευθύνες διάφορων τομέων διακυβέρνησης στη χώρα μας είχαν κατά καιρούς «ειδικοί» και, παρ’ όλα αυτά, οδηγηθήκαμε στη σημερινή πρωτοφανή κρίση.

Η απάντηση είναι ότι δεν αρκεί το τυπικό, δηλαδή ο τίτλος του «ειδικού». Προέχει η ουσία. Προφανώς οι οικονομολόγοι που χειρίστηκαν κατά το παρελθόν την οικονομική πολιτική δεν ήταν με την κυριολεκτική έννοια του όρου ειδήμονες. Το ίδιο ισχύει και για τους άλλους που έχουν χειριστεί ως ειδικοί βασικούς τομείς της πολιτικής μας ζωής.

Με άλλα λόγια, θα πρέπει πάντα να αναζητείται η ουσία πίσω από το επίχρισμα. Και πιστεύω ότι στις σημερινές δυσμενείς συνθήκες, στο οικονομικό πεδίο διαπραγματεύονται με την τρόικα πραγματικά ειδικοί και όχι κατ’ επίφαση.

Κάποτε είπαν στον Κωνσταντίνο Καραμανλή ότι κάποιος μιλά επτά γλώσσες και θα πρέπει να τον χρησιμοποιήσει. Και ο μεγάλος πολιτικός, που είχε γνώση των ικανοτήτων του ανδρός, απάντησε: «Τι να τον κάνω. Και στις επτά γλώσσες θα λέει βλακείες»…

*Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών