Χρ. Ι. Στεφανάδης

Τι είναι η μόρφωση;

Ο Αρθουρ Σοπενχάουερ (Γερμανός φιλόσοφος,1788-1860) είπε σχετικά με τη μόρφωση:
«Το να λες κατιτί είναι πράγμα φυσικό. Το να αντιλαμβάνεσαι αυτό που ειπώθηκε ακριβώς όπως ειπώθηκε, είναι μόρφωση».

Επομένως, η μόρφωση με τη γενική έννοια είναι θέμα συμπεριφοράς.
Παρατηρείται διαφοροποίηση στη σημασία της μόρφωσης από εποχή σε εποχή.
Tο αρχαίο μορφωτικό πρότυπο είχε ως στόχο την καλλιέργεια του ανθρώπου μέσω του έρωτα, της θεωρίας και της ισόρροπης ανάπτυξης των δυνάμεών του.

Στο Βυζάντιο, όπου υπάρχει το εκκλησιαστικό και θρησκευτικό μορφωτικό ιδεώδες, κυριαρχεί ο ιδανικός τύπος του πιστού, ενώ στην Αναγέννηση παρατηρείται κυριαρχία του ελληνιστικού και χριστιανικού ιδεώδους.
Στη σύγχρονη εποχή, η μόρφωση αποκτά νόημα μέσα από ιδεώδη και ανώτερες επιδιώξεις, τα οποία καλείται να υιοθετήσει ο άνθρωπος στη ζωή του, καθώς και να επιδείξει προσήλωση στα αιτήματα της εποχής του.
Και τι είναι η παρακμή;

Η παρακμή είναι η απώλεια της δύναμης, της ζωτικότητας και της αξίας μιας χώρας. Ιστορικά, σχεδόν νομοτελειακά, η παρακμή διαδέχεται μια περίοδο ακμής.

Στη χώρα μας, διαμέσου των αιώνων της μακράς ιστορίας μας, έχουμε να επιδείξουμε χρονικές περιόδους εξαιρετικής ακμής αλλά και περιόδους βαθιάς παρακμής. Σε τέτοιες περιόδους παρακμής η χώρα βίωσε οδυνηρές εμπειρίες οι οποίες πολλές φορές συνοδεύτηκαν από απίστευτες ανθρωπιστικές κρίσεις και από εθνικές καταστροφές.

Σήμερα δυστυχώς η πατρίδα μας ευρίσκεται σε παρακμή: οικονομική, αξιακή, κοινωνική και εντέλει εθνική.
Οικονομική παρακμή, αφού έπειτα από δεκαετίες αλόγιστης πολιτικής, προκειμένου σήμερα να αποφευχθεί η ασύντακτη χρεοκοπία, η χώρα έχει τεθεί σε ομηρία από τους δανειστές.
Αξιακή παρακμή, αφού οι παραδοσιακές αξίες μας, όπως η έννοια του έθνους, της δικαιοσύνης, της παιδείας, της θρησκείας και της αξιοκρατίας απαξιώνονται.

Κοινωνική παρακμή, αφού η κοινωνική συνοχή κλυδωνίζεται επικίνδυνα και οι πολίτες, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης, προτάσσουν σχεδόν αποκλειστικά το προσωπικό τους συμφέρον έναντι του συλλογικού.
Και εντέλει εθνική παρακμή, αφού οι συνεκτικοί κρίκοι που άρρηκτα συνδέουν τους πανέλληνες κλονίζονται και οι διαχρονικοί εθνικοί στόχοι και οι κόκκινες γραμμές που οι στόχοι αυτοί επιβάλλουν ασαφοποιούνται κάτω από το άγχος της οικονομικής επιβίωσης.

Αυτές είναι αντικειμενικές διαπιστώσεις. Το μεγάλο ζητούμενο είναι οι δράσεις που απαιτούνται για να υπερβούμε την παρούσα κατάσταση. Η αναζήτηση του «φαρμάκου» που θα μας βοηθήσει να μπούμε ξανά σε περίοδο ακμής.
Κατά την άποψή μας, ένα από τα δραστικότερα φάρμακα είναι η μόρφωση. Σε αυτό το πεδίο εμείς οι Ελληνες έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα, αφού η Ιστορία μάς διδάσκει ότι οι περίοδοι ακμής ήταν συνδεδεμένες με άνθηση της παιδείας και της μόρφωσης των πολιτών.

Και οι μορφωμένοι πολίτες κατά τον Σωκράτη είναι:
1. Αυτοί που ελέγχουν δυσάρεστες καταστάσεις, αντί να ελέγχονται από αυτές.
2. Αυτοί που αντιμετωπίζουν όλα τα γεγονότα με γενναιότητα και λογική.
3. Αυτοί που είναι έντιμοι σε όλες τους τις συνδιαλλαγές.
4. Αυτοί που αντιμετωπίζουν γεγονότα δυσάρεστα και ανθρώπους αντιπαθείς καλοπροαίρετα.
5. Αυτοί που ελέγχουν τις απολαύσεις τους.
6. Αυτοί που δεν νικήθηκαν από τις ατυχίες και τις αποτυχίες τους.
7. Αυτοί που δεν έχουν φθαρεί από τις επιτυχίες και τη δόξα τους.

* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών