Θανάσης Τσεκούρας

Μοιάζει λίγο με εφιάλτη; Σίγουρα. Δυστυχώς, στη ζωή δεν παρέχονται εγγυήσεις ότι και οι χειρότεροι εφιάλτες δεν μετατρέπονται κάποια στιγμή σε μια απαίσια πραγματικότητα.

Πώς έφτασε η Βρετανία, η κοιτίδα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, σε κατάσταση ομηρίας από έναν κλόουν και έναν γραφικό; Προηγήθηκε η ταυτόχρονη κατάρρευση των δύο συστημικών κομμάτων εξουσίας, που μετά τον πόλεμο με εναλλαγές στη διακυβέρνηση δημιούργησαν τη μοντέρνα Βρετανία.

Πριν από λίγες εβδομάδες ο «Economist» κυκλοφόρησε με έναν τεράστιο τίτλο στο εξώφυλλό του: τη λέξη «Crisis». Περιέγραφε αναλυτικά την κρίση του συντηρητισμού και τον τρόπο που μια ακροδεξιά συμμορία, ο Μπόρις Τζόνσον και η ομάδα του, μετέτρεψε τους Τόρις στο «κόμμα του Brexit».

Στην απέναντι όχθη, ο Κόρμπιν, ένας περιθωριακός αρθρογράφος της «Morning Star», ο οποίος έγραφε για χρόνια αριστερίστικες ανοησίες υπέρ της διάλυσης του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., είχε καταλάβει τους Εργατικούς και τους μεταμόρφωνε σε Loony Left. Δικαιώνοντας απόλυτα τον Τόνι Μπλερ, ο οποίος από το 2015 είχε προειδοποιήσει ότι θα οδηγούσε το Εργατικό Κόμμα στον «εκμηδενισμό».

Η εύκολη απάντηση είναι ότι για τα βρετανικά μαθήματα παρακμής, αλλά και για την υπόλοιπη διεθνή παρέα της γελοιότητας, από τον Σαλβίνι έως τον Τραμπ, φταίει ο λαϊκισμός.

Οτι η ανάδυση του λαϊκισμού, είτε με «δεξιό», είτε με «αριστερό» πρόσημο, προκάλεσε μια κατακλυσμική πολιτική κρίση και την αποσύνθεση των μεγάλων κομμάτων της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς.
Σε κάποιες χώρες τα συστημικά κόμματα χάθηκαν στη «μαύρη τρύπα» - εμβληματικά παραδείγματα η ιταλική Χριστιανοδημοκρατία και το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Σε άλλες ενσωματώθηκαν στον «αριστερό» ή «δεξιό» λαϊκισμό - ο κατάλογος περιλαμβάνει τους Τόρις, τους Εργατικούς, τους Ρεπουμπλικανούς στις ΗΠΑ...

Δυστυχώς, η απάντηση («ο λαϊκισμός έφερε την κρίση») είναι πολύ εύκολη για να είναι αληθινή. Πιο γόνιμη φαίνεται η αντιστροφή της «εξίσωσης»: η κρίση και κυρίως η διαχείριση της κρίσης έφεραν τον λαϊκισμό.

Η παγκόσμια οικονομική κατάρρευση (2008-2009) διέλυσε τη στρατηγική της «φιλελεύθερης συναίνεσης», όπως ακριβώς η κρίση των δεκαετιών του ’70 και του ’80 αποδόμησε την «κεϊνσιανή συναίνεση» που είχε δημιουργήσει τα «χρυσά χρόνια» της μεταπολεμικής ανάπτυξης στον δυτικό κόσμο.

Στη συνέχεια η διαχείριση της κρίσης από τις ελίτ έφερε το χειρότερο. Οι πολιτικές που την προκάλεσαν (ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση, ξέφρενη απελευθέρωση των τραπεζών και των αγορών) διατηρήθηκαν ίδιες και απαράλλαχτες. Οι πρωταγωνιστές της κρίσης (κυρίως οι τραπεζίτες) διασώθηκαν με «χρυσά αερόστατα», ενώ οι κοινωνίες που πλήρωσαν την κρίση εγκλωβίστηκαν σε μια διαρκή λιτότητα.

Οι παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες (κόμματα της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς) που διαχειρίστηκαν την εξουσία έχασαν σταδιακά το έδαφος κάτω από τα πόδια τους. Τραυματίστηκαν καίρια οι σχέσεις αντιπροσώπευσης που είχαν με την κοινωνική και εκλογική βάση τους, με αποτέλεσμα είτε να διαλυθούν, είτε σαν «κόμματα-ζόμπι» να πέσουν στα χέρια των λαϊκιστών.

Αν η προηγούμενη ανάλυση είναι ορθή, τότε δυστυχώς αισιόδοξο «διά ταύτα» δεν προκύπτει, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Κυρίως γιατί απουσιάζει ο πολιτικός καταλύτης. Μια νέα σύνθεση, πέρα από τα όρια της «φιλελεύθερης» και της «κεϊνσιανής-σοσιαλδημοκρατικής» συναίνεσης. Και αυτή φαίνεται ότι αργεί...