Σταύρος Λυγερός

Η Δύση ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για την ουσία της μακρόχρονης διένεξης. Αυτό που την ενδιέφερε ήταν και είναι να αρθεί η εκκρεμότητα που εμπόδιζε το «σφράγισμα» της περιοχής των δυτικών Βαλκανίων από τη ρωσική επιρροή. Η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και η έναρξη της ενταξιακής πορείας της προς την Ε.Ε. είναι ένα αποφασιστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, το οποίο ουσιαστικά θα ενισχύσει την πίεση στην «περιχαρακωμένη» Σερβία να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.

Τώρα που η συμφωνία είναι γεγονός, επιβεβαιώνονται οι πληροφορίες για τον παρασκηνιακό ρόλο του αμερικανικού παράγοντα, σε συντονισμό με το Βερολίνο και τους θεσμούς της Ε.Ε. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, αποφασιστικό ρόλο έπαιξε ο αρμόδιος για την περιοχή Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Γουές Μίτσελ, επικουρούμενος από τους Αμερικανούς πρεσβευτές στην Αθήνα και τα Σκόπια. Παραλλήλως και προς την ίδια κατεύθυνση κινήθηκαν ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών και παράγοντες της Ε.Ε.

Κατά τις ίδιες πληροφορίες, η Ουάσινγκτον κατέστησε σαφές στον Αλέξη Τσίπρα και τον Νίκο Κοτζιά ότι εάν από την πλευρά τους πράξουν ό,τι απαιτείται για να λυθεί το Μακεδονικό και κατ’ επέκταση για να ενταχθεί η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, θα διευκολυνθεί καθοριστικά η γεωπολιτική αναβάθμιση της Ελλάδας στο πλαίσιο του δυτικού στρατηγικού σχεδιασμού. Το ίδιο ακριβώς μήνυμα έχει σταλεί και για την επίλυση των εκκρεμοτήτων στις ελληνοαλβανικές σχέσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η γεωπολιτική αναβάθμιση της Ελλάδας δεν είναι μια υπόσχεση χωρίς αντίκρισμα. Ωθούν προς αυτή την κατεύθυνση οι προβληματικές σχέσεις Ουάσινγκτον - Αγκυρας και το γεγονός ότι παρά τις προσπάθειες της αμερικανικής διπλωματίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρνείται να επιστρέψει στο δυτικό «μαντρί». Αν και οι προσπάθειες συνεχίζονται, ολοένα περισσότερο ενισχύεται στα αμερικανικά κέντρα αποφάσεων η τάση αναβάθμισης της Ελλάδας από χώρα δεύτερης γραμμής, που ήταν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε χώρα πρώτης γραμμής. Οι αμερικανικές πιέσεις συνδυάστηκαν με γερμανικές και ευρωπαϊκές υποσχέσεις για εποικοδομητική προσέγγιση αναφορικά με την ελάφρυνση του χρέους και το μεταμνημονιακό καθεστώς.

Στο σημείο αυτό, ωστόσο, είναι απαραίτητο να υπογραμμιστεί πως ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Ευρωπαίοι υπεισήλθαν σε λεπτομέρειες. Με άλλα λόγια, δεν άσκησαν πιέσεις στον Κοτζιά να αποδεχθεί το όνομα «Μακεδόνες», ούτε τη «μακεδονική» γλώσσα. Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν να βρεθεί λύση και όχι το περιεχόμενό της. Το γεγονός ότι τα Σκόπια όχι μόνο δέχονταν ακόμα πιο ασφυκτικές δυτικές πιέσεις, αλλά και τα ίδια επείγονταν να πάρουν το εισιτήριο για το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. τα μετέτρεψε σε αδύνατη πλευρά των διαπραγματεύσεων. Η κυβέρνηση Τσίπρα, ωστόσο, δεν εκμεταλλεύτηκε το διαπραγματευτικό της πλεονέκτημα, αφενός επειδή ήθελε να δείξει καλή διαγωγή, αφετέρου επειδή υποτιμά τη σημασία του εθνικού αυτού θέματος και ήθελε να ξεμπερδεύει.

Για τους δικούς τους λόγους η καθεμία, η Μόσχα και η Αγκυρα επιδιώκουν τον τορπιλισμό της συμφωνίας, κυρίως μέσω του προέδρου Γκιόργκι Ιβανόφ και του Νίκολα Γκρουέφσκι, οι οποίοι αξιοποιούν τον εθνικισμό του VMRO. Η μεν Μόσχα επιδιώκει να εμποδίσει την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, η δε Αγκυρα να διατηρήσει την επιρροή που ασκούσε στα Σκόπια, εμφανιζόμενη ως υποστηρίκτρια-προστάτιδά τους στο πλαίσιο της διένεξης για το όνομα.

Οι σταθμοί του οδικού χάρτη

Το κλίμα, πάντως, στις άμεσα ενδιαφερόμενες χώρες είναι βαρύ. Και αυτό δεν έχει σημασία μόνο για το πολιτικό-εκλογικό κόστος που ενδεχομένως θα κληθούν να πληρώσουν οι κυβερνήσεις Τσίπρα και Ζάεφ. Εχει σημασία επειδή θα κρίνει και την επιβίωση της συμφωνίας. Είναι δεδομένο ότι το τρένο θα φτάσει στον πρώτο σταθμό του οδικού χάρτη, που είναι η υπογραφή της συμφωνίας στις Πρέσπες. Κατά πάσα πιθανότητα, θα φτάσει και στον δεύτερο, που είναι η κύρωση της συμφωνίας από τη Βουλή της ΠΓΔΜ.

Ο τρίτος σταθμός είναι η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. (28 Ιουνίου), όπου θα αποφασιστεί η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της «Βόρειας Μακεδονίας» πλέον. Η Ελλάδα θα άρει την αντίρρησή της, αλλά υπάρχουν χώρες-μέλη, όπως η Γαλλία και η Ολλανδία, οι οποίες είναι αντίθετες στο να τεθούν αυτή την περίοδο οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων σε τροχιά ένταξης.

Αυτό μπορεί να έχει συνέπειες για την εφαρμογή της συμφωνίας, δεδομένου ότι η αλλαγή-προσαρμογή των εγγράφων που είναι για εσωτερική χρήση στο γειτονικό κράτος θα πραγματοποιείται παραλλήλως με το άνοιγμα καθενός από τα 35 κεφάλαια και με μεταβατική περίοδο πέντε ετών. Απλοελληνικά αυτό σημαίνει ότι στα εσωτερικά έγγραφα το «Δημοκρατία της Μακεδονίας» όχι μόνο θα παραμείνει για πολλά χρόνια, αλλά μπορεί και να μην αλλάξει αν για διάφορους λόγους που δεν έχουν να κάνουν με την Ελλάδα η ενταξιακή πορεία της «Βόρειας Μακεδονίας» παγώσει.

Ο τέταρτος σταθμός είναι η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στα μέσα Ιουλίου. Η Συμμαχία θα απευθύνει πρόσκληση στη «Βόρεια Μακεδονία» να γίνει μέλος, αλλά η πρόσκληση θα ενεργοποιηθεί μόνο όταν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες συνταγματικής αναθεώρησης στη γειτονική χώρα και η συμφωνία κυρωθεί από την ελληνική Βουλή. Η Αθήνα έχει, βεβαίως, το όπλο ότι η γειτονική χώρα δεν μπορεί να γίνει μέλος της Συμμαχίας προτού η ελληνική Βουλή κυρώσει το σχετικό πρωτόκολλο.
Ο Κοτζιάς, ωστόσο, θα έπρεπε να είχε φροντίσει κανένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ να μην μπορεί να προχωρήσει σε κύρωση του πρωτοκόλλου προτού ολοκληρωθούν οι διαδικασίες και η συμφωνία τεθεί σε εφαρμογή.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το τρένο θα περάσει τον πέμπτο σταθμό, που είναι το δημοψήφισμα. Ο Ζάεφ αισιοδοξεί, αλλά τίποτα δεν είναι σίγουρο. Η τελετή στις Πρέσπες με την παρουσία πολλών διεθνών αξιωματούχων έχει σκοπό ακριβώς να δημιουργήσει την εντύπωση στους ψηφοφόρους της «Βόρειας Μακεδονίας» ότι δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής.

Παραλλήλως, ο Ζάεφ θα βάλει στο τραπέζι την απόφαση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων και την πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ προκειμένου να δελεάσει τους ψηφοφόρους. Σύμφωνα με πηγή από τα Σκόπια, το δίλημμα που θα τεθεί στους ψηφοφόρους είναι ότι το ΝΑΙ στη συμφωνία ισοδυναμεί με ένταξη στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και εγγύηση για την ενότητα του κράτους. Αντιθέτως, το ΟΧΙ μπορεί να διατηρεί το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας», αλλά σημαίνει απομόνωση και κίνδυνο διάλυσης λόγω του αλβανικού αλυτρωτισμού.

Εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι αρνητικό, το τρένο θα κολλήσει εκεί. Η συμφωνία θα ακυρωθεί και θα επιστρέψουμε στα προηγούμενα, με την ΠΓΔΜ να είναι, όπως προαναφέραμε, με το ένα πόδι μέσα και με το άλλο έξω από το ΝΑΤΟ.

Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, το τρένο θα πάει στον επόμενο σταθμό που είναι η συνταγματική αναθεώρηση στη Βουλή. Για να πραγματοποιηθεί απαιτεί πλειοψηφία 2/3, δηλαδή τουλάχιστον 80 βουλευτικές ψήφους, και ταυτοχρόνως πλειοψηφία και της ομάδας των Αλβανών βουλευτών και της ομάδας των Σλαβομακεδόνων βουλευτών.

Η κυβέρνηση Ζάεφ δεν διαθέτει την ενισχυμένη. Ποντάρει στο ότι θα μπορεί να επικαλεστεί τη λαϊκή ψήφο και να ζητήσει από το VMRO (αξιωματική αντιπολίτευση) να τη σεβαστεί και να ψηφίσει θετικά.

Αν το τρένο καταφέρει να περάσει και από τον σταθμό της συνταγματικής αναθεώρησης, ο επόμενος σταθμός είναι η κύρωση της συμφωνίας από την ελληνική Βουλή. Ολα δείχνουν ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έχει ρήγματα, αν και υπάρχουν πασοκογενείς βουλευτές, οι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι με τη συμφωνία. Δεδομένου ότι οι ΑΝ.ΕΛ. θα καταψηφίσουν, υπάρχει ένα έλλειμμα το οποίο με κάποιον τρόπο το Μαξίμου θα προσπαθήσει να καλύψει.

Το Ποτάμι έχει δηλώσει ότι θα υπερψηφίσει, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να υπολογίζει και στην ψήφο του βουλευτή των ΑΝ.ΕΛ. Θανάση Παπαχριστόπουλου. Μετά την απορριπτική θέση της Φώφης Γεννηματά, το κρίσιμο ερώτημα είναι αν θα υπάρξουν βουλευτές της Δημοκρατικής Συμπαράταξης που θα υπερψηφίσουν. Ολα δείχνουν ότι θα υπάρξουν. Προφανώς, τότε θα ασκηθούν και ασφυκτικές πιέσεις από τη Δύση στις ηγεσίες και σε επιλεγμένους βουλευτές της αντιπολίτευσης, με σκοπό να ψηφίσουν θετικά. Ακόμα και αν δεν φέρουν αποτέλεσμα, συγκροτείται κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αν και τίποτα δεν αποκλείει να προκύψουν εκπλήξεις.

Αμέσως μετά την κύρωση της συμφωνίας, η ελληνική Βουλή θα κυρώσει και το πρωτόκολλο ένταξης της «Βόρειας Μακεδονίας» στο ΝΑΤΟ. Είναι η στιγμή που το τρένο θα έχει φτάσει στον προορισμό του. Από κει και πέρα, ο χρόνος θα δείξει κατά πόσο η συμφωνία Κοτζιά - Ντιμιτρόφ ή Τσίπρα - Ζάεφ είναι ή όχι βιώσιμη και βεβαίως ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της στα εθνικά συμφέροντα.