Ιωάννης Αλέξιος Ζέπος

Στη νεότερη φάση της ιστορίας της, η απόφαση της Ελλάδας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις δυσκολίες που υπήρξαν στην πορεία, απέδωσε καρπούς γιατί είναι ξεκάθαρο πως οι δύο αυτοί οργανισμοί αποτελούν σήμερα βασικούς πυλώνες της ασφάλειάς μας στη δύσκολη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Ζούμε σε δύσκολη αλλά και ενδιαφέρουσα εποχή. Ο κόσμος που θεωρούσαμε ευρωκεντρικό και ουσιαστικά ομοιογενή, από την άποψη συμμετεχόντων και κανόνων, έχει αλλάξει. Η παγκοσμιοποίηση και η ανάπτυξη νέων ‘παικτών’ μετατοπίζουν γρήγορα τον άξονα του κόσμου προς ανατολάς. Η ζωτικής σημασίας θαλάσσια κυκλοφορία συνδέει τις ευρωπαϊκές αγορές, ρέει μέσω του Σουέζ στον Ινδικό Ωκεανό και κατά μήκος του Στενού της Μάλακας, προς την Άπω Ανατολή, όπου παράγονται πολλά από τα παγκόσμια αγαθά.

Αυτή η διαδρομή, κοινώς αποκαλούμενη Ινδο-Ειρηνικός χώρος, είναι σήμερα ο σημαντικότερος οικονομικός παράγοντας παγκοσμίως, με αρκετές ευκαιρίες αλλά και ορισμένους κινδύνους. Η Ελλάδα, μια ιστορική ναυτιλιακή δύναμη, η κορυφαία χώρα στον κόσμο όσον αφορά στον εμπορικό στόλο, και μια εμπορική πύλη προς την Ευρώπη, συμμετέχει ήδη πλήρως σε αυτήν τη διαδρομή .
Τις επόμενες δεκαετίες, μόνο αυτοί που θα διεκδικήσουν ενεργά μέρος σε αυτό το νέο παγκόσμιο σύστημα, θα αναδειχθούν νικητές και θα επωφεληθούν από τις τεράστιες οικονομικές ευκαιρίες του. Ήρθε η ώρα να δράσουμε. Για να επιτύχουμε, είναι απαραίτητο να προσανατολίσουμε τις πολιτικές μας προς τον Ινδο-Ειρηνικό χώρο, να εμπλακούμε περισσότερο πολιτικά στην περιοχή δημιουργώντας ταυτοχρόνως ένα δίκτυο εταίρων. Χωρίς σαφή και αποφασιστική κυβερνητική δράση, δεν μπορούν να υπάρξουν ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις μας. Ο Ινδο-Ειρηνικός χώρος δεν είναι μια απλή περιοχή.

Η αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας κυριαρχεί στη γεωπολιτική δυναμική και η απουσία πολυμερούς υποδομής, συγκρίσιμης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, προσομοιάζει περισσότερο σε ένα μωσαϊκό παρά μια σαφώς καθορισμένη περιοχή. Μεταξύ όλων των παλιών και νέων παραγόντων που αναδύονται από τον Ινδο-Ειρηνικό χώρο, η Ινδία είναι μία από τις σημαντικότερες και ισχυρότερες δυνάμεις, και ενδεχομένως η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση για εμάς. Η Ινδία είναι μια χώρα που δεν είναι μόνο μια αναδυόμενη οικονομία (σήμερα η πέμπτη μεγαλύτερη στον κόσμο) και μία από τις πολυπληθέστερες χώρες στον κόσμο (πληθυσμός 1.4 δισεκατομμυρίων), αλλά και μία δύναμη που επιδιώκει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη και τη συνεργασία, υποστηρίζει το διεθνές δίκαιο και αναζητά νέους εταίρους.

Για το ευρύ κοινό στη χώρα μας, η Ινδία παραμένει μια χώρα του μύθου, που συνδέεται με την ιστορία μας από τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Έλληνα που περισσότερο από κάθε άλλο έσπρωξε τον πολιτισμό μας προς ανατολάς. Ωστόσο, όπως εμείς οι ίδιοι έχουμε αλλάξει τους τελευταίους αιώνες, έτσι έχει αλλάξει και η Ινδία, και σήμερα πρέπει και οι δύο να κάνουμε ένα ταξίδι όσο και αυτό του μεγάλου Μακεδόνα για να επανασυνδεθούμε μεταξύ μας. Αυτό πρέπει οπωσδήποτε να διορθωθεί μέσω διμερών πολιτιστικών επενδύσεων για την ενίσχυση αμοιβαίας γνώσης.

Οι ‘δεξαμενές σκέψης’ και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις αμοιβαίες σχέσεις και θα πρέπει να προωθούνται διμερείς, εμπορικές συμφωνίες ανάμεσα σε οικονομικούς παράγοντες των δύο χωρών. Οι δύο κυβερνήσεις θα πρέπει να εργαστούν για την προώθηση ανταλλαγών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών, κάτι το οποίο θα ενισχύσει τις διακρατικές ανθρώπινες σχέσεις, εμπλουτίζοντας και τις δύο κοινωνίες. Όπως χωρίς γνώση της ελληνικής ιστορίας δεν μπορεί κανείς να κατανοήσει πλήρως τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, έτσι και η άγνοια τη σύγχρονης ιστορίας της Ινδίας μας δυσκολεύει να κατανοήσουμε σε βάθος ολόκληρη την περιοχή της Ασίας, αλλά και την ίδια την Ινδία, η οποία θα διαδραματίζει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στις διεθνείς σχέσεις.

Τις επόμενες εβδομάδες ο Υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας, κ. Subrahmanyam Jaishankar, θα επισκεφθεί την Αθήνα και ελπίζουμε ότι αυτό θα είναι το πρώτο από πολλά βήματα για τη δημιουργία μιας στρατηγικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών, η οποία αποτελεί ελληνική πρόταση από το 2010. Όπως και η Ελλάδα, έτσι και η Ινδία εξετάζει επίσης τις θαλάσσιες οδούς ως ευκαιρία για να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να επεκτείνει τις επαφές της με την Ευρώπη. Στον οικονομικό τομέα, οι δύο χώρες αλληλοσυμπληρώνονται.

Η μεγάλη ικανότητα της Ελλάδας όσον αφορά στις λιμενικές υποδομές και στην υλικοτεχνική υποστήριξη είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα που πρέπει να τεθεί επί τάπητος στις συζητήσεις με μια χώρα που φιλοδοξεί να γίνει σημαντικός εμπορικός εταίρος της ευρωπαϊκής αγοράς. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κυβέρνησή μας θα πρέπει να πιέσει για στενότερους οικονομικούς δεσμούς μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ινδίας, υποστηρίζοντας τη διαπραγμάτευση μιας συνολικής εμπορικής συμφωνίας, η έναρξη των εργασιών της οποίας ανακοινώθηκε κατά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Ινδίας στο Πόρτο.

Μια τέτοια συμφωνία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση των λιμανιών του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης σε σημεία πρόσβασης ινδικών αγαθών στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά, μέσω, μεταξύ άλλων, της ανάπτυξης κοινών έργων υποδομής και της δημιουργίας εταιρικών σχέσεων μεταξύ ελληνικών και ινδικών εταιρειών. Παράλληλα, οι ανθρώπινοι δεσμοί μεταξύ των δύο λαών και η ανάδειξη της Ελλάδας ως εναλλακτικού και ενδιαφέροντος προορισμού για τον τουρισμό της αναδυόμενης ινδικής μεσαίας τάξης, μπορούν να ενισχύσουν βασικούς τομείς αμοιβαίων συμφερόντων μας σε διάφορους τομείς.

Όπως και η Ελλάδα, έτσι και η Ινδία αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις στον τομέα της θαλάσσιας ασφάλειας. Προβλήματα όπως η πειρατεία, το λαθρεμπόριο όπλων, η διεθνής τρομοκρατία και οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου είναι αρκετά συνηθισμένα στον Ινδικό Ωκεανό. Η Ελλάδα διαθέτει εκτενέστατη γνώση επί αυτών των θεμάτων, καθώς και στρατιωτική ικανότητα και ετοιμότητα όπως λίγοι άλλοι.

Η συμμετοχή μας στη θαλάσσια αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας για την καταπολέμηση της πειρατείας, καθώς και οι στρατηγικές μας σχέσεις με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες χώρες της περιοχής, μας δίνει ήδη ρόλο εγγυητή ασφάλειας στην περιοχή. Θα πρέπει να επωφεληθούμε της ευκαιρίας της επίσκεψης του κ. Jaishankar για να διερευνήσουμε περισσότερες ευκαιρίες συνεργασίας με την Ινδία στους κοινούς χώρους της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού με σκοπό για την τήρηση του διεθνούς δικαίου. Μια σχέση εταίρου με την Ινδία θα μας επέτρεπε να εδραιώσουμε τον ρόλο μας και να προάγουμε την ασφάλεια, συνδέοντας τα ελληνικά συμφέροντα με αυτά κρατών όμοιας ιδεολογίας που δραστηριοποιούνται στον Ινδο-Ειρηνικό χώρο.

Η αυξανόμενη προσοχή της Ινδίας προς την Ευρώπη είναι μια μοναδική ευκαιρία για τη χώρα μας να αναδειχθεί σε μια περιοχή αυξανόμενης σημασίας τις επόμενες δεκαετίες. Έχουμε την ευκαιρία να το πράξουμε σε μια εποχή που η Ελλάδα έχει επιστρέψει στη διεθνή σκηνή ως ένας ισχυρός και αξιόπιστος παράγοντας.

Αυτή είναι η στιγμή να θέσουμε τα θεμέλια για έναν στρατηγικό διάλογο που μπορεί να θεμελιωθεί με συγκεκριμένες πράξεις και αμοιβαίες δράσεις τα επόμενα χρόνια, με βάση τις άριστες σχέσεις που έχουμε δημιουργήσει με το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τα τελευταία χρόνια. Η ικανότητά μας να οικοδομήσουμε συμμαχίες και να συνδέσουμε τα συμφέροντά μας με την ασφάλειά μας είναι, για άλλη μια φορά, το κλειδί για να διατηρήσουμε τη χώρα μας ελεύθερη και ασφαλή και να την οδηγήσουμε στο μέλλον.

*Ο Ιωάννης Αλέξιος Ζέπος είναι πρέσβης ε.τ., μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ