Γιώργος Κυριακός

Το έργο σίγουρα προβλημάτισε. Υπήρξε το έναυσμα για συζητήσεις, προβληματισμούς, σε βάθος αναλύσεις, αλλά -δυστυχώς- και για πολιτικές αντιπαραθέσεις. Τι καλύτερη (δωρεάν) διαφήμιση για μια ταινία. Τι κακή διαφήμιση για την πολιτική.

Δεν θα τολμήσω να σχολιάσω το έργο, υπάρχουν άτομα πολύ πιο ικανά από εμένα να το κάνουν και το έχουν ήδη κάνει. Ξέρω απλώς ότι έφυγα συνεπαρμένος και προβληματισμένος από την αίθουσα. Θέλω όμως να σταθώ στα εξής. Στον νόμο σχετικά με την παρακολούθηση έργου από ανήλικες και στην όποια (μη) εφαρμογή του.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «ΘΕΜΑτος», «πρόκειται για έναν προβληματικό νόμο που η τελευταία του αναθεώρηση υπόκειται στον μεγάλο νόμο για τον κινηματογράφο του 2010, ο οποίος, όπως υποστηρίζει η υπουργός Πολιτισμού, είναι προβληματικός και πρέπει να αλλάξει, επιμένοντας πως «το συγκεκριμένο εδάφιο υποτίθεται ότι αναθεωρείται από το 2014 και αφορά τον τρόπο διενέργειας των ελέγχων, της έκδοσης δελτίων εισόδων κ.λπ.».
Εδώ λοιπόν πιστεύω ότι αρχίζει η συζήτηση.

Οι νόμοι -καλώς ή κακώς- υπάρχουν και σε μία «ευρωπαϊκή (και όχι μόνο) χώρα και πρέπει να τηρούνται πιστά. Είναι υποχρέωση, δε, των πολιτικών μας αν διαπιστώνουν ότι οι νόμοι αυτοί είναι μιας άλλης εποχής να τους αναπροσαρμόζουν σύμφωνα με τις περιστάσεις των εποχών. Αλλωστε τι παραπάνω είναι ένα κράτος από μια συμφωνία κυρίων.

Είναι σίγουρο ότι στην Ελλάδα -όπως όμως και σε άλλες χώρες- υπάρχουν νόμοι τελείως αναχρονιστικοί. Ενδεικτικά αναφέρω τον νόμο 5101 του 1931 που έχει προβλέψει την τιμωρία εκείνων που διοργανώνουν bazaar, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις ή εράνους για καλό σκοπό -είτε πρόκειται για ιδιώτες, είτε για επιτροπές, είτε για σωματεία- με φυλάκιση 3 έως 8 μηνών. Σε περίπτωση δε υποτροπής οι υπεύθυνοι μπορεί να βρεθούν στη φυλακή ακόμη και για δύο χρόνια.
Επίσης, τον νόμο 2190/1920 του υπουργείου Εμπορίου για τις ανώνυμες εταιρείες.

Εδώ ισχύει το dura lex sed lex (σκληρός νόμος αλλά νόμος), αλλά ίσως και το αναχρονιστικός νόμος. Ας είναι το περιστατικό του «Joker» ευκαιρία η κυρία υπουργός να καταθέσει έναν νέο σύγχρονο νόμο για τον κινηματογράφο, όπου έμφαση θα δίνεται και στο ποιος ελέγχει. Δεν είναι απλό όταν κάποιος πάει στο ταμείο να αγοράσει εισιτήριο και δείχνει ανήλικος να του ζητείται και ταυτότητα για έργο ακατάλληλο;

Επίσης -τελείως αυθαίρετα η χρονολογία- πρέπει η νομική υπηρεσία κάθε υπουργείου για κάθε νόμο που χρονολογείται πέρα των, ας πούμε, 30 ετών να τον αναθεωρήσει και αν χρειάζεται να φέρει προς ψήφιση νέο νόμο προσαρμοσμένο στη νέα κοινωνία. Κοιτάζοντας λίγο στο πρόσφατο παρελθόν στη χώρα μας, είναι νωπές οι μνήμες μας από το κίνημα ανυπακοής «Δεν πληρώνω», που σήμερα αυτοπροσδιορίζεται ως πολιτικό κίνημα αντίστασης. Ενα κίνημα πού στην ουσία εναντιώνεται δυναμικά σε αρκετούς νόμους του κράτους, ελπίζοντας ή προσδοκώντας να τους αλλάξει. Το κίνημα αυτό στο κάλεσμά του τονίζει: «Σας καλούμε να γίνετε ενεργά μέλη του Κινήματος Δεν Πληρώνω-Ενιαίο Μέτωπο, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να διεκδικήσουμε με σθένος και αποφασιστικότητα μια καλύτερη κοινωνία με κέντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, υλικές και πνευματικές». Είμαι σίγουρος ότι οι πιο πολλοί συμφωνούν με τις διεκδικήσεις αλλά όχι με τον τρόπο.

Το κίνημα αυτό στηρίζεται πολύ στην ψυχολογία της μάζας (κύριο σημείο αναφοράς της ταινίας «Joker») όπου ένα άτομο εκδηλώνει μέσα στο πλήθος ιδιότητες που δεν εμφανίζει όταν είναι και δρα μόνο του. Γιατί υπό την επίδραση της μάζας, για παράδειγμα, οι νοητικές του ικανότητες υποχωρούν, έχει ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις ή επιδεικνύει ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση. Αυτό θεωρεί ο Φρόιντ ως το ουσιώδες ερώτημα μιας ψυχολογίας των μαζών. Γι'ʼ αυτόν, η ατομική ψυχολογία δεν μπορεί να υπάρξει ξεκομμένη από την επίδραση των άλλων και προέκυψε, σε τελική ανάλυση, από την ψυχολογία της μάζας. Εννοιες όπως η ταύτιση, αλλά και μια νέα βαθμίδα του Εγώ, το ιδεώδες του Εγώ, θα χρησιμοποιηθούν για να διαλευκανθεί το μυστήριο της επίδρασης που ασκούν οι ηγέτες στα άτομα της μάζας.

Βγαίνοντας από την αίθουσα του κινηματογράφου, κατάλαβα την τεράστια δύναμη ενός καλού έργου. Μπορεί να μη συμφωνούν όλοι με τα μηνύματα του έργου, αλλά σίγουρα όλοι θα το συζητήσουν.

Η ταινία έχει πολλά κοινά με την ταινία του μεγάλου Στάνλεϊ Κιούμπρικ «Κουρδιστό πορτοκάλι».

Το 1972 δύο δολοφονίες σχετίστηκαν -χωρίς πολλές ενδείξεις- με την κυκλοφορία της ταινίας. Ο σκηνοθέτης απέσυρε την ταινία αλλά παρέμεινε σκεπτικός με τέτοιες συνδέσεις. Για να προσπαθήσω να προσκολληθώ στην ευθύνη για την τέχνη ως αιτία ζωής, μου φαίνεται ότι έβαλα την υπόθεση λάθος. Η τέχνη συνίσταται στην αναμόρφωση της ζωής, αλλά δεν δημιουργεί ζωή ούτε προκαλεί ζωή», είπε.