Ειρήνη Κρυσταλλίδου

Αλήθεια, τι μπορεί να περικλείει αυτή η φράση; Η συγκεκριμένη φράση περιέχει την μετατόπιση από μια αρχική ευημεριστική προσέγγιση για τα ζώα (όπου ο «ευημερισμός» περιγράφεται ως η αρχή της «μη βάναυσης χρήσης» των ζώων από τους ανθρώπους), σε μια ερμηνεία για τα δικαιώματα των ζώων η οποία επιδιώκει να συνδυάσει καθολικά αρνητικά δικαιώματα (απουσία κακομεταχείρισης, απουσία πόνου κτλ) με θετικά σχεσιακά δικαιώματα, τοποθετώντας τα ζώα σε ένα ξεκάθαρο πολιτικό θεωρητικό πλαίσιο.

Καθώς λοιπόν τα ζώα συντροφιάς γίνονται αντιληπτά ως μέλη της οικογένειας σε ένα πρώτο στενό πλαίσιο (και της κοινωνίας σε ένα ευρύτερο), έχουμε την υποχρέωση να τα συμπεριλάβουμε με ακριβοδίκαιους όρους στις κοινωνικές και πολιτικές ενέργειες μας. Ως τέτοια έχουν το δικαίωμα του μέλους, ένα δικαίωμα που εκτείνεται πολύ πέρα από τα οικουμενικά δικαιώματα των ζώων. Το κατάλληλο πλαίσιο προκειμένου να ιδωθούν αυτά τα δικαιώματα του μέλους, δεν είναι άλλο από εκείνο της ιδιότητας του πολίτη.

Σε μια τέτοια πολιτική θεώρηση, τα ζώα συντροφιάς μπορούν να ιδωθούν ως συμπολίτες μας, ως πλήρη μέλη μεικτών κοινωνιών ζώων και ανθρώπων που μετέχουν στην κοινή ιδιότητα του πολίτη.
Βέβαια μια τέτοια προσέγγιση περί ιδιότητας του πολίτη για τα ζώα συντροφιάς μοιάζει αρκετά προκλητική, λόγω της σύνδεσης της ιδιότητας αυτής με ιδέες περί ενεργού πολιτικής δράσης. Και καθώς η θεωρία της ιδιότητας του πολίτη σχετίζεται με την ικανότητα δημοκρατικής πολιτικής δράσης, εκ πρώτης όψεως αποκλείει τα ζώα δεδομένου ότι αυτά δεν είναι σε θέση να συμμετάσχουν στις διαδικασίες του «δημόσιου λόγου» που είναι ουσιώδες για τη δημοκρατική δράση.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτή την ικανότητα δημοκρατικής πολιτικής δράσης την στερούνται όλοι οι άνθρωποι σε συγκεκριμένα στάδια της ζωής τους, όταν για παράδειγμα είναι μικρά παιδιά ή άτομα που αντιμετωπίζουν νοητικές αναπηρίες ή άνοια, χωρίς ωστόσο να μην λογίζονται πολίτες του κράτους. Ακόμη και όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν ενεργή πολιτική δράση, έχουν διαμορφωθεί πολύ εύστοχα υποδείγματα «εξαρτώμενης ικανότητας δράσης» ή «υποστηριζόμενης διαδικασίας λήψης αποφάσεων» για να μην χαθεί η ιδιότητα του πολίτη.

Κατ’ επέκταση, στην περίπτωση των ζώων συντροφιάς, θα πρέπει να γίνουν αντιληπτά ως συμπολίτες, με το δικαίωμα να εκπροσωπούνται μέσω μιας μορφής εξαρτημένης ικανότητας δράσης στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Και δεν θα μπορούσε αυτή η εξαρτημένη ικανότητα να έπαιρνε καλύτερη μορφή από τη δημιουργία ενός νομοσχεδίου όπου τα ζώα θα έχουν δικαιώματα μελών οικογένειας και κοινωνίας…
Και κάπως έτσι η συζήτηση περί δικαιωμάτων των ζώων γίνεται πλέον πολιτική.