Αντώνης Ν. Βγόντζας

Σήμερα δεν αμφιβάλλουμε. Στο στυγνό καθεστώς της δικτατορίας καταλήξαμε με αφετηρία την Αποστασία και τα Ιουλιανά του 1965. Με συγκεκριμένους συμπρωταγωνιστές. Το Στέμμα και τους «Ηρακλειδείς» του. Τους σκοτεινούς θύλακες ανωμαλίας και συνωμο­σίας μέσα στον Στρατό. Και οπωσδήποτε τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Η προδοτική δικτατορία των συνταγματαρχών προκάλεσε πολλά δεινά στον τόπο μας. Ανοιξε πληγές που δεν έκλεισαν ακόμη. Ανέκοψε απότομα, αυθαίρετα και με βία τη δημιουργική άνοδο, πολυεπίπεδη ανάπτυξη και πολυπαραγοντική πρόοδο του ελληνικού λαού, που είχε ξεκινήσει ορμητικά από τις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Γέμισε όλες τις σελίδες της με βασανιστήρια, εξευτελισμούς, φυλακίσεις και εξορίες χιλιάδων ανθρώπων που αντιστάθηκαν σε αυτή ή είχαν καταστεί ύποπτοι έναντι του άθλιου καθεστώτος. Δηλητηρίασε μια μερίδα πολιτών με μηδενιστικές συμπεριφορές έναντι του συνόλου του ελληνικού λαού. Και με έναν διαχρονικό εκχυδαϊσμό κατά των δημοκρατικών θεσμών, ο οποίος δυστυχώς ακόμα αντέχει και συντηρείται. Κολάκεψε ακόμα και τις κατώτερες συλλογικές συμπεριφορές… Και το πιο δραματικά κορυφαίο. Με προδοσία και με άνομη και δολοφονική βία επέτρεψε στους στρατιωτικούς της Αγκυρας να εισβάλουν στην Κύπρο, να τη διαμελίσουν με αίμα και να θεμελιώσουν στην εξωτερική πολιτική της γειτονικής χώρας μια μακροχρόνια στρατηγική αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας μας στο Αιγαίο και σε μια μεγάλη σειρά ζητημάτων που αφορούν τον πυρήνα των εθνικών μας συμφερόντων. Υπάρχουν και κάποιες πικρές αλήθειες.

Η πρώτη: όλοι την περιμέναμε την 21η Απριλίου. Αλλος νωρίτερα και άλλος αργότερα. Παρ’ όλα αυτά, ξαφνιαστήκαμε. Η χούντα μάς έπιασε στον ύπνο. Και, τελικά, οργανωτικά ανέτοιμους. Γι’ αυτό τις πρώτες μέρες μάλλον κρυβόμασταν παρά βγήκαμε στους δρόμους.
Η δεύτερη: ήμασταν πολύ κουρασμένοι. Και σχεδόν μοιραίοι. Μας είχαν κουράσει όλες οι κινητοποιήσεις με αφετηρία την Αποστασία και τα Ιουλιανά. Τρέχαμε όλη τη μέρα στους δρόμους. Και όταν ήρθε η στιγμή να κατέβουμε όλοι μαζί στους δρόμους δεν είχαμε δυνάμεις.
Η τρίτη: τον πρώτο καιρό υπήρξε άκρα του τάφου σιωπή. Κάποιοι, κυρίως από τους χώρους των διανοουμένων, προσπάθησαν να συνωμοτήσουν. Δεν είχαν όμως την πείρα της παραδοσιακής Αριστεράς. Δεν ήξεραν πώς να προφυλαχθούν. Γι’ αυτό και συνελήφθησαν εύκολα.
Η τέταρτη: αυτή η σιωπή παγίδευσε και τη διεθνή κοινή γνώμη. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, όλος ο κόσμος στο εξωτερικό μούδιασε. Και πολλές κυβερνήσεις έσπευσαν να αναγνωρίσουν τη χούντα των συνταγματαρχών.

Η πέμπτη: όλες οι αντιχουντικές δυνάμεις παρέμειναν για αρκετό καιρό διασπασμένες. Υπήρξαν εύλογες δικαιολογίες. Κάποιοι δεν ήθελαν μαζί τους τον βασιλιά. Υπήρχαν πολλές ενστάσεις για τη σύμπτυξη μαζί του σε ένα αντιδικτατορικό μέτωπο. Και εκείνος ετοίμαζε δικτατορία. Πλην, όμως, με τους στρατηγούς. Και όχι με τους συνταγματάρχες. Γιατί να τον εμπιστευτούν λοιπόν;
Η έκτη: η χούντα, ως κυβέρνηση, κατάφερε με τα χρόνια να αποκτήσει ρίζες σε πολλά λαϊκά στρώματα. Δεν είναι η ώρα να τις περιγράψω. Και ούτε να τα τακτοποιήσω. Εμείς, οι υπόλοιποι, ευτυχώς αποκτήσαμε ένα άλλοθι. Τον κόσμο, τις εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίους που συνέρρευσαν για να συνοδεύσουν τη σορό του Γεωργίου Παπανδρέου, του Γέρου της Δημοκρατίας.

Η έβδομη: βεβαίως είχαμε τις κορυφαίες αντιστασιακές πράξεις. Την κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973 και τον ξεσηκωμό στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς. Πλην, όμως, αυτές οι κορυφαίες πράξεις δεν έριξαν τη δικτατορία. Αυτή κατέρρευσε κάτω από το βάρος των ευθυνών της στο μεγάλο έγκλημα και την προδοσία στην Κύπρο.
Τι δημιούργησε η Μεταπολίτευση; Και τι προσφέρει ακόμα στο παρόν και στο μέλλον της χώρας; Εγκαθίδρυσε μια γνήσια και ανοιχτή Δημοκρατία! Εναν πλήρη κατάλογο ελευθεριών. Καθιέρωσε ελεύθερες εκλογές. Χωρίς τις γνωστές ιστορικά συνθήκες και περιστάσεις βίας και νοθείας. Οικοδόμησε ένα ολοκληρωμένο σύστημα δημοκρατικών θεσμών, με κορυφαίο την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σε όλους τους βαθμούς. 

Εδραίωσε ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Οι όποιες παθογένειές του δεν ακυρώνουν το ΕΣΥ, τη δωρεάν παιδεία και τους άλλους θεσμούς πρόνοιας υπέρ των αδύναμων συμπολιτών μας. Ανέπτυξε, αν δεν διαμόρφωσε, μια πλειοψηφική μεσαία τάξη. Κατέστρωσε ένα ισχυρό πλέγμα προστασίας των αγροτών μας. Μετέφερε μεγάλο μέρος του εθνικού εισοδήματος από το μητροπολιτικό κέντρο στην περιφέρεια. Και για μεγάλα χρονικά διαστήματα κατέστησε τη χώρα μας πρωταγωνίστρια σε πρωτοβουλίες ειρήνης και διεθνούς δημιουργικού διαλόγου. Και στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.

Με ένα τελικό συμπέρασμα. Τίποτε δεν είναι δεδομένο. Ούτε η Δημοκρατία. Ούτε οι κορυφαίοι θεσμοί της. Ο εμπλουτισμός του στοχασμού μας με ιστορικά στοιχεία είναι απαραίτητος.