Γρ. Νικολόπουλος

Ενώ οι διαπραγματεύσεις με τα τεχνικά κλιμάκια πηγαίνουν από αδιέξοδο σε αδιέξοδο, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει, ανεξάρτητα από το τι λένε οι θεσμοί, να αντιμετωπίσει σύνθετα προβλήματα στην οικονομία, τα οποία έχτισαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις επί δεκαετίες με την πελατειακή πολιτική που ακολουθούσαν και η οποία σε κάποιον βαθμό οφειλόταν και στις απαιτήσεις της αριστερής αντιπολίτευσης που πίεζε διαρκώς για παροχές και προσλήψεις. Και οι «μνημονιακές» κυβερνήσεις Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ απέφυγαν τις μεταρρυθμίσεις που θα έλυναν πολλά προβλήματα, προτιμώντας να πάρουν μόνο οριζόντια εισπρακτικά μέτρα, τα οποία πράγματι έπληξαν περισσότερο τα χαμηλά εισοδήματα και προκάλεσαν ύφεση και ανεργία.

Τα προβλήματα αυτά είναι διάχυτα σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας. Ας δούμε μερικά εξ αυτών που σχετίζονται με την τρέχουσα διαπραγμάτευση. Οι φόροι είναι υψηλοί, ο ΦΠΑ δεν αποδίδεται, χρειάζεται προστασία των ανέργων, των χαμηλόμισθων και των χαμηλοσυνταξιούχων, το Ασφαλιστικό δεν είναι βιώσιμο.

Ολα αυτά τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν από την ελληνική κυβέρνηση, ανεξαρτήτως τρόικας, θεσμών, διαπραγμάτευσης κ.λπ. Η κυβέρνηση όμως είναι εγκλωβισμένη από τις κόκκινες γραμμές που υποτίθεται ότι προστατεύουν τους αδύναμους και αναγκάζεται υπό την πίεση των πιστωτών να τις εγκαταλείψει κακήν κακώς. Κι όμως, υπάρχει τρόπος και η προστασία των πραγματικά αδύνατων οικονομικά στρωμάτων να επιτευχθεί και οι απαιτήσεις των εταίρων για πλεονάσματα να ικανοποιηθούν. Ακόμη και να υλοποιηθούν κάποιες προεκλογικές υποσχέσεις της κυβέρνησης.

Ας δούμε, για παράδειγμα, την περίπτωση του ΦΠΑ. Η Ελλάδα προτείνει έναν χαμηλό συντελεστή και έναν ή δύο υψηλούς. Οι εταίροι λένε: βάλτε έναν συντελεστή (π.χ.: ακούγεται ότι με 18% σε όλα λύνεται το πρόβλημα) ή δύο συντελεστές, έναν πολύ υψηλό και έναν μεσαίο. Ενας πολύ έμπειρος καθηγητής Οικονομικών (που δεν θέλει να ανακατεύεται) μου έστειλε μια ενδιαφέρουσα ιδέα για να λυθούν πολλά προβλήματα που συνδέχονται με τον έναν συντελεστή, αλλά να υπάρξουν και οφέλη. Το πρόβλημα με τον έναν συντελεστή είναι ότι είναι άδικος για όσους έχουν χαμηλότερο εισόδημα και καταναλώνουν μόνο τα βασικά είδη και γι’ αυτό επιδιώκουμε αυτά τα είδη να έχουν χαμηλότερο ΦΠΑ. Αυτό όμως διορθώνεται αν, για παράδειγμα, η κυβέρνηση αποφασίσει να επιβάλει έναν σχετικά υψηλό συντελεστή, π.χ. 18% ή και 20% σε όλα, αλλά και να δώσει υπό τη μορφή εισοδηματικής ενίσχυσης (η επιστροφή ΦΠΑ σε ιδιώτες απαγορεύεται από την Ε.Ε.) στους χαμηλόμισθους κάποιο ποσό. Το ποσό αυτό θα συνδέεται με τον ΦΠΑ που πλήρωσαν καταναλώνοντας. Αν θέσουμε το εισοδηματικό όριο στα 700 ευρώ μηνιαίως, κάποιος που καταναλώνει το σύνολο αυτού του ποσού και πληρώνει 126 ευρώ ΦΠΑ (στην περίπτωση του 18%) μπορεί, μαζεύοντας αποδείξεις έστω και για τα μισά, να παίρνει πίσω ως ενίσχυση τα 50-60 ευρώ κάθε μήνα. Για να απλουστευτεί το σύστημα, μπορεί αυτά να δίνονται στο τέλος του έτους συνολικά, δηλαδή να μαζεύονται 600-700 ευρώ στο δωδεκάμηνο.

Με τον τρόπο αυτό απλοποιείται το σύστημα για όλους, δημιουργείται κίνητρο στο να κόβονται αποδείξεις διότι θα τις μαζεύουν οι καταναλωτές για να πάρουν την ενίσχυση και δίνεται μια σοβαρή εισοδηματική ενίσχυση στους χαμηλόμισθους που αντιστοιχεί (και υπερβαίνει) τον κατώτατο μισθό και παίζει τον ρόλο του 13ου μισθού που είχε υποσχεθεί η κυβέρνηση. Βέβαια, κανείς, εκτός του υπουργείου Οικονομικών, δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ακριβώς τα νούμερα και το δημοσιονομικό κόστος αυτής της διαδικασίας, ούτε τι θα απαντήσουν οι ξένοι διαπραγματευτές σε ένα τέτοιο σύστημα. Μπορεί όμως να εφαρμόσουν αυτή τη φόρμουλα και να βρουν τα ποσά και τα ποσοστά που δεν αλλοιώνουν τα δημοσιονομικά μεγέθη. Με αυτόν τον τρόπο, αν τα νούμερα βγαίνουν, το σπάσιμο μιας κόκκινης γραμμής, αυτής του ΦΠΑ, μετατρέπεται σε αμοιβαία αποδεκτή λύση που διευκολύνει την κυβέρνηση να δώσει και τον 13ο μισθό που είχε υποσχεθεί και να απλοποιήσει το σύστημα. Θα μου πείτε ότι ο συντελεστής 20% προκαλεί προβλήματα σε πολλές επιχειρήσεις που τα προϊόντα τους βρίσκονται σε χαμηλότερους σήμερα συντελεστές. Ναι, αλλά δημιουργεί όφελος για άλλες που επιβαρύνονται με υψηλότερο συντελεστή και κυρίως βάζει μια τάξη σε όλη την οικονομία. Οι επιχειρήσεις θα βρουν τρόπους να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους διότι αυτό είναι η δουλειά των διευθυντών τους. Εξάλλου μόλις αποκατασταθεί κάποια ισορροπία και αν το σύστημα συλλογής των φόρων αποδώσει, ο συντελεστής μπορεί να μειωθεί. Πρέπει να σημειώσουμε ότι, αν μαζευτούν λεφτά από τον ΦΠΑ, μειώνεται η ανάγκη αύξησης των άλλων φόρων και από αυτό έχουν όλοι όφελος: επιχειρήσεις και καταναλωτές.

Ανάλογες λύσεις μπορούν να βρεθούν και για το Ασφαλιστικό, αν βεβαίως δεχτούμε το γεγονός ότι είναι αδικία προς το σύνολο των ασφαλισμένων κάποιοι να απολαμβάνουν (πολύ) πρόωρες συντάξεις, κάποιοι να έχουν «ευγενή» Ταμεία, κάποιοι να έχουν μεγάλα επικουρικά και επιδόματα και κάποιοι να παίρνουν πολύ υψηλές συντάξεις. Ενα Ταμείο για όλους, μια ηλικία για σύνταξη (με λίγες τεκμηριωμένες και όχι πολλές παράλογες εξαιρέσεις) και μια ανώτατη σύνταξη αρκετά χαμηλότερη από τις σημερινές υψηλότερες συντάξεις θα έλυναν ενδεχομένως το πρόβλημα των ασφαλιστικών ταμείων χωρίς να υποφέρουν οι χαμηλοσυνταξιούχοι.

Για να λυθούν πάντως τα προβλήματα της οικονομίας πρέπει η κυβέρνηση να βρει το θάρρος να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις αδικίες και όχι να βαφτίζει ως αδικίες μόνο ό,τι επιλεκτικά αποφασίζει πως την εξυπηρετεί πολιτικά. Πρέπει επίσης να σταματήσει να λειτουργεί με κόκκινες γραμμές, αλλά να δει ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα και πώς λύνονται και μέσα από αυτές τις λύσεις να πετύχει και την προστασία των αδυνάμων τους οποίους υποτίθεται ότι προστατεύουν οι κόκκινες γραμμές της.