Γρ. Νικολόπουλος

Η ελληνική οικονομία αυτή τη στιγμή ισορροπεί σε ένα πολύ λεπτό όριο μεταξύ ανάκαμψης και καταστροφής. Το προς τα πού θα κινηθεί εξαρτάται απολύτως από τους κυβερνητικούς χειρισμούς στο θέμα της διαπραγμάτευσης.

Αν κλείσει μια συμφωνία με τους Ευρωπαίους και ξεκινήσουν οι μεταρρυθμίσεις και οι χρηματοδοτήσεις, η οικονομία θα αρχίσει αμέσως να αναπτύσσεται. Αν δεν κλείσει η συμφωνία, η οικονομία θα πέσει στα τάρταρα της ύφεσης.

Η κυβερνητική πρακτική μέχρι σήμερα δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει και μια άλλη οπτική, ότι δηλαδή η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται αργά μεν αλλά σταθερά ότι πρέπει να κυβερνήσει και προσγειώνεται στην πραγματικότητα. Παραμένει βεβαίως εγκλωβισμένη σε ουτοπικές ιδεοληψίες και δέσμια των προεκλογικών της δεσμεύσεων, κάτι που την αναγκάζει να προσποιείται ότι διαπραγματεύεται, προσπαθώντας κυρίως να βρει έναν τρόπο να περάσει τις αναγκαστικές υποχωρήσεις της στους ακραίους βουλευτές της και στην εκλογική της βάση.  Ανεξαρτήτως πάντως του τι σκέφτεται η κυβέρνηση, η ουσία είναι οτι αν υπάρξει συμφωνία η οικονομία θα επανέλθει ταχύτατα σε ρυθμούς ανάπτυξης, διαφορετικά θα διαλυθεί.

Κακό και καλό σενάριο

Αν αγνοήσουμε το χειρότερο σενάριο, που είναι η μη επίτευξη οποιασδήποτε συμφωνίας, η πτώχευση της Ελλάδας και η έξοδος από την Ευρωζώνη, έχουμε ένα κακό και ένα καλό σενάριο.

Το κακό συνδέεται με καθυστέρηση στην υπογραφή συμφωνίας μέχρι τον Ιούνιο, πράγμα που ενδέχεται να οδηγήσει σε περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls) που εύκολα μπαίνουν αλλά πολύ δύσκολα βγαίνουν, ακόμη και αν υπάρξει μελλοντική συμφωνία. Σε αυτή την περίπτωση οι εμπορικές συναλλαγές με το εξωτερικό ουσιαστικά θα διακοπούν, θα εξαφανιστεί η ρευστότητα από την αγορά και θα υπάρξει καθίζηση της οικονομικής δραστηριότητας άμεσα.

Το καλό σενάριο, από την άλλη, είναι να βρεθεί ένα κοινό πεδίο για να υπογραφεί μια συμφωνία που θα περιλαμβάνει βασικές μεταρρυθμίσεις από την ελληνική πλευρά και σταδιακή αποκατάσταση της χρηματοδότησης από τους Ευρωπαίους. Σε αυτή την περίπτωση το σημαντικότερο θετικό αποτέλεσμα θα είναι η μερική αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη χώρα από τους ξένους εταίρους και η βελτίωση του οικονομικού κλίματος και των προσδοκιών στο εσωτερικό της.

Αν αυτή η συμφωνία συνοδευτεί με πραγματική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, μπορούμε να ελπίζουμε σε πραγματικούς ρυθμούς ανάπτυξης μέσα στο 2015 και στα επόμενα χρόνια.
Το τι θα συμβεί, λοιπόν, εξαρτάται απολύτως από τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις με τους ξένους.

Το κακό είναι ότι ακόμη και αν ο πρωθυπουργός και το στενό του επιτελείο αποφασίσουν να προχωρήσουν σε μια συμφωνία με τους εταίρους, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα τους ακολουθήσουν τα κορυφαία στελέχη του κόμματος. Σε αυτή την περίπτωση, η υπογραφή οποιασδήποτε συμφωνίας θα συνοδευτεί από πολιτική κρίση και αλλαγή της κυβέρνησης είτε με τη συμμετοχή άλλων πολιτικών κομμάτων, είτε με τη διενέργεια εκ νέου εκλογών, που θα προκαλέσουν όμως νέες καθυστερήσεις στη χρηματοδότηση της χώρας και επιδείνωση στην οικονομία.

Είμαστε Ευρώπη ή Βαλκάνια;

Επί της ουσίας, πάντως, η υπογραφή μιας συμφωνίας δεν αρκεί για τη βελτίωση της οικονομίας σε μακροπρόθεσμη βάση. Ούτε το ελληνικό πολιτικό σύστημα ούτε προφανώς οι πολίτες αντιλαμβάνονται τι εννοούν οι Ευρωπαίοι όταν λένε ότι η Ελλάδα είναι μια αντιπαραγωγική χώρα που δεν έχει καταφέρει να εκσυγχρονίσει τους θεσμούς της και να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή λογική. Αυτό που εννοούν είναι ότι η ελληνική οικονομία στηρίζεται σε υπερβολικό βαθμό στις δημόσιες δαπάνες, είτε αυτές αφορούν μισθούς και συντάξεις, είτε δημόσια έργα και επενδύσεις, είτε υπηρεσίες, και δεν διαθέτει έναν ανταγωνιστικό ιδιωτικό τομέα που θα παράγει και θα εξάγει φέροντας στη χώρα χρήμα που δεν είναι ούτε δανεικά ούτε επιδοτήσεις. Εννοούν επίσης ότι δεν υπάρχουν σταθεροί ανεξάρτητοι θεσμοί που θα περιορίζουν την κρατική αυθαιρεσία, τη διαπλοκή και τη διαφθορά και ότι όλα ελέγχονται από τα κόμματα και την πελατειακή λογική των Ελλήνων πολιτικών.

Η έλλειψη θεσμών και η κρατικοδίαιτη λογική αντανακλώνται σε όλους τους τομείς δραστηριότητας, από την οικονομία μέχρι την Παιδεία και τη Δικαιοσύνη. Κάθε κυβέρνηση, ανάλογα με το κόμμα που αναλαμβάνει τη διαχείριση της χώρας, ανατρέπει τα ισχύοντα, προκαλώντας διαρκή δυσλειτουργία στην κρατική μηχανή και στη ζωή των πολιτών.

Αποτέλεσμα είναι αφενός να μην υπάρχει ένα σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον ώστε να αναπτυχθούν ο ιδιωτικός τομέας και η ανταγωνιστικότητά του και αφετέρου να μην υπάρχει ούτε δυνατότητα προγραμματισμού από τους πολίτες, ούτε ικανοποιητικό επίπεδο δημόσιων υπηρεσιών. Ολα αυτά είναι χαρακτηριστικά τριτοκοσμικής χώρας και όχι μιας χώρας που βρίσκεται στον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης. Και τελικά αυτό καλείται τώρα η Ελλάδα να αποφασίσει: αν θα γίνει ευρωπαϊκή χώρα ή αν θα ξανακυλήσει στα τριτοκοσμικά επίπεδα των βαλκανικών χωρών.