Βασίλης Δαλιάνης

Αυτά τα «λαμπρά χρόνια» του υπερβολικού δανεισμού και των τεραστίων ελλειμμάτων με τα οποία χρηματοδοτούνταν σαθρές οικονομίες, δεν πρόκειται να επιστρέψουν. Τα τελευταία τρία χρόνια η Ε.Ε και η ευρωζώνη έκαναν βήματα που κανείς δεν θα μπορούσε να διανοηθεί στις εποχές του πάμφθηνου δανεισμού, προς την πλήρη οικονομική και δημοσιονομική ένωση και την οικονομική διακυβέρνηση της ευρωζώνης.

Ο λόγος είναι πως η ευρωζώνη έπρεπε πρωτίστως να επιβιώσει. Έπειτα να μην εξελιχθεί στον αδύναμο κρίκο της διεθνούς οικονομίας και επιπλέον να αποκλείσει την πιθανότητα να υπάρξει μια ακόμα «Ελλάδα» που θα απειλήσει και πάλι τη συνοχή της. Ήδη τη διετία 2010 – 2012 οι καταστροφολόγοι που αδυνατούσαν να καταλάβουν πως το ευρώ είναι κάτι περισσότερο από ένα νόμισμα, είχαν προαναγγείλει τη διάλυση της ευρωζώνης. Τη διετία 2012- 2014 εξαγγέλλουν «μονομερείς» ενέργειες κατά της «λιτότητας» μετά το τέλος των «μνημονίων». Η πραγματικότητα έρχεται και πάλι να τους διαψεύσει. Καθώς η θωράκιση της ευρωζώνης απέναντι στους παρωχημένους εθνικούς εγωισμούς αποκλείει στην πράξη κάθε συζήτηση για ανεξέλεγκτες κοινωνικές παροχές που συνήθως καλούνται «εθνικές οικονομικές πολιτικές».

Six Pack, two pack και τα «εθνικά πακέτα»

Από την 30η Μαρτίου του 2013  το τρίτο κομμάτι της δημοσιονομικής ένωσης της ευρωζώνης αποτελεί πραγματικότητα. Είναι το λεγόμενο «two pack», που ακολούθησε το «six pack» και τη Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση. Ακούγονται ίσως πολύπλοκα, αλλά δεν είναι. Είναι οι κανόνες που από εδώ και πέρα θα αποτρέψουν την Ε.Ε και ιδίως την ευρωζώνη να διαλυθεί. Και είναι επίσης οι κανόνες που μετατρέπουν σε πομφόλυγες τις όποιες υποσχέσεις για καθαρά εθνική οικονομική πολιτική και ανεξέλεγκτες κοινωνικές παροχές . Ήδη από το Δεκέμβριο του 2011 εφαρμόζεται το λεγόμενο «six-pack» που αποτελείται από πέντε Κανονισμούς και μία Οδηγία (εξ ου και ονομάζεται «six-pack») και αποτελεί παράγωγο δίκαιο της ΕΕ που ισχύει και στα 27 κράτη-μέλη (28 μετά την ένταξη της Κροατίας). Ακολούθησε η Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση («δημοσιονομικό σύμφωνο» που τέθηκε σε ισχύ την 1.1.2013.  Τελευταία συμφωνία το «two-pack» που αποτελείται από δύο Κανονισμούς (εξ ου και ονομάζεται «two-pack»). Ισχύει μόνο για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης (με βάση το άρθρο 136 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και αποσκοπεί στην περαιτέρω ενίσχυση των μηχανισμών εποπτείας στην Ευρωζώνη των 17 και από 1ης Ιανουαρίου των 18 κρατών-μελών.

Εξακολουθούν να φαίνονται δυσνόητα; Ας το δούμε αλλιώς. Σύμφωνα με τους νέους αυτούς κανονισμούς καμία, μα καμία χώρα της Ε.Ε (six-pack) και κυρίως καμία της ευρωζώνης (two-pack) δεν θα έχει την ευχέρεια να εφαρμόζει «ανεξάρτητη εθνική» οικονομική πολιτική. Κάθε προϋπολογισμός, κάθε κράτους μέλους της Ε.Ε και της ευρωζώνης θα πρέπει να κατατίθεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι τις 15 Οκτωβρίου κάθε έτους. Η Κομισιόν θα κρίνει αν οι προϋπολογισμοί των κρατών μελών μπορούν να εφαρμοστούν και θα τους στέλνει προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Όλα αυτά εντάσσονται στο λεγόμενο «ευρωπαϊκό εξάμηνο» τον βασικό κύκλο συντονισμού της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής εντός της ΕΕ.

Όποιες χώρες έχουν υπερβολικό έλλειμμα (πάνω από το 3%) θα τίθενται σε καθεστώς ειδικής εποπτείας ώστε να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις - προγράμματα «λιτότητας» αν το προτιμάτε- και ενδεχομένως να βρεθούν σε επιτήρηση από το Eurogroup (στο πλαίσιο πάντα του Συμβουλίου της Ε.Ε βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας) και σε περίπτωση που δεν συμμορφωθούν θα επιβάλλονται βαρύτατες κυρώσεις, που θα φθάνουν και μέχρι το 0,5% του ΑΕΠ κάθε χώρας- μέλους.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και άλλων χωρών που εξέρχονται από προγράμματα βοήθειας τα πράγματα είναι ακόμα πιο απλά. Η συμφωνία «two-pack» περιλαμβάνει ειδικές, «μόνιμες» διατάξεις (αυτόματη ενισχυμένη εποπτεία με κυρώσεις), οι οποίες θα συνεχίζουν να ισχύουν «μέχρι την αποπληρωμή του 75% της ληφθείσας οικονομικής βοήθειας».

Με λίγα λόγια η Ε.Ε (αλλά κυρίως η ευρωζώνη) κάνει αυτό που απαιτούσε η πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια. Συντονίζεται και προετοιμάζει την πολιτική της ένωση ολοκληρώνοντας την οικονομική και δημοσιονομική παράμετρο. Το κακό για κάποιους που εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται την ευρωζώνη ως μια απλή ζώνη ελεύθερου εμπορίου είναι πως οι εθνικές «πρωτοβουλίες» του παρελθόντος δεν πρόκειται να υπάρξουν ξανά. Όσοι υπόσχονται άμεσες παροχές, δεν γνωρίζουν τι λένε.

Θα αποφασίζει η Ε.Ε για την Ελλάδα; Και η εθνική κυριαρχία;

Σε μεγάλο βαθμό ναι. Θα αποφασίζει η Ε.Ε. Ας μην ξεχνάμε όμως πως η Ευρωζώνη δεν είναι τίποτε περισσότερο από τα κράτη-μέλη που την αποτελούν. 17 προς το παρόν, 18 από 1ης Ιανουαρίου 2014. Το ποιος ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και στο Συμβούλιο της Ε.Ε καθώς και στο Eurogroup είναι το ζήτημα στο οποίο θα πρέπει να βρεθεί σύντομα λύση πριν η δημοκρατική κρίση που αρχίζει να εμφανίζεται σαρώσει την Ε.Ε. Και αυτό θα πρέπει να θυμούνται όχι μόνο οι απρόθυμοι όπως φαίνεται αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αλλά και όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες πριν προσέλθουν στις κάλπες στις ερχόμενες ευρωπαϊκές εκλογές.