Βενιζέλος: Σύγκληση συνόδου κορυφής των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης

Το πανευρωπαϊκό συνταγματικό κεκτημένο που αφορά τη Δημοκρατία και το Κράτος Δικαίου αποδεικνύεται περισσότερο εύθραυστο από όσο  θα περίμενε κανείς. Το Συμβούλιο της Ευρώπης ως θεματοφύλακας αυτών των θεμελιωδών αξιών και αυτών των βασικών  θεσμικών εγγυήσεων έχει ανάγκη από νέα ώθηση.
 
Το ερώτημα αφορά τη μέθοδο με την οποία μπορεί να δοθεί αποτελεσματικά αυτή η νέα ώθηση.
 
Η απλή απάντηση, σύμφωνα με τον Ευάγγελο Βενιζέλο, είναι μέσω μιας νέας συνόδου κορυφής των αρχηγών κρατών   και κυβερνήσεων  των κρατών μελών. Η σύνοδος κορυφής είναι όμως η πιο  επίσημη  και ισχυρή μορφή του διακυβερνητικού χαρακτήρα του Συμβουλίου της Ευρώπης με τους συσχετισμούς δυνάμεων και τους συμψηφισμούς που αυτό συνεπάγεται.
 
«Η γνώμη μου είναι ότι ο ιδιαίτερος χαρακτήρας και η προστιθέμενη αξία του Συμβουλίου της Ευρώπης συνίσταται στο ότι διαθέτει θεσμούς, διαδικασίες και μηχανισμούς που υπερβαίνουν τον διακυβερνητικό του χαρακτήρα και προτάσσουν τις αρχές του κράτους δικαίου και την ανάγκη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» ανέφερε στην ομιλία του στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΣτΕ ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
 
Η προστιθέμενη αξία του ΣτΕ προκύπτει από την ύπαρξη του ΕΔΔΑ, τη δυνατότητα της ατομικής προσφυγής, την εποπτεία για την εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου, το ρόλο του Επιτρόπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κύρος που απέκτησε η Επιτροπή Βενετίας που λειτουργεί πλέον ως άτυπο πανευρωπαϊκό συνταγματικό συμβούλιο. Η ίδια η Κοινοβουλευτική Συνέλευση υπερβαίνει τον διακυβερνητικό χαρακτήρα του ΣτΕ και έχει διαμορφώσει ένα θεσμικό επίπεδο πανευρωπαϊκού κοινοβουλευτισμού και πανευρωπαϊκού κοινοβουλευτικού ελέγχου στο όνομα των κοινών ευρωπαϊκών  αξιών και θεσμικών αντιλήψεων.
 

«Χωρίς αμφιβολία μια σύνοδος κορυφής είναι ένα μεγάλο γεγονός με μεγάλη δημοσιότητα, ένα γεγονός αναγκαίο για την ενθάρρυνση πρωτοβουλιών στους κόλπους του Συμβουλίου της Ευρώπης, πιστεύω όμως ότι θα επιτύχουμε την ανανέωση και την ώθηση του ρόλου του ΣτΕ αναδεικνύοντας τους μηχανισμούς  που του προσδίδουν προστιθέμενη αξία και υπερβαίνουν τη διακυβερνητική φύση του Συμβουλίου»,κατέληξε. 
 
Παρέμβαση Ευάγγελου Βενιζέλου στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στη συζήτηση για την «Rule of Law check list» της Επιτροπής Βενετίας (11.10.2017):
 
Το  Συμβούλιο της Ευρώπης έχει διατηρήσει τη σημασία και το κύρος του ως οργανισμός που  εκφράζει τη μεγάλη Ευρώπη  γιατί  δεν διακηρύσσει απλώς τη σημασία των δημοκρατικών θεσμών, του κράτους δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά γιατί διαθέτει πρακτικούς μηχανισμούς ελέγχου των κρατών - μελών.
 
Προφανώς ο κορυφαίος μηχανισμός είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η ατομική προσφυγή σε αυτό και η δυνατότητα λήψης πολιτικών μέτρων  για τη  συμμόρφωση των κρατών-  μελών  στις αποφάσεις του Δικαστηρίου.
 
Ο δεύτερος μεγάλος  μηχανισμός είναι η Επιτροπή της Βενετίας που έχει καταφέρει να αποκτήσει τεράστιο θεσμικό κύρος και παρά τον συμβουλευτικό της χαρακτήρα έχει εξελιχθεί σε ένα άτυπο πανευρωπαϊκό συνταγματικό συμβούλιο που ενεργεί ως θεματοφύλακας των ευρωπαϊκών συνταγματικών παραδόσεων και αξιών. Η Επιτροπή Βενετίας έχει διαμορφώσει κατά τον τρόπο αυτό ένα πανευρωπαϊκό συνταγματικό κεκτημένο προς το οποίο οφείλουν να συμμορφώνονται τα εθνικά συντάγματα και οι νομοθετικές και πολιτικές πρακτικές των κρατών- μελών.
 
Αυτό το πανευρωπαϊκό συνταγματικό κεκτημένο είναι σαφές ως προς το περιεχόμενό του και βασίζεται στην απόλυτη εννοιολογική και ιστορική σύνδεση δημοκρατίας και κράτους δικαίου. Βασίζεται στην υπεροχή του δικαίου αλλά και στην υπαγωγή των εθνικών συνταγμάτων και  της  αναθεώρησής του και γενικότερα της έννομης τάξης και της θεσμικής πρακτικής των κρατών- μελών  σε standards που έχουν διαμορφωθεί μέσα από τη νομολογία του ΕΔΔΑ αλλά και μέσα από τη καλλιέργεια μιας πανευρωπαϊκής ιστορικής συνείδησης περί του τι σημαίνει δημοκρατία και κράτος δικαίου. Αυτός είναι ο ευρωπαϊκός νομικός και θεσμικός πολιτισμός χωρίς τον οποίο δεν υπάρχει ούτε δημοκρατία, ούτε ασφάλεια, ούτε προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
 
Το πανευρωπαϊκό αυτό κεκτημένο είναι δυστυχώς εύθραυστο και παραβιάσεις του σε μεγάλη ή μικρότερη κλίμακα εμφανίζονται δυστυχώς συχνά στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας, της εθνικής ασφάλειας, της εθνικής ταυτότητας. Η ΕΣΔΑ προβλέπει πολύ αυστηρά υπό ποιες προϋποθέσεις, ελεγχόμενες από το Δικαστήριο, μπορεί να υπάρξει παρέκκλιση λόγω έκτακτης ανάγκης. Δεν δικαιολογείται καμία άλλη απόκλιση από το πανευρωπαϊκό κεκτημένο της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
 
Είναι συνεπώς πολύ σημαντικό το  γεγονός  ότι η Επιτροπή Βενετίας έχει τώρα κωδικοποιήσει αυτό το τεράστιο κεκτημένο με τη μορφή μιας «Rule of Law Checklist». Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στην Επιτροπή Βενετίας και όσους συνέβαλαν στην επεξεργασία της checklist. Πρόκειται για ένα κείμενο που δεν  ανήκει στο soft law, αλλά κωδικοποιεί κριτήρια, κανόνες, αρχές και standards τα οποία απορρέουν από την ΕΣΔΑ, τις διακυβερνητικές συμβάσεις που έχουν συναφθεί στους κόλπους του Συμβουλίου της Ευρώπης,  το συμβατικό και το εθιμικό διεθνές δίκαιο. Πρόκειται συνεπώς για μια checklist που περιλαμβάνει κανόνες οι οποίοι ανήκουν όχι στο soft αλλά στο hard law, που ανήκουν  στο  Jus cogens.