Θεόδωρος Βάρδας

Η συζήτηση για την εκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας επαφίεται κυρίως σε αυτούς τους δύο παράγοντες παραβλέποντας την ανάγκη βελτίωσης της εθνικής ανταγωνιστικότητας. 

Η βελτίωση της εθνικής ανταγωνιστικότητας, όμως, η οποία μεταξύ άλλων απαιτεί μεταφορά πόρων από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, έχει τεθεί στο περιθώριο της συζήτησης από όλες τις πολιτικές παρατάξεις. 

Είναι όμως γνωστό σε όσους γνωρίζουν πώς λειτουργεί η πραγματική οικονομία ότι μόνο με ριζική αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου μπορεί να ξεκινήσει η αναπτυξιακή διαδικασία. Η αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου πρέπει να έχει στόχο την εξωστρέφεια κατευθύνοντας τους επενδυτικούς πόρους στην παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών. 

Η αλλαγή της ιδιωτικής επενδυτικής πολιτικής μαζί με τη διοχέτευση κοινωνικών πόρων σε δημόσιες επενδύσεις και σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις θα προκαλέσει βελτίωση της εθνικής ανταγωνιστικότητας οδηγώντας σε διατηρήσιμη ανάπτυξη. Αντ' αυτού, όμως, η αναπτυξιακή προσπάθεια έχει αφεθεί «by default»:
- στη δημοσιονομική σταθεροποίηση (λιτότητα) μέσω υπερφορολόγησης, 
- στην εσωτερική υποτίμηση, 
- στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές. 

Πολιτικές, όμως, οι οποίες αποδεικνύεται ότι επί επτά συνεχόμενα έτη δεν φέρνουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα σε όρους ανταγωνιστικότητας εξωστρεφών επενδύσεων και ανάπτυξης. 

Κατά συνέπεια, η αναφορά σε χρέος «βιώσιμο» ή «μη βιώσιμο» είναι κενή περιεχομένου. Αποτελεί διαχρονική δικαιολογία όλων των κυβερνήσεων από το 2010 και μετά για την αποτυχία της χώρας να επιτύχει διατηρήσιμη ανάπτυξη. 

Για να ακριβολογούμε, το δημόσιο χρέος θα πρέπει να διακρίνεται σε «εξυπηρετούμενο» ή «μη εξυπηρετούμενο» και όχι σε «βιώσιμο» ή «μη βιώσιμο». 

Η βιωσιμότητα του χρέους εξαρτάται από τις προσδοκίες ύπαρξης: 
- αυξημένων και διατηρήσιμων πρωτογενών πλεονασμάτων (που καλύπτουν οπωσδήποτε τους τόκους), 
- διατηρήσιμων θετικών αναπτυξιακών ρυθμών που αυξάνουν το ΑΕΠ, 
- διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, 
- νομοθέτησης μέτρων μηδενικού δημοσιονομικού κόστους με αναπτυξιακό χαρακτήρα, όπως ιδιωτικά πανεπιστήμια, εξοχική κατοικία ξένων κ.ο.κ. 

Η πορεία των δύο μεγεθών, χρέους ως αριθμητή και ΑΕΠ ως παρονομαστή στον λόγο χρέος/ΑΕΠ, προσδιορίζει τη «θετική» ή «αρνητική» δυναμική, η οποία και καθορίζει τη βιωσιμότητα ή μη του δημόσιου χρέους: 
- Τα αυξημένα πρωτογενή πλεονάσματα οδηγούν σε μείωση του χρέους/αριθμητή στον λόγο χρέος/ΑΕΠ.
- Οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης οδηγούν σε αύξηση του ΑΕΠ/παρονομαστή στον λόγο χρέος/ΑΕΠ. 

Η μείωση του χρέους και η αύξηση του ΑΕΠ οδηγούν σε μείωση του ποσοστού χρέους προς ΑΕΠ δημιουργώντας έτσι τη «θετική» δυναμική του. 

Από τη θετική δυναμική εξέλιξης του λόγου χρέους/ΑΕΠ πείθονται οι δανειστές ότι η ανάπτυξη είναι διατηρήσιμη και ανοίγει ο δανεισμός της χώρας από τις διεθνείς αγορές. Το δημόσιο χρέος καθίσταται έτσι «εξυπηρετούμενο» και κατά συνέπεια «βιώσιμο»! 

Η ανάλυση καταδεικνύει ότι το «εξυπηρετούμενο», άρα «βιώσιμο», χρέος απαιτεί ανάπτυξη του ΑΕΠ μέσω βελτίωσης της εθνικής ανταγωνιστικότητας η οποία θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών, που με τη σειρά τους υποκαθιστούν εισαγωγές και αυξάνουν τις εξαγωγές ενισχύοντας τη ρευστότητα της οικονομίας. 

Κατά συνέπεια, το ζητούμενο μίγμα μιας διατηρήσιμης αναπτυξιακής πολιτικής πρέπει να συνδυάζει: 
- σταθεροποιητική δημοσιονομική πολιτική με πρωτογενή πλεονάσματα ικανά για πληρωμή τόκων και πραγματοποίηση, ει δυνατόν, δημόσιων επενδύσεων, 
- τη συνέχιση των διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, 
- μέτρα αναπτυξιακής πολιτικής, τα οποία μέσω επενδύσεων εξωστρέφειας αυξάνουν το μέγεθος του ΑΕΠ. 

Η διατηρήσιμη ανάπτυξη και τα έσοδα τα οποία αυτή δημιουργεί και όχι το κούρεμα του χρέους που απαιτεί στάση πληρωμών και χρεοκοπία το καθιστούν «βιώσιμο». Ανάπτυξη όμως χωρίς δημόσιες επενδύσεις και κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων δεν είναι εφικτή και προς το παρόν η Ελλάδα στερείται και από τα δύο. 


Ο Θεόδωρος Βάρδας είναι επιχειρηματίας - οικονομολόγος