H καταστροφή της Notre Dame «σημάδι» της πανδημίας;

Οταν στις 15 Απριλίου 2019 ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων τυλιγόταν στις φλόγες, σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθούσε τις εικόνες από την πρωτεύουσα της Γαλλίας που μέσα από την τηλεόραση και το Διαδίκτυο ταξίδευαν με μεγαλύτερη ταχύτητα και από αυτήν της πυρκαγιάς. Η Notre Dame, ο καθεδρικός ναός των 850 ετών, το σύμβολο της Γαλλίας που φιλοξενούσε θησαυρούς ανεκτίμητης αξίας, μοναδικά έργα τέχνης και θρησκευτικά κειμήλια, κινδύνευε με πλήρη καταστροφή. Χρειάστηκαν περίπου 600 πυροσβέστες και αρκετή τύχη ώστε τα ξημερώματα της επόμενης μέρας η φωτιά να τεθεί υπό έλεγχο και λίγες ώρες μετά να κατασβεστεί πλήρως.

Σήμερα, έναν χρόνο μετά, το ουσιαστικό κέντρο των Παρισίων αλλά και ολόκληρης της Γαλλίας, καθώς εκεί βρίσκεται το λεγόμενο «Σημείο Μηδέν» (Point Zero) από όπου αρχίζει η μέτρηση των χιλιομετρικών αποστάσεων, παραμένει κλειστό, ενώ τα έργα αποκατάστασης του ναού έχουν σταματήσει λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Παρόλο που ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποσχέθηκε ότι η Παναγία των Παρισίων θα έχει ανοικοδομηθεί σε πέντε χρόνια, ελάχιστοι συμμερίζονται την αισιοδοξία του, καθώς μέχρι σήμερα όχι μόνο δεν έχει ξεκαθαριστεί το αίτιο της πυρκαγιάς, αλλά ουδείς μπορεί να αποκλείσει με σιγουριά το ενδεχόμενο ολοκληρωτικής κατάρρευσης του ναού. Την ίδια στιγμή, θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο συνδέουν την πυρκαγιά που ξεκίνησε τη Μεγάλη Δευτέρα των καθολικών το 2019 με την εξάπλωση των κρουσμάτων του κορωνοϊού, χαρακτηρίζοντας την καταστροφή του καθεδρικού ναού των Παρισίων «προάγγελο» της πανδημίας.

ΟΤΑΝ ΣΙΩΠΗΣΑΝ ΤΑ «ΚΙΤΡΙΝΑ ΓΙΛΕΚΑ»...

Το ανοιξιάτικο απόγευμα της 15ης Απριλίου του 2019 οι Γάλλοι περίμεναν να ακούσουν το διάγγελμα του προέδρου Μακρόν, που είχε προγραμματιστεί για αργότερα εκείνη την ημέρα. Ηταν η Μεγάλη Δευτέρα των καθολικών και οι συνεχείς διαδηλώσεις των «Κίτρινων Γιλέκων» αποτελούσαν την πρώτη είδηση. Μικρές παρέες τουριστών στο Ιλ ντε λα Σιτέ, το μεγαλύτερο από τα δύο φυσικά νησιά του Σηκουάνα, όπου βρίσκεται ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων, απαθανάτιζαν το διάσημο μνημείο. Στις 6.18 μ.μ. το σύστημα ασφαλείας που είχε εγκατασταθεί στο πρεσβυτέριο, που είναι κτισμένο μεταξύ του καθεδρικού ναού και της νότιας ακτής του νησιού, άρχισε να ηχεί. Ο υπάλληλος ασφαλείας που είχε μόλις ξεκινήσει τη βάρδιά του υπέθεσε πως πρόκειται για κάποια βλάβη. Ωστόσο, λίγο αργότερα ο φρουρός αποφάσισε να επιθεωρήσει το εσωτερικό του ναού. Αφού ανέβηκε τα 300 σκαλοπάτια που οδηγούσαν στην ξύλινη μεσαιωνική οροφή της Notre Dame, όπου εκτελούνταν έργα συντήρησης για περίπου 10 μήνες, ξεκλειδώνει τις βαριές πόρτες και βλέπει τις φλόγες που έχουν τυλίξει το σύμβολο της Γαλλίας. Στις 6.51 μ.μ., περισσότερο από μισή ώρα μετά το πρώτο προειδοποιητικό σήμα, ο πυροσβεστικός σταθμός στον αριθμό 45 της Rue du Cardinal-Lemoine, 850 μόλις μέτρα μακριά από την Notre Dame, δέχεται το πρώτο τηλεφώνημα. Είναι ωστόσο πολύ αργά. Οι καπνοί από την Παναγία των Παρισίων ήταν τόσο πυκνοί που φαίνονται από την άλλη πλευρά του ποταμού, στη δεξιά όχθη, και συγκεκριμένα από το δημαρχείο της πόλης. «Το δάσος καίγεται», ακούγεται να λέει η δήμαρχος των Παρισίων Αν Χινταλγκό. Το «δάσος» για το οποίο μιλούσε η κυρία Χινταλγκό ήταν η ξύλινη οροφή της Παναγίας των Παρισίων, η οποία είναι γνωστή με αυτό ακριβώς το όνομα (la forêt), καθώς για την κατασκευή της, τον 13ο αιώνα, χρειάστηκαν 1.300 κορμοί από υπεραιωνόβιες βελανιδιές.
Στις 7.06 μ.μ. οι φλόγες έχουν τυλίξει ολόκληρη την οροφή του ναού. Ανδρες της Αστυνομίας απομακρύνουν τους τουρίστες και τους περαστικούς από τον προαύλιο χώρο, ενώ οι εικόνες της καταστροφής κάνουν τον γύρο του κόσμου. Στις 7.28 μ.μ. οι φλόγες φτάνουν στο ύψους 93 μέτρων βέλος του καθεδρικού ναού. Το αριστούργημα του αρχιτέκτονα Εζέν Βιολέ-λε-Ντικ, που είχε τοποθετηθεί στα μέσα του 19ου αιώνα, μοιάζει με έναν τεράστιο πυρσό στον νυχτερινό παριζιάνικο ουρανό. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ζητεί τη χρήση πυροσβεστικών αεροσκαφών, κάτι που απορρίπτεται κατηγορηματικά καθώς μία και μόνο ρίψη θα αρκούσε για να καταστρέψει τον ναό. Οι Γάλλοι πυροσβέστες δίνουν μια άνιση μάχη με τις φλόγες 60 μέτρα πάνω από το έδαφος. Στις 7.57 μ.μ ακούγεται ένας τρομακτικός θόρυβος. Το βέλος της Notre Dame διαλύεται σε φλεγόμενα κομμάτια που πέφτουν στους γύρω δρόμους. Περίπου 750 τόνοι ξύλου και μολύβδου γεμίζουν το Ιλ ντε λα Σιτέ.
Από το παλάτι του Elysée, το προεδρικό μέγαρο της Γαλλίας, ο Μακρόν παρακολουθεί την εξέλιξη του δράματος. Το διάγγελμα που είχε σχεδιάσει να απευθύνει στις 8 μ.μ. για την κρίση με τα «Κίτρινα Γιλέκα» ματαιώνεται και ο ίδιος μεταβαίνει στα κεντρικά γραφεία της Αστυνομίας. Εκεί μαθαίνει ότι τα διάσημα γλυπτά του Εζέν Βιολέ-λε-Ντικ με τους 12 μαθητές του Ιησού είχαν απομακρυνθεί για εργασίες συντήρησης τέσσερις ημέρες πριν. Μια μικρή παρηγοριά, καθώς η «παλαιά βασίλισσα των καθεδρικών ναών», όπως είχε αποκαλέσει την Παναγία των Παρισίων ο Βίκτορ Ουγκό, κινδύνευε με πλήρη αφανισμό. Πυροσβέστες, αστυνομικοί και ιερείς δημιουργούν μια ανθρώπινη αλυσίδα για να προλάβουν να απομακρύνουν από το εσωτερικό του ναού τους μοναδικούς θησαυρούς. Ανάμεσά τους, το Ακάνθινο Στεφάνι του Χριστού, διαμέτρου 21 εκατοστών, που απέστειλε το 1238 στον Λουδοβίκο τον 9ο ο Βαλδουίνος Β’ του Κουρτεναί, ο τελευταίος Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης, ένα κομμάτι Τίμιου Ξύλου από τον σταυρό του Ιησού Χριστού και το χιτώνιο του Αγίου Λουδοβίκου. Στην οροφή του ναού οι πυροσβέστες προσπαθούν να αποτρέψουν την καταστροφή. Οι πέτρες και τα τούβλα στους τοίχους της Notre Dame που κρατούσαν όρθιο τον ναό για περισσότερο από 8 αιώνες αρχίζουν να διαστέλλονται από τη θερμότητα. Παράλληλα οι μεταλλικές σκαλωσιές και οι γερανοί -συνολικού βάρους 300 τόνων- που είχαν εγκατασταθεί για τις εργασίες συντήρησης αρχίζουν να λιώνουν και οι πυροσβέστες φοβούνται ότι ο ναός θα καταρρεύσει.
Από το συντονιστικό κέντρο ο πρόεδρος Μακρόν και ο στρατηγός Ζαν-Κλοντ Γκαγιέ, επικεφαλής των δυνάμεων πυρόσβεσης, αξιολογούν τις εικόνες που έλαβαν από drones. Oι άνεμοι που πνέουν στο Παρίσι στρέφουν τις φλόγες προς τον νότιο πύργο του καθεδρικού ναού όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη από τις δέκα καμπάνες, η λεγόμενη καμπάνα «Emanuel», βάρους 13 τόνων. Η θερμοκρασία που έχει αναπτυχθεί ξεπερνάει τους 700 βαθμούς. Στις 9.30 μ.μ. η κατάσταση μοιάζει απελπιστική. Ο αρχηγός της Πυροσβεστικής, στρατηγός Γκαγιέ, στέλνει όλους τους άνδρες του στον βόρειο πύργο, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να περιορίσουν το επίκεντρο της πυρκαγιάς. Περίπου στις 11 το βράδυ η φωτιά τίθεται υπό έλεγχο. Θα σβήσει τα ξημερώματα της επόμενης μέρας μετά από 15 ώρες μάχης και τότε οι εμπειρογνώμονες θα εισέλθουν στον καθεδρικό ναό για να εκτιμήσουν το μέγεθος της καταστροφής. Η οροφή έχει καεί ολοσχερώς, ωστόσο η μνημειώδης Πιετά του γλύπτη Νικολά Κουστό, πίσω από την Αγία Τράπεζα, με την Παρθένο να κρατά στην αγκαλιά της το σώμα του Ιησού μετά την Αποκαθήλωση, και τα μοναδικά βιτρό στα παράθυρα του ναού διασώθηκαν από την καταστροφή.

ΕΛΠΙΔΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο πρόεδρος Μακρόν απευθύνει ένα τελείως διαφορετικό διάγγελμα στους πολίτες της χώρας. Από το προεδρικό μέγαρο υπόσχεται ότι η Notre Dame θα ανοικοδομηθεί «ακόμα πιο όμορφη» μέσα σε διάστημα πέντε ετών. Ενα χρονικό πλαίσιο που θα συνέπιπτε με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων από το Παρίσι το 2024. Μέσα σε ελάχιστες ώρες μετά την καταστροφή εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από ολόκληρο τον κόσμο κατέθεσαν χρήματα σε ειδικό λογαριασμό για τις εργασίες ανακατασκευής. Ανάμεσά τους και αρκετές από τις ισχυρότερες επιχειρηματικές οικογένειες της Γαλλίας, όπως η οικογένεια Αρνό, ιδιοκτήτες της Louis Vuitton, και η οικογένεια Μπετανκούρ της L'Oréal, συγκεντρώνοντας περίπου 1 δισ. ευρώ, τα οποία θα εκταμιεύονται όσο προχωρούν οι απαραίτητες εργασίες.
Παρόλο που τα χρήματα δεν λείπουν, οι δυσκολίες αυτού του τιτάνιου εγχειρήματος φάνηκαν από τα επόμενα μόλις 24ωρα. Στο εξωτερικό τμήμα της ξύλινης οροφής οι αρχιτέκτονες του ναού είχαν τοποθετήσει χιλιάδες πλάκες μολύβδου για να αποφευχθεί η πρόκληση πυρκαγιάς λόγω κεραυνού. Ετσι, με την κατάρρευση της οροφής απελευθερώθηκαν περίπου 300 τόνοι μολύβδου στη γύρω περιοχή και οι Αρχές κάλυψαν με ειδικό πήκτωμα τόσο το εσωτερικό της εκκλησίας όσο και το προαύλιο και τους γύρω δρόμους για να απορροφηθούν τα τοξικά σωματίδια. Παράλληλα, η στατική επάρκεια του ναού δεν έχει εξασφαλιστεί και γι' αυτό οι Αρχές αναγκάστηκαν να σταματήσουν πολλές φορές τις εργασίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα λόγω των ισχυρών ανέμων που έπνεαν στο Παρίσι. Η διαδικασία ανακατασκευής καθυστερεί ακόμα περισσότερο καθώς ουδείς γνωρίζει τι υλικά θα χρησιμοποιηθούν για το έργο. Τα λατομεία από τα οποία προήλθαν τα αρχικά δομικά υλικά, όπως και τα δάση των αιωνόβιων βελανιδιών δεν υπάρχουν εδώ και αιώνες. Ενώ οι ειδικοί τεχνίτες που επιστρατεύτηκαν για την ανακατασκευή του ναού από ολόκληρη τη χώρα, οι λεγόμενοι «Compagnons», έχουν επιστρέψει στους τόπους καταγωγής τους καθώς η Γαλλία προσπαθεί να περιορίσει την εξάπλωση του κορωνοϊού.

Η προκήρυξη δε του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τα σχέδια της νέας Παναγίας των Παρισίων επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 2020. Ουδείς όμως μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα το μέγεθος του οικονομικού μετασεισμού που θα εκδηλωθεί στη χώρα όταν επέλθει η αναμενόμενη άμβλυνση της καμπύλης των κρουσμάτων.