Ο θάνατος ενός αλλοδαπού, του τρίτου μέσα σε δύο μήνες, ο οποίος παρασύρθηκε από τοπικό τρένο, ήταν η αφορμή για ένα οδοιπορικό στη Βεντιμίλια, μια πόλη στα σύνορα Ιταλίας-Γαλλίας και τα όσα συμβαίνουν εκεί με θύματα τους πρόσφυγες που προσπαθούν να περάσουν στη Γαλλία για μία καλύτερη ζωή.
Δρόμο του θανάτου, την αποκαλούν οι Γάλλοι χωροφύλακες. Και δεν είναι ο μοναδικός. Υπάρχουν πολλοί άλλοι δρόμοι, ο καθένας με τη δική του πονεμένη ιστορία. Την εθνική οδό Α10 ελέγχουν λαθρέμποροι από το Μαγκρέμπ. Περνάς μόνο με την άδειά τους, μέχρι όμως τη Μεντόν. Από κει πέρα δεν μπορείς πλέον να προχωρήσεις. Έπειτα υπάρχουν και άλλες διαδρομές γεμάτες βράχια, όπου μόνο οι Αφγανοί προσπαθούν να τις περάσουν, χάρη στην ικανότητά τους να περπατάνε πάνω σε αυτά. Δεν στέκονται όμως όλοι τυχεροί. Σύμφωνα με στοιχεία της αστυνομίας, τα τελευταία δύο χρόνια αρκετοί έχουν πέσει από τα βράχια και τα πτώματα τους έχουν βρει έπειτα από ημέρες τουρίστες, ενώ άλλοι έχουν καταπλακωθεί από γρανιτένιους βράχους.
Οι γραμμές του τρένου είναι πλέον η μοναδική επιλογή για όσους θέλουν να περάσουν στην άλλη πλευρά. Όποιος δεν έχει χρήματα για να πληρώσει τους διακινητές, όποιος φοβάται το σκοτάδι και το ύψος από τα βράχια, δεν έχει άλλη επιλογή από το «χωθεί» μέσα στις γρανιτένιες σήραγγες που συνδέουν την Ιταλία με τη Γαλλία. Το τελευταίο θύμα αυτής της τραγωδίας δεν έχει ακόμα όνομα.
Ήταν ένας μετανάστης, προφανώς από την κεντρική Αφρική, μεταξύ 25 και 30 χρόνων. Επάνω του δεν είχε κανένα έγγραφο, ούτε ταυτότητα. Στο κέντρο υποδοχής της Βεντιμίλια δεν τον είχε δει κανείς. Πριν από δύο ημέρες βρέθηκε νεκρός στη σήραγγα Ντογκάνα, λίγα μόλις μέτρα πριν από τα γαλλικά σύνορα. Στο μοιραίο αυτό σημείο, την παραμονή των Χριστουγέννων βρέθηκε νεκρό ένα αγόρι 23 χρόνων από την Αλγερία.
Ο Δρόμος του θανάτου δεν είναι ένας μόνο δρόμος. Έτσι αποκαλούν οι γαλλικές αρχές την «καταραμένη χοάνη» που δημιουργήθηκε στην περιοχή αυτή. Σήμερα είναι η περιοχή των τρένων, χθες ήταν η εθνική οδός. Στις 17 Οκτωβρίου του 2016 ένα φορτηγό παρέσυρε και σκότωσε έναν ανήλικο από την Ερυθραία. Δύο μήνες αργότερα ένας συμπατριώτης του είχε την ίδια τύχη, λίγα μόλις χιλιόμετρα πιο πέρα, μόλις είχε μπει στο γαλλικό έδαφος.
Η Βεντιμίλια είναι ο λαιμός αυτού του «στραγγαλισμού». Μέχρι πρότινος ήταν το τελευταίο σύνορο της Ιταλίας με τη Γαλλία. Πλέον όμως η μακρινή αυτή περιφέρεια έχει καταστεί το πιο επώδυνο σημείο της Ιταλίας. Είναι η πόρτα για τη Γαλλία, η είσοδος σε μία χώρα που δεν θέλει μετανάστες προερχόμενους κυρίως από το Σουδάν, την Ερυθραία και την Αιθιοπία. Η Ιταλία δεν ενδιαφέρει τους πρόσφυγες, είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός, ένα σκαλοπάτι. Σταματάνε εδώ και περιμένουν. Για μήνες.
Η Βεντιμίλια έχει γίνει τόπος διακίνησης ανθρώπων, όπως κατέδειξε μία πρόσφατη έρευνα των αρχών του Μιλάνου για την καταπολέμηση της Μαφίας. Σύμφωνα με την έρευνα, από τη Βεντιμίλια ξεκινάνε καθημερινά είκοσι «αποστολές», φορτηγά γεμάτα ανθρώπους, ουρές φτωχών ανθρώπων που βαδίζουν κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, που πληρώνουν εκατοντάδες ευρώ προκειμένου να διανύσουν τα τελευταία χιλιόμετρα του ταξιδιού τους. Όπως συμβαίνει σε όλες τις περιφέρειες, από εδώ φτάνουν σπάνιες και κατακερματισμένες ειδήσεις, και πάντα σχεδόν όταν ήδη έχει συμβεί κάτι άσχημο.
«Η απόσταση και η απομόνωση της πόλης από άλλα μεγάλα περιφερειακά κέντρα, παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή την κατάσταση», λέει ο δήμαρχος της Βεντιμίλια, Ενρίκο Ιοκουλάνο. «Δεν μπορούμε να φωνάζουμε κάθε μέρα ότι είμαστε μόνοι και ανίσχυροι, λέει ο Ιοκουλάνο. Για τον λόγο αυτό προσπαθούμε να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας. Εάν όμως δεν υπάρξουν συμφωνίες για τις μειώσεις των αφίξεων των προσφύγων, τότε θα συνεχίσουμε να παραμένουμε ανήμποροι θεατές αυτής της τραγωδίας, με τον κίνδυνο να γίνουμε ένα μικρό ιταλικό Καλαί». Η σύγκριση με τη γαλλική πόλη και το στρατόπεδο χιλιάδων προσφύγων που περίμεναν να περάσουν στην Αγγλία, και τα επεισόδια που σημειώθηκαν εκεί, δεν είναι παρατραβηγμένη. Ακόμα και στην πιό ήρεμη περίοδο του χρόνου. Σήμερα στο κέντρο φιλοξενίας της Βεντιμίλια φιλοξενούνται 270 άνθρωποι ενώ το περασμένο καλοκαίρι είχαν φθάσει τους 1.230. Οι αρχές φοβούνται ότι τις πρώτες μέρες της άνοιξης, οι αφίξεις θα αρχίσουν και πάλι να πολλαπλασιάζονται.
Διχασμένοι πολίτες
Το θέμα των προσφύγων έχει διχάσει τους κατοίκους της πόλης. Η δυναμική είναι παρόμοια με εκείνη στο Καλαί. Ο ντόπιος πληθυσμός φαίνεται όλο και περισσότερο διχασμένος, ανάμεσα σε εκείνους που δίνουν ένα χέρι βοηθείας στους πρόσφυγες, σε εκείνους που τους ανέχονται και σε εκείνους που είναι εξοργισμένοι από την παρουσία τους στους δρόμους.
«Η κατάσταση τώρα είναι ήδη ανεξέλεγκτη», υποστηρίζει ο Έντζο Αμπέζι, πρόεδρος της επαρχιακής επιτροπής ο οποίος συνέλεξε μερικές χιλιάδες υπογραφές οι οποίες «μαρτυρούν την άσχημη κατάσταση την οποία βιώνουν οι συμπολίτες μας», όπως αναφέρεται στο κείμενο. Το κέντρο φιλοξενίας στο πάρκο Roja ανέστειλε τις αιτήσεις υποδοχής ασύλου. Η επίσημη εκδοχή είναι οι εργασίες συντήρησης του κτηρίου.
«Ο θάνατος πριν από δύο ημέρες του νεαρού πρόσφυγα ήταν μία αναμενόμενη τραγωδία», ομολογεί ο Μαουρίτζιο Μάρμο, διευθυντής φιλανθρωπικής αποστολής. «Ο αποκλεισμός των συνόρων από τις γαλλικές αρχές κάνει το ταξίδι των προσφύγων ακόμα πιο επικίνδυνο. Εδώ δεν έχουμε επαρκείς εγκαταστάσεις για τις γυναίκες και τα παιδιά. Οι ιταλικές αρχές όφειλαν να βοηθήσουν και να δώσουν μία ανθρώπινη απάντηση σε αυτούς που ταξιδεύουν», λέει ο Μάρμο. Έτσι άλλωστε ξεκίνησε και το Καλαί και ο χειμώνας, αργά ή γρήγορα, θα τελειώσει. Και τότε θα αρχίσει το ταξίδι στον Δρόμο του θανάτου.
