Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Ο μεταρρυθμιστής που συνέβαλε στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου

Υπέρμαχος της προσέγγισης με τη Δύση, τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης το 1990  - Τα λόγια του περί πυρηνικού πολέμου προφητικά εάν σκεφτεί κανείς ότι μέρα με τη μερά εντείνεται ο εφιάλτης για τις ενέργειες της Μόσχας στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια

«Ένας πυρηνικός πόλεμος είναι ανεπίτρεπτος»... Οι τελευταίες δημόσιες δηλώσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ που δεν κατάφερε να αποτρέψει την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης παρά το γεγονός ότι τερμάτισε τον ψυχρό πόλεμο.

Ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών αφότου η κατάσταση της υγείας του είχε επιδεινωθεί σημαντικά.

Περίπου ένα χρόνο προτού φύγει από τη ζωή, είχε τοποθετηθεί πάνω στο θέμα των «ψυχροπολεμικών σχέσεων» ΗΠΑ-Ρωσίας, σχολιάζοντας το ιδιαίτερα οξυμμένο κλίμα  ανάμεσα σε Τζο Μπάιντεν και Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Μιχάηλ Γκορμπατσόφ με τον Τζορτζ Μπους

Ο Μιχάηλ Γκορμπατσόφ με τον Ρόναλντ Ρίγκαν
Ο τελευταίος ΓΓ του ΚΚΣΕ μιλά σε στελέχη του κόμματος
Ο Γκορμπατσόφ με τον Μπορίς Γέλτσιν


Τα λόγια του περί πυρηνικού πολέμου προφητικά εάν σκεφτεί κανείς ότι μέρα με τη μερά εντείνεται ο εφιάλτης για τις ενέργειες της Μόσχας στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια.

Ο Γκορμπατσόφ, ωστόσο, ήταν ο ηγέτης ο οποίος συνήψε συμφωνίες με την Ουάσινγκτον για τον περιορισμό των όπλων, ενώ παράλληλα είχε ταχθεί υπέρ της επανένωσης της Γερμανίας και «έριξε» το Σιδηρούν Παραπέτασμα.

Oι σχέσεις με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν και την πρώην Βρετανίδα πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ διακρίνονταν από ένα πνεύμα ουσιαστικής συνεργασίας. 

«Όσο ανατρέχω στην ιστορία της ζωής μου, αναμφισβήτητα το πρόσωπο εκείνο που έχει κάνει τη μεγαλύτερη διαφορά στη διεθνή πολιτική σκηνή είναι ο Γκορμπατσόφ» είχε πει συγκεκριμένα η Θάτσερ.


Σε αντίθεση, δε, με άλλους ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης, ο Γκορμπατσόφ απέφευγε την εκεταμένη χρήση βίας σε διαδηλώσεις που οργανώνονταν στα έθνη του μπλοκ, υπερ της δημοκρατίας, πριν από την κατάρρευση.

Εκείνο, ωστόσο, για το οποίο δεν φαίνεται ποτέ να τον συγχωρήσουν πολλοί Ρώσοι είναι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες προέβη και που οδήγησαν στην πτώση του βιοτικού επιπέδου του λαού.

Ο ηγέτης που απέφυγε να καταφύγει στη βία

Όταν οι διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας σάρωσαν το 1989 την κομμουνιστική Ανατολική Ευρώπη, ο Γκορμπατσόφ απέφυγε να καταφύγει στη βία – σε αντίθεση με προκατόχους του που είχαν στείλει τανκς για να καταστείλουν εξεγέρσεις στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968.

Όμως οι διαδηλώσεις τροφοδότησαν φιλοδοξίες για αυτονομία στις 15 δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία διαλύθηκε μέσα σε διάστημα δύο ετών με χαοτικό τρόπο. Ο Γκορμπατσόφ πάλεψε μάταια για να αποτρέψει την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Ο Γκορμπατσόφ υπογράφει τη συμφωνία για την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών που διαδέχθηκε τη Σοβιετική Ένωση


Όταν έγινε γενικός γραμματέας του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος το 1985, σε ηλικία μόλις 54 ετών, είχε βάλει στόχο να εισάγει περιορισμένες πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες, αλλά οι μεταρρυθμίσεις τους ξέφυγαν από τον έλεγχο.

Ένα ιστορικό στιγμιότυπο με τον Βλαντιμίρ Πούτιν


Η πολιτική της «γκλάσνοστ», για τον ανοικτό διάλογο με σκοπό την επίλυση προβλημάτων, επέτρεψε την μέχρι τότε αδιανόητη κριτική στο κόμμα και στο κράτος, ενώ ενθάρρυνε τους εθνικιστές που άρχισαν να πιέζουν για ανεξαρτησία στις δημοκρατίες της Βαλτικής (Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία) και αλλού.

Ο Γκορμπατσόφ, η σύζυγός του Ραΐσα Γκορμπατσόβα και ο Πούτιν


«Μας χάρισε την ελευθερία, αλλά δεν ξέραμε τι να την κάνουμε»

Υπέρμαχος της προσέγγισης με τη Δύση, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης το 1990.

Πολλοί Ρώσοι δεν συγχώρησαν ποτέ τον Γκορμπατσόφ για την αναταραχή που προκάλεσαν οι μεταρρυθμίσεις του, θεωρώντας πως η επακόλουθη υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου ήταν ένα «πολύ υψηλό τίμημα» που κλήθηκαν να πληρώσουν για τον «εκδημοκρατισμό».

Ο οικονομολόγος Ρουσλάν Γκρίνμπεργκ, ο οποίος επισκέφθηκε στις 30 Ιουνίου τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στο νοσοκομείο είχε δηλώσει πρόσφατα στο ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο Zvezda: «Μας χάρισε την ελευθερία, αλλά δεν ξέραμε τι να την κάνουμε».

Ποιος ήταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ

Είχε γεννηθεί το 1931 στο Πρίβολγε της Σταυρούπολης, γόνος αγροτικής οικογένειας που είχε πατροπαράδοτους δεσμούς με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Έγινε μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας (Κομσομόλ) σε ηλικία μόλις 15 ετών και έγινε δεκτός έξι χρόνια αργότερα στο ΚΚΣΕ, ενώ σπούδαζε νομικά στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας.

Ο Γκορμπατσόφ κατά την υπογραφή συμφωνίας για τα πυρηνικά με τον Αμερικανό πρώην πρόεδρο Ρίγκαν


Πήρε στη συνέχεια την ειδικότητα του γεωπόνου-οικονομολόγου από το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας της Σταυρούπολης. Αργότερα διορίστηκε Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής της Σταυρούπολης το 1970 και το 1974 μεταφέρθηκε στη Μόσχα όπου έγινε ο Πρώτος Γραμματέας του Ανωτάτου Σοβιέτ.

Ο Γκορμπατσόφ με τον Τζορτζ Μπους σε συνέντευξη Τύπου


Μια σειρά γηραιών βραχύβιων γραμματέων του ΚΚΣΕ μετά τον θάνατο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ (ο Γιούρι Αντρόποφ και ο Κονσταντίν Τσερνιένκο), έδειξαν ότι η χώρα έχει βαθύ πρόβλημα που έκρυβε επιμελώς. Στο πλαίσιο μιας ανανέωσης το πολιτικό γραφείο εξέλεξε τον Γκορμπατσόφ ως Γενικό Γραμματέα, το 1985.

Στην παρέλαση για τη νίκη κατά των Ναζί, στην Κόκκινη Πλατεία, το 2016


Η θητεία, παρά τις υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις, δεν ήταν εύκολη. Το δυστύχημα του Τσερνομπίλ τον Απρίλιο του 1986 ήταν ένα σημείο καμπής. Ο πόλεμος στο Αφγανιστλάν σπαταλούσε πόρους χωρίς αποτέλεσμα. Οι ελλείψεις στο εσωτερικό τεράστιες. Οι ΗΠΑ είχαν εντείνει τον ανταγωνισμό τους με συμβατικά και πυρηνικά όπλα, αλλά και στο διάστημα.

Απολογισμός ενός μεταρρυθμιστή

Η ιστορία έγραφε το έτος 1985 όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναδείχθηκε γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Σοβιετική Ένωση και ανέλαβε πρωτοβουλίες για τον πυρηνικό αφοπλισμό, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ του Ρόναλντ Ρέιγκαν. Ακολούθησαν πολλά και ιστορικά γεγονότα, τα οποία σε μεγάλο βαθμό φέρουν την υπογραφή του Γκορμπατσόφ: Η Επανένωση της Γερμανίας, την οποία ο ίδιος διαπραγματεύθηκε με τον Χέλμουτ Κολ, ενταφιάζοντας οριστικά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Η πολιτική της Περεστρόϊκα («Ανασυγκρότηση») και της Γκλασνόστ («Διαφάνεια»), με την οποία τερματιζόταν η απολυταρχία του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο Γκορμπατσόφ έμεινε στην ιστορία ως ο ηγέτης του Κρεμλίνου που επέτρεψε όχι μόνο την κατάρρευση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΛΔΓ) και τελικά την Επανένωση της Γερμανίας, αλλά και την αυτοδιάθεση όλων των χωρών του ανατολικού μπλοκ, το δικαίωμά τους να απαλλαγούν από την κηδεμονία της Μόσχας.

Με τον Τζορτζ Μπους


Μέσα σε λίγα χρόνια βίωσε ο ίδιος τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την αποσύνθεση μίας αυτοκρατορίας που μόνο η βία θα μπορούσε να αποτρέψει. Ενώ οι Γερμανοί τον υποδέχονται και σήμερα με την προσφώνηση «Γκόρμπι, Γκόρμπι», ενώ γινόταν όλο και πιο δημοφιλής στο εξωτερικό, ο Γκορμπατσόφ γρήγορα έχασε το κύρος και την αξιοπιστία του στην ίδια του την πατρίδα. Έγινε «έρμαιο που χάνει την πρωτοβουλία των κινήσεων» όπως σημειώνει ο συγγραφέας Ίγκνατς Λότσο στη βιογραφία «Γκορμπατσόφ, ο αναμορφωτής», για να προσθέσει ότι «το λάθος του ήταν πως εξακολουθούσε να εμπιστεύεται το κομμουνιστικό κόμμα».

Μέχρι σήμερα, αναφέρει η Deutsche Welle,  πολλοί Ρώσοι περιφρονούν τον Γκορμπατσόφ, τον θεωρούν «νεκροθάφτη» της Σοβιετικής Ένωσης, της άλλοτε ακμαίας υπερδύναμης που κατάφερε να νικήσει, να ταπεινώσει και τελικά να καταστρέψει τον χιτλεροφασισμό στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το τέλος του Γκορμπατσόφ επισφραγίστηκε το 1991, όταν οι τελευταίοι υπερασπιστές της νομενκλατούρας επιχείρησαν να τον ανατρέψουν, αλλά βρήκαν μπροστά τους τον Μπόρις Γιέλτσιν, που εκδίωξε τους επίδοξους πραξικοπηματίες, για να ανέλθει ο ίδιος στην εξουσία ελλείψει άλλης εναλλακτικής λύσης.

Ο πρωτεργάτης της ελευθερίας

Στη βιογραφία του τελευταίου Σοβιετικού ηγέτη ο Λότσο σκιαγραφεί με ιδιαίτερη επιμέλεια την προσωπικότητά του, τον ιδιαίτερο ρόλο της συζύγου του Ραΐσα που έφυγε νωρίς νικημένη από τον καρκίνο, αλλά και την ασυνήθιστη σταδιοδρομία του Γκορμπατσόφ, που ξεκίνησε ως στρυφνός κομματικός αξιωματούχος στη Σταυρούπολη, με όλα τα προνόμια, για να εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους μεταρρυθμιστές του 20ού αιώνα.

«Ο Γκορμπατσόφ χάρισε την ελευθερία σε 164 εκατομμύρια ανθρώπους», παρατηρεί ο Λότσο και εξηγεί αναλυτικά: «38 εκατομμύρια Πολωνούς, 16 εκατ. Τσέχους και Σλοβάκους, 23 εκατ. Ρουμάνους, 9 εκατ. Βούλγαρους, άλλους τόσους Ούγγρους και βέβαια 16 εκατ. Γερμανούς στη ΛΔΓ». Ωστόσο, ο Γκορμπατσόφ δεν κατάφερε να διατηρήσει την ενότητα της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης. Η απελπιστική κατάσταση της οικονομίας και η χαμηλή τιμή του πετρελαίου γονάτισαν την άλλοτε υπερδύναμη, που ήταν απόλυτα εξαρτημένη από τις εξαγωγές πρώτων υλών στις διεθνείς αγορές. Σε τελική ανάλυση, σημειώνει ο Λότσο, ο Γκορμπατσόφ γνώριζε ελάχιστα πράγματα για την οικονομία, γι αυτό συχνά φαινόταν να διστάζει ή να παλινωδεί.

Με τον Βλαντιμίρ Πούτιν


Την ίδια στιγμή, ο βιογράφος του Γκορμπατσόφ αντικρούει τα στερεότυπα περί ασθενούς προσωπικότητας χωρίς ηγετικά προσόντα, τα οποία επικρατούν μέχρι σήμερα στη Ρωσία για τον τελευταίο ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης.

Περιγράφει παρασκηνιακές συγκρούσεις σε εποχές δύσκολες μετά την στρατιωτική εμπλοκή στο Αφγανιστάν και την πυρηνική καταστροφή του Τσερνομπίλ και υπενθυμίζει ότι ο Γκορμπατσόφ κατάφερε να επιβληθεί στους εσωκομματικούς του αντιπάλους. «Αν πράγματι ήταν τόσο ασθενής προσωπικότητα, δεν θα είχε τύχη απέναντι στους σκληρούς του Κρεμλίνου», επισημαίνει ο Λότσο.

Ως το τέλος ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παρέμενε μία σημαντική φωνή για το δημοκρατικό κομμάτι της ρωσικής κοινωνίας, αν μη τι άλλο ως συνιδιοκτήτης της εφημερίδας Novaja Gazeta. Κάθε τόσο ο Γκορμπατσόφ επαινούσε την εξωτερική πολιτική του Βλάντιμιρ Πούτιν, το ίδιο έκανε ακόμη και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Δεν παρέλειπε ωστόσο να ασκεί κριτική για τους χειρισμούς του Ρώσου προέδρου εντός συνόρων και να προειδοποιεί ακόμη και για ενδεχόμενη «διολίσθηση στη δικτατορία», αλλά και για το κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου Ρωσίας και ΗΠΑ, αυτού που ο ίδιος εργάστηκε να αποτρέψει.




Ειδήσεις σήμερα:

«Εκκλησία των Εθνών»: Έτσι... διώχνει τον Σατανά ο εξορκιστής της Θεσσαλονίκης

Ο Τραμπ καυχιόταν σε συνεργάτες του ότι γνώριζε τα «άπλυτα» της ερωτικής ζωής του Μακρόν - Τον εκβίαζε;


Πάτρα: Αδελφός εναντίον αδελφού - Υποστηρίζει ότι εκμεταλλεύθηκε την επιμέλεια της μητέρας για την περιουσία της

Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr