Σημίτης - Καραμανλής: Πώς ένα βιβλίο «ξύπνησε» μια πολιτική κόντρα δύο δεκαετιών

Τα εθνικά θέματα και η εξωτερική πολιτική ήταν από τα κύρια μέτωπα της σύγκρουσης, που είχαν πριν μία εικοσαετία ο Κώστας Σημίτης και ο Κώστας Καραμανλής, αλλά η κόντρα που ξέσπασε ξαφνικά χθες δεν αναβιώνει απλώς εκείνη τη βεντέτα – που κορυφώθηκε στις εκλογές του 2000- αλλά ανοίγει και θέματα για το κοντινό μέλλον, με δεδομένο ότι η στρατηγική στα ελληνοτουρκικά, γύρω από τα οποία υπήρξαν χθες οι ανακοινώσεις των δύο πρώην πρωθυπουργών, απασχολεί έντονα την κυβέρνηση Μητσοτάκη και τις όλες τις πολιτικές δυνάμεις.

Κι αν για τον κ. Σημίτη είναι απλά και μόνο μία ιστορική αποτίμηση και μία παρακαταθήκη για το μέλλον, η ενασχόληση με τη συμφωνία του Ελσίνκι το 1999 – με αυτή την αφορμή ξέσπασε η κόντρα – τα όσα λέει στη δική του ανακοίνωση ο κ. Καραμανλής μπαίνουν ήδη στο μικροσκόπιο των πολιτικών παρατηρητών, ως πιθανές επισημάνσεις προς την κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενόψει κρίσιμων εξελίξεων (και διεργασιών) στα ελληνοτουρκικά.

Όλα ξεκίνησαν από το βιβλίο «Η στρατηγική του Ελσίνκι, 20+1 χρόνια μετά», που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες με άρθρα από τους πρωταγωνιστές εκείνης της ευρωπαϊκής απόφασης και συμφωνίας με την Τουρκία. Οι αιχμές για το γεγονός ότι η κυβέρνηση Καραμανλή εγκατέλειψε το «Ελσίνκι», προκάλεσαν μία μακροσκελή απάντηση του πρώην πρωθυπουργού. Ιδίως για τις αιχμές ότι η κυβέρνησή του ακολούθησε το «δόγμα της αδράνειας» στα ελληνοτουρκικά και δεν αξιοποίησε το ευρωπαϊκό κεκτημένο και πλαίσιο για την επίλυση των διαφορών με τη γείτονα.

Ο κ. Καραμανλής απέρριψε συνολικά την λογική Σημίτη και τη στρατηγική του Ελσίνκι, υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων στη δήλωσή του ότι αυτή οδηγούσε στο Δικαστήριο της Χάγης την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, την ελληνική κυριαρχία νησιών και βραχονησίδων. Επικαλείται δε τον οριστικό ενταφιασμό της από την κυβέρνηση Σαμαρά το 2015. Αυτό που παρατήρησαν πολλοί είναι ότι ειδικά η συγκεκριμένη αναφορά ίσως σημαίνει εμμέσως και μία απόσταση από ενδεχόμενη διάθεση της σημερινής κυβέρνησης περί προσφυγής στο Δικαστήριο της Χάγης. Η δε ευθεία θετική αναφορά του κ. Καραμανλή στον κ. Σαμαρά προκαλεί σκέψεις και για μέτωπο συνεννόησης των δύο πρώην πρωθυπουργών στα ελληνοτουρκικά.

Για την ιστορία στην δική του απάντηση ο κ. Σημίτης σημειώνει ότι «το θέμα των χωρικών υδάτων όλες οι κυβερνήσεις (συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Κ. Καραμανλή) το συζητούσαν στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών το θέμα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης, που είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας και συναρτάται με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ».

Η δήλωση-απάντηση Καραμανλή στο άρθρο Σημίτη

«Συνεχίζει ο κ. Σημίτης να γράφει για τη λεγόμενη «επιτυχία» του Ελσίνκι. Έχω πάντα επιφυλάξεις ως προς το κατά πόσο αυτές οι δημόσιες τοποθετήσεις διευκολύνουν τον χειρισμό κρίσιμων εθνικών θεμάτων και, μάλιστα, σε μια δύσκολη φάση τους που είναι τώρα σε εξέλιξη. Όμως, η εμμονή και η συνεχής επανάληψη επιβάλλουν να ειπωθούν τελικά κάποια πράγματα, για λόγους ιστορικής ακρίβειας. Και αφού παραβλέψω την αναφορά σε μια συνάντηση που δεν έγινε ποτέ με αυτήν τη σύνθεση και με αυτό το περιεχόμενο.

Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: η δήθεν «επιτυχημένη» στρατηγική του Ελσίνκι οδηγούσε την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, την ελληνική κυριαρχία νησιών και βραχονησίδων, στη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης! Από τα Ίμια μέχρι το Ελσίνκι, η κυβέρνηση Σημίτη ζητούσε ουσιαστικά από ΗΠΑ και Ευρωπαίους εταίρους να ωθήσουν την Τουρκία να προσφύγει στη Χάγη εναντίον μας για τα Ίμια και τις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες». Φρόντιζε να συμπεριληφθούν αντίστοιχες προβλέψεις στα επίσημα Ευρωπαϊκά κείμενα. Δεν έχει ξανασυμβεί κράτος, και μάλιστα Ευρωπαϊκό, να ζητά από όλον τον κόσμο να θέσει τρίτο κράτος σε δικαστική αμφισβήτηση την εδαφική του ακεραιότητα!

Με τη συμφωνία της Μαδρίτης τον Ιούλιο 1997, έγινε και ένα ακόμα σοβαρό ολίσθημα. Αναγνώρισε ότι η Τουρκία έχει νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική της κυριαρχία και ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να ασκήσει μονομερώς κανένα δικαίωμά της! Προφανώς ούτε το μονομερές δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, όπως ρητά προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο για όλες τις χώρες.

Το 1999 με το Ελσίνκι, η ΕΕ ως Πόντιος Πιλάτος θα προωθούσε την προσφυγή της Τουρκίας στη Χάγη εναντίον μας για «εκκρεμείς συνοριακές διαφορές και άλλα συναφή θέματα», μέχρι τα τέλη του 2004! Όχι μόνο για την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ που είναι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζουν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1974. Και όχι από κοινού με την Ελλάδα με συνυποσχετικό. Μονομερώς! Δηλαδή, η Τουρκία θα προσδιόριζε μόνη της τα επίδικα θέματα. Και, καθώς η Ελλάδα αποδεχόταν ακόμα τότε την υποχρεωτική δικαιοδοσία της Χάγης, δεν θα είχε επιλογή.

Αυτομάτως αποδεχόταν το άνευ προηγουμένου: ότι εδάφη της, κυριαρχία της και ό,τι άλλο θεωρούσε η Τουρκία «συναφές» θα ετίθεντο υπό δικαστική αίρεση. Και, ενώ στο Ελσίνκι η Τουρκία κέρδιζε αυτό που διακαώς επεδίωκε επί 36 χρόνια, δηλαδή τον χαρακτηρισμό της ως υποψήφιας χώρας για ένταξη στην ΕΕ, η Ελλάδα δεν φρόντισε να λάβει ως αντάλλαγμα ούτε καν τα αυτονόητα: την άρση του casus belli και τον έμπρακτο σεβασμό από την 'Αγκυρα του διεθνούς δικαίου στο σύνολό του, ιδίως δε του Δικαίου της Θάλασσας.

Αντιθέτως, θέταμε οι ίδιοι την εδαφική μας ακεραιότητα υπό επανεξέταση.

Στο άρθρο του κ. Σημίτη αναφέρεται μάλιστα ότι διαφορά μας προς επίλυση με την Τουρκία δεν είναι μόνον η υφαλοκρηπίδα, αλλά και τα χωρικά μας ύδατα! Από πότε; Και μας εγκαλεί ότι τάχα δεν αξιοποιήσαμε το Ελσίνκι, για να «επιλύσουμε» και αυτό το ζήτημα! Φαίνεται, γι αυτό η κυβέρνηση Σημίτη διαπραγματευόταν με την Τουρκία αποκλειστικά το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ.! Για να «επιλύσει» το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας - που το Ελσίνκι έκανε πακέτο με όλες τις τουρκικές διεκδικήσεις - με τρόπο αποδεκτό από την Τουρκία!

Το Δεκέμβριο 2004, όταν κρινόταν η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας στις Βρυξέλλες, η δική μας προτεραιότητα ήταν πράγματι η απεμπλοκή μας από το τετελεσμένο του Ελσίνκι. Πίστευα και πιστεύω ότι, πέραν της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, τίποτε άλλο από όσα θέτει η Τουρκία δεν μπορεί να τεθεί υπό διαπραγμάτευση ή δικαστική αίρεση. Το προηγούμενο του Ελσίνκι ήταν πλέον πραγματικότητα, αλλά έπρεπε να αποδυναμωθεί.

Προσθέσαμε τη διατύπωση ότι στη Χάγη θα πάμε «εφόσον απαιτείται», για να αποφύγουμε να συρθούμε για θέματα που δεν υφίστανται. Διαμορφώσαμε μία νέα στρατηγική που μετέτρεπε τα προβλήματα με την Τουρκία από ελληνο-τουρκικά σε Ευρω-τουρκικά. Η ΕΕ, από το να παραπέμπει την εδαφική μας ακεραιότητα στη Χάγη, γεγονός αδιανόητο, επόπτευε πλέον η ίδια και με τη δική μας ενεργό συμμετοχή τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις σχέσεις καλής γειτονίας και το Διεθνές Δίκαιο, ως προαπαιτούμενο της ενταξιακής διαδικασίας (Διαπραγματευτικό Πλαίσιο με την Τουρκία, Οκτώβριος 2005).

Πρόσθετη απόδειξη των κινδύνων που περιέκλειε το Ελσίνκι είναι ότι αυτό ενταφιάστηκε και τυπικά τον Ιανουάριο 2015, από την κυβέρνηση Σαμαρά. Με δήλωση που κατέθεσε ο τότε Υπουργός Εξωτερικών Ευ. Βενιζέλος στα Ηνωμένα Έθνη, η χώρα μας δεν αναγνωρίζει την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου της Χάγης για θέματα εδαφικής μας κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των χωρικών μας υδάτων.

Είναι πράγματι αληθές ότι έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις με τον κ. Σημίτη και όσους συμμερίζονται τις απόψεις του. Για εμάς τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Δεν διαπραγματευόμαστε εθνική κυριαρχία και δεν την θέτουμε στην κρίση κανενός. Μοναδικό θέμα προς επίλυση με την Τουρκία: η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Διαφορετικές αντιλήψεις θα με βρίσκουν πάντα αντίθετο».

Η απάντηση του κ. Σημίτη στη δήλωση Καραμανλή:

«Στα «Νέα» (3.4.2021) έγινε προδημοσίευση της συμβολής μου στον συλλογικό τόμο «Η στρατηγική του Ελσίνκι, 20+1 χρόνια μετά» (εκδόσεις Σιδέρη). Αυτό το δημοσίευμα σχολίασε ο κ. Κ. Καραμανλής.

Η δήλωση του Κ. Καραμανλή αποδεικνύει πράγματι τις διαφορετικές μας αντιλήψεις.

Πεποίθησή μου ήταν και είναι, ότι οι διαφορές με την Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίζονται ενεργά, στη βάση της εθνικής μας κυριαρχίας και του Διεθνούς Δικαίου, αξιοποιώντας την ισχύ που μάς δίνει η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα πλεονεκτήματα που μάς εξασφαλίζουν οι διεθνείς συμμαχίες μας. Η επ’ αόριστον παραπομπή των διαφορών με τη γείτονα σε μια μελλοντική κάθε φορά διευθέτηση, οδήγησε και θα οδηγεί στη διεύρυνση των τουρκικών διεκδικήσεων. Η πιο χαρακτηριστική και επώδυνη απόδειξη της αδράνειας είναι η εξέλιξη του Κυπριακού.

Την περίοδο της συνόδου Κορυφής του Ελσίνκι, η κυβέρνησή μου αξιοποίησε την ευνοϊκή συγκυρία της επιθυμίας της Τουρκίας για προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αφ’ ενός λύσαμε το πολύπλοκο θέμα της ευρωπαϊκής ένταξης της Κύπρου και αφ’ ετέρου χαράξαμε έναν οδικό χάρτη επίλυσης των ελληνοτουρκικών.

Ως προς το θέμα των χωρικών υδάτων πρέπει να σημειωθεί, ότι όλες οι κυβερνήσεις (συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Κ. Καραμανλή) συζητούσαν στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών το θέμα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης, που είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας και συναρτάται με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ».


Ειδήσεις σήμερα  Το «θαύμα» της Βρετανίας: Πώς πέτυχε την «ανοσία της αγέλης» σε 4 μήνες 

Βίντεο ντοκουμέντο: Καρέ καρέ η εν ψυχρώ δολοφονία του 39χρονου στην Κυπαρισσία - Σκληρές εικόνες 

ΗΠΑ: Τα πρώτα μέτρα Μπάιντεν για τον περιορισμό των πυροβόλων όπλων και την οπλοκατοχή