Το τελευταίο «αντίο» στον Αντώνη Λιβάνη

Το τελευταίο «αντίο» είπαν το μεσημέρι της Δευτέρας συγγενείς, φίλοι, πρόσωπα της πολιτικής σκηνής, αλλά και του επιχειρείν στον Αντώνη Λιβάνη που άφησε την περασμένη Τετάρτη σε ηλικία 94 ετών την τελευταία του πνοή.

Σε κλίμα βαθιά συγκίνησης εψάλη η εξόδιος ακολουθία στην Ιερά Μητρόπολη Αθηνών και ακολουθεί η ταφή στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Συγκεντρωμένος κόσμος χειροκροτεί την ώρα που το φέρετρο βγαίνει από την Μητρόπολη, με την ολοκλήρωση της εξοδίου ακολουθίας

Επικήδειους λόγους εκφώνησαν η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά, ο Νικήτας Κακλαμάνης εκ μέρους της Βουλής, ο Κωνσταντίνος Πυλαρινός, πρόεδρος της Ενώσεως των Ελλήνων τέως Βουλευτών, αλλά και ο γιος του Αντώνη Λιβάνη Ηλίας, η κόρη του Γιώτα και οι δύο εγγονές του. «Για μένα ήσουν ο παππούς μου, ο άνθρωπος που μου έλεγε με τις ώρες τις ιστορίες του, μου έδινε συμβουλές και με άκουγε», είπε μεταξύ άλλων η μία εγγονή του στον επικήδειο λόγο της.

Με απόφαση του δημάρχου Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, ο δήμος παραχώρησε τάφο τιμής ένεκεν στο Α' Νεκροταφείο για την ταφή του Αντώνη Λιβάνη. «Ο εκλιπών επί πολλές δεκαετίες διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στα δημόσια πράγματα της χώρας, ίδρυσε έναν από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους, ενώ έφηβος ακόμη καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Γερμανούς κατακτητές» αναφέρει η σχετική ανακοίνωση του δήμου.

Παρόντες στην Μητρόπολη Αθηνών οι Προκόπης Παυλόπουλος, Αλέξης Τσίπρας, Φώφη Γεννηματά, Κώστας Καραμανλής.

Πολλά είναι και τα στεφάνια που βρίσκονται έξω από τη Μητρόπολη Αθηνών.

Στεφάνι έχει στείλει ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, ο Γιάννης και η Αναστασία Πεπονή, ο Τόλης Βοσκόπουλος, η ΠΑΕ ΑΕΚ, οι εργαζόμενοι στον όμιλο Λιβάνη και πολλοί άλλοι.

Η οικογένεια επιθυμεί αντί στεφάνων να γίνουν δωρεές στο σωματείο «ΕΛΠΙΔΑ – Σύλλογος Φίλων Παιδιών με καρκίνο» στη μνήμη του Αντώνη Λιβάνη.

Αριθμός λογαριασμού: Τράπεζα Πειραιώς IBAN No.: GR95 0172 0170 0050 1700 5517 191 (Δικαιούχος: Σύλλογος ΕΛΠΙΔΑ).

Ο Αντώνης Λιβάνης 

Aν δεν είχε επιβιώσει από απανωτούς πολέμους και κυνηγητά, θα ήταν μάρτυρας της Αντίστασης, θύμα των Ναζί, ήρωας από αυτούς που στα Καλάβρυτα αναμετρήθηκαν ισότιμα με τους κατακτητές. Ίσως να κατέγραφε και έναν σύντομο αλλά ηρωικό βίο, καμία, δηλαδή, σχέση με τα μετέπειτα τεράστια γραφεία, τις ένδοξες πολιτικές καριέρες και τις ατελείωτες μεταλλάξεις της ίδιας της Ελλάδας που θα γνωρίσει από κοντά. Όλα αυτά αφορούν την προσωπικότητα του Αντώνη Λιβάνη που έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών και όχι μόνο όσον αφορά την ηλικία του σχεδόν παρά μια πενταετία ολόκληρου αιώνα αλλά τις εμπειρίες που δεν χωρούν όχι μόνο σε μια εκατονταετηρίδα αλλά σε πολλές ζωές μαζί.

Γεννημένος στην Πελοπόννησο, από τα ένδοξα Καλάβρυτα, αλλά μεγαλωμένος αργότερα στην Αθήνα, ΑΕΚτζής και ελεύθερο πνεύμα ήταν πάντα συνδεδεμένος με το ΠΑΣΟΚ και τις εκδόσεις. Τα δυο αλληλένδετα και άμεσα συνυφασμένα στοιχεία σαν να μην μπορούσε η συνωμοτικά η θετική ενέργεια του Κοέλιο να αποχωριστεί τη μοίρα του αισιόδοξα πράσινου ήλιου. Από τότε που συνδέθηκε με τους πρώτους αγώνες του ΠΑΚ και αργότερα ΠΑΣΟΚ, με τα πρόσωπα που βρέθηκαν από τις πρώτες ώρες στο πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου, από τότε που μαχόταν για τη δημοκρατία μαζί με τον Νικηφόρο Μανδηλαρά και τους άλλους πρωτεργάτες του νέου ελεύθερου καθεστώτος ο Αντώνης Λιβάνης δεν έπαψε να βιώνει πολλαπλές και διαφορετικού είδους διώξεις. Κυνηγήθηκε, άλλωστε, όχι μόνο ως πιτσιρικάς από τους Ναζί αλλά και από τους χουντικούς και όλους όσοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν το ορμητικό πνεύμα που οδήγησε στον σχηματισμό του ΠΑΣΟΚ.

Ο Αντώνης Λιβάνης είναι ο πλέον έμπιστος άνθρωπος του Ανδρέα Παπανδρέου, αυτός που ακούει και συμβουλεύεται και που θεωρεί ότι ποτέ δεν τον προσέγγισε βάσει ατζέντας.

Από το ΠΑΣΟΚ στις εκδόσεις

Γι' αυτό και όταν το ΠΑΣΟΚ κέρδισε το 1981 τις εκλογές με τη συναίνεση και υποστήριξη του ευρύτερου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που επιζητούσε την Αλλαγή, ο Αντώνης Λιβάνης γίνεται το νούμερο ένα πρόσωπο στο πλευρό του πανίσχυρου Ανδρέα, αμετακίνητος και σταθερός στις υποδείξεις του. Ξέρει τι θέλει ο αρχηγός και τι προτάσσουν με ακρίβεια οι άγραφοι σοσιαλιστικοί αγώνες. Με το καλημέρα στη νέα εξουσία που όντως άλλαξε άρδην τα κυβερνητικά δεδομένα επιβάλλοντας στην πράξη το σύνθημα “Αλλαγή” αναλαμβάνει διευθυντής του πολιτικού γραφείου του πρωθυπουργού.

Δεδομένων των συνθηκών δεν μπορεί να συνεχίσει το όραμα του που λέγεται εκδόσεις και βιβλία με τα οποία θα ήθελε, αν δεν υπήρχε η πολιτική, να ασχοληθεί αποκλειστικά. Άλλωστε είναι από τη φουρνιά που έμαθε να τιμά τους αγώνες μαζί και τη γνώση. Μεταδίδει τις βασικές αρχές στα δυο του παιδιά που είναι τότε ακόμα φοιτητές και έτσι διαμορφώνεται ο κυρίαρχος και απόλυτος εκδοτικός οίκος Λιβάνης με έδρα το μεγάλο βιβλιοπωλείο στην καρδιά της Αθήνας, λίγο πιο κάτω από τα κεντρικά γραφεία του ΠΑΣΟΚ.

Τα παιδιά του Λιβάνη, χωρίς εξήγηση, ξέρουν και κάνουν τις σωστές επιλογές σε τίτλους που καθιστούν την επιχείρηση όχι μόνο το νούμερο ένα στην αγορά αλλά και κερδοφόρο: κάθε χρόνο εκδίδονται πάνω από 200κόσιοι τίτλοι που πουλάνε αμέτρητα αντίτυπα ενώ ο εκδοτικός οίκος επεκτείνεται επενδύοντας σε εγκαταστάσεις στο Βοτανικό. Στις δραστηριότητες προστίθεται το οφσετ ενώ το κεντρικό βιβλιοπωλείο συνιστά υπόδειγμα κτηρίου και εκδοτικού χώρου. Ο οίκος είχε ιδρυθεί αμέσως μετά την πτώση της Χούντας από τον ίδιο τον Αντώνη Λιβάνη ο οποίος φεύγοντας από την Πελοπόννησο και ξοδεύοντας πάνω από μια πενταετία στη φυλακή, αναγκάστηκε να αναζητήσει τρόπους για το προς το ζην-με τις περισσότερες δουλειές, ωστόσο, να απαιτούν, τουλάχιστον πριν τη μεταπολίτευση, πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.

Ο περήφανος Πελοποννήσιος προτιμά να πουλήσει όλη του σχεδόν την περιουσία και να ιδρύσει μαζί με τον κ. Γιάννη Χαραλαμπόπουλο και τον Γιάννη Καψή τα Νέα σύνορα. Η επιχείρηση δραστηριοποιείται, όπως είναι φυσικό, μετά τη μεταπολίτευση εκδίδοντας αριστερά, επαναστατικά βιβλία ενώ τη δεκαετία του 80 είναι από τους πρώτους που κάνουν γνωστή στην Ελλάδα την έννοια του Μπεστ Σέλλερ. Μας έμαθαν τον Κοέλιο και τον Ντα Μπράουν, τον Τσόμσκι αλλά και την Ναόμι Κλάιν που με το δόγμα του σοκ αλλάζει το σκηνικό της πολιτικής θεωρίας, σε επίπεδο ριζοσπαστισμού, σε ολόκληρο τον κόσμο. Ίσως αυτά και να κάνουν τον μετέπειτα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να εμπιστευτεί τις εκδόσεις Λιβάνη με κλειστά τα μάτια.

Έξυπνος επίχειρηματίας με μεγάλα ανοίγματα

Παρότι ο Λιβάνης θεωρείται ένας από τους πιο γνωστούς, αναγνωρισμένους και πετυχημένους εκδότες της μεταπολίτευσης, είναι ωστόσο αυτός που έκανε γνωστό τον οίκο κυρίως χάρη στους ξένους συγγραφείς και τις μεγάλες επιτυχίες.

Τα πράγματα φαίνονταν να πηγαίνουν πολύ καλά έως ότου χτύπησε ανελέητα τον χώρο του βιβλίου η κρίση. Πολλοί είναι οι εκδότες που συρρικνώνουν τις εκδόσεις του εκδίδοντας βιβλία με φτηνό χαρτί και αισθητική, θυσιάζοντας την ποιότητα χάρη της ποσότητας, προσπαθώντας έτσι να βγάλουν τα σπασμένα και έχοντας τελικά απέναντι όλο το προσωπικό. Οι Εκδόσεις Λιβάνη επιζητούν ωστόσο αυτό που ήξεραν πάντα το πολιτικό παιχνίδι αποφασίζοντας να προχωρήσουν πριν από πέντε χρόνια στην επανέκδοση ενός ιστορικού τίτλου όπως τα «Επίκαιρα», που αποδείχθηκαν ένα πολύ συγκροτημένο περιοδικό πολιτικής, ερευνητικής και διπλωματικής δημοσιογραφίας. Ωστόσο οι ζημίες σε επίπεδο ομίλου αγγίζουν τα 3 εκατ. Ευρώ ετησίως. 

Ο πατέρας αφήνοντας για πάντα τα βιβλία αποφασίζει να ασχοληθεί με την αγροτική παραγωγή και συγκεκριμένα τα ροδάκινα εξ ου και ότι δανείζεται γύρω στο 1,25 εκατ. για να αποκτήσει το συσκευαστήριο της πρώην ΕΑΣ Βέροιας. Εδώ είναι που ο μοντέρνος γιος συναντά τον πατέρα του, τον τότε τυροκόμο στην Πάτρα και μετέπειτα φοιτητή της Ανωτάτης Εμπορικής στην Αθήνα. Αφήνοντας τα ηνία στον Ηλία και ΑΕΚτζή όπως ο πατέρας του ξέρει ότι ο γιος θα δώσει τους δικούς του αγώνες και δεν θα εκχωρήσει τίποτα που δεν θα δικαιώνει απολύτως την οικογένεια και-τι άλλο;-την ελευθερία. Άριστες σχέσεις με το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου είχε ο Αντώνης Λιβάνης, σχέσεις που σφυρηλάτησε στο προσκήνιο και το παρασκήνιο της μακράς πολιτικής και εκδοτικής του δραστηριότητας. Ως άνθρωπος των ειδικών αποστολών ήταν το κρίσιμο πρόσωπο στον χειρισμό δεκάδων κρίσεων και στην αποφυγή... αμέτρητων άλλων, όταν είχε χρόνο να κάνει τις απαραίτητες κινήσεις πριν ένα θέμα φθάσει στη σύγκρουση και πολύ περισσότερο στη δημοσιότητα. Χάρις σε αυτό το ταλέντο και τα αναμφισβήτητα πολιτικά χαρίσματα πέτυχε να δώσει στο ρόλο του ανθρώπου ενός ηγέτη το όνομά του.

Τα χρόνια που ακολούθησαν της δικής του παρουσίας δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου δημοσιογράφοι, πολιτικοί παράγοντες και επιχειρηματίες αναζητούσαν πάντα τον... Λιβάνη του Κώστα Σημίτη, του Κώστα Καραμανλή κοκ. Αν και κανείς από τους «διαδόχους» του δε μπόρεσε να φθάσει στη διάρκεια της δικής του πολιτικής παρουσίας και κυρίως στο εύρος των δραστηριοτήτων του. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια η ημέρα της ονομαστικής του εορτής, που συμπίπτει με τα γενέθλια του Κώστα Λαλιώτη, ήταν το σημείο συνάντησης ΠΑΣΟΚ και... ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς ο εκλιπών να υστερούσε σε συμπάθειες και στον συντηρητικό και επιχειρηματικό χώρο, τη Δικαιοσύνη κοκ.

Η σχέση του με τον Ανδρέα Παπανδρέου ξεκίνησε αμέσως μόλις ο μετέπειτα ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ επέστρεψε στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ. Ουσιαστικά ήταν ο άνθρωπος του Γέρου της Δημοκρατίας που ανέλαβε την αποστολή να χτίσει τον εκλογικό μηχανισμό για τις εκλογές του 1964 και την επιτυχημένη διεκδίκηση της βουλευτικής έδρας της Πάτρας. Όπως έκανε στη συνέχεια (το 1981) και για τον γιο του Ανδρέα τον Γιώργο. Η δεκαετία του 80' ήταν η περίοδος στην οποία οικοδόμησε τον μύθο του, διευθύνοντας υπό διαφόρους τίτλους τον πρωθυπουργικό γραφείο. Πάντα στο όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου, στο πλευρό του οποίο έμεινε μέχρι τον θάνατό του το 1996.

Στη συνέχεια αποσύρθηκε από την πρώτη γραμμή, καθώς απάντησε αρνητικά σε πρόταση του Κώστα Σημίτη για συμμετοχή του στο υπουργικό συμβούλιο. Πάντα όμως ήταν παρών στις κομματικές εκδηλώσεις και στα μεγάλα γεγονότα. Ήταν εκεί μέχρις και το συνέδριο του 2018. Από το 2010 και μετά ο γιος του Ηλίας ανέπτυξε έντονες σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ γεγονός το οποίο δε σχολίασε ποτέ δημόσια. Η ουσία είναι πως κάθε χρόνο στη γιορτή του βουλευτές και υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ (τα τελευταία χρόνια) συνωστίζονταν στην είσοδο και τους χώρους υποδοχής του σπιτιού του για να του δώσουν τις ευχές τους. Μάλιστα, υπήρξαν και φορές που έστω και για λίγο στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και ο Αλέξης Τσίπρας και η Φώφη Γεννηματά.

Παρά το ότι είχαν περάσει δεκάδες χρόνια από την απόσυρσή του από την ενεργό πολιτική το όνομά του συνέχιζε να προκαλεί δέος και να είναι μέρος κάθε καλού σεναρίου για διεργασίες στον χώρο της Κεντροαριστεράς. Σε συνδυασμό πάντα με εκείνο του Κώστα Λαλιώτη, του ανθρώπου με τον οποίο ήταν περισσότερο συνδεδεμένος πολιτικά (και επαγγελματικά) από κάθε άλλον. Οι δυο τους είχαν καθημερινή επαφή ενώ στο γραφείο του δεχόταν και όποιον νεότερο πολιτικό ή δημοσιογράφο του ζητούσε ραντεβού με την ελπίδα να κερδίσει κάποιες από τις αστείρευτες γνώσεις του για το χθες και το αύριο της δημοκρατικής παράταξης.