Όταν επισκέφθηκε τη Θράκη ο πρόεδρος της Τουρκίας Τζελάλ Μπαγιάρ

Πριν την χθεσινή επίσκεψη Ερντογάν, τελευταία φορά που βρέθηκε στη Θράκη Τούρκος Πρόεδρος ήταν το 1952, με τον Τζελάλ Μπαγιάρ. Ήταν η εποχή που το  ελληνοτουρκικό … «φλερτ» βρισκόταν και πάλι στο απόγειο του. 

Ο Μπαγιάρ, ο Παύλος η Φρειδρίκη και η άφαντη Ρεσιντέ



Ο Μπαγιάρ βρέθηκε στην Αθήνα και από εκεί στην Κομοτηνή, προσκεκλημένος των τότε βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης, ως ανταπόδοση δικής τους επίσημης επίσκεψης που προηγήθηκε τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς στην Τουρκία. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του σχολείου «Τζελάλ Μπαγιάρ» η πρόταση στον Τούρκο Πρόεδρο έγινε από την βασίλισσα Φρειδερίκη στη διάρκεια της δεξίωσης που παρέθεσε ο πρώτος, προς τιμήν του βασιλικού ζεύγους της Ελλάδας, στην Κωνσταντινούπολη και στα θρυλικά ανάκτορα του Ντολμά Μπαχτσέ.

Αρχικά ο Μπαγιάρ επισκέφθηκε την Αθήνα και στη συνέχεια συνοδεία του βασιλικού ζεύγους Παύλου και Φρειδερίκης ταξίδεψαν με το  αντιτορπιλικό «ΕΛΛΗ» έως την Καβάλα και οδικώς στη συνέχεια –με πομπή 50 αυτοκινήτων- στην Κομοτηνή. Από τα χωριά που διέσχιζαν, στους νομούς Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης, άπαντες τύχαιναν θερμής υποδοχής από τους κατοίκους. Δεν ήταν ωστόσο πρώτη φορά που ο Τζελάλ Μπαγιάρ επισκεπτόταν την Θράκη. Είχε ξαναβρεθεί στην περιοχή ως πρωθυπουργός της Τουρκίας το 1938. 

Στη διάρκεια της τελετής των εγκαινίων του νέου μειονοτικού λυκείου στην Κομοτηνή, ο τότε υπουργός Εθνικής Παιδείας Κωνσταντίνος Καλλίας στον χαιρετισμό του –στα γαλλικά- τόνισε τη σημασία που έχει το σχολείο στην ελληνοτουρκική φιλία. Στη συνέχεια ο Βασιλιάς Παύλος έδωσε το ψαλίδι στον Πρόεδρο Μπαγιάρ καλώντας τον να κόψει την κορδέλα των εγκαινίων και αποκαλύπτοντας την πινακίδα με το όνομα «Τζελάλ Μπαγιάρ», όπως ονομάζεται το Λύκειο έως τις μέρες μας.

Κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα και στην Κομοτηνή ο Τζελάλ Μπαγιάρ, δεν συνοδευόταν από τη σύζυγο του  Ρεσιντέ, η οποία δεν φημιζόταν για τα φιλελληνικά της αισθήματα. Ακόμη και όταν οι Έλληνες βασιλείς βρέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, αρνήθηκε οποιαδήποτε χειραψία και βέβαια φωτογραφία μαζί τους. Σύμφωνα με αφιέρωμα της τουρκικής ιστοσελίδας www.enpolitik.com η Ρεσιντέ κρατούσε πάντοτε αποστάσεις από την Ελλάδα γιατί θεωρώντας την  «εχθρό» της Τουρκίας και έτσι δεν συμμετείχε σε καμία από τις επίσημες συναντήσεις του συζύγου της, όπως προέβλεπε το πρωτόκολλο, με Έλληνες αξιωματούχους.
Η Ρεσιντέ Μπαγιάρ ήταν η πρώτη κυρία της Τουρκίας που ανακαίνισε το προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα και άνοιξε το τότε «σαράι» στο λαό, επιτρέποντας κάθε σαββατοκύριακο να δέχεται επισκέπτες από απλό κόσμο.




Το τέλος του «φλέρτ»

Οι «ειδυλλιακές» μέρες των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του «φλερτ» των βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Τζελάλ Μπαγιάρ, δεν κράτησαν πολύ. Με Πρόεδρο Δημοκρατίας τον Μπαγιάρ και πρωθυπουργό τον  Αντνάν Μεντερές, ιδρυτές του Δημοκρατικού Κόμματος που κυβερνούσε την Τουρκία από το 1950, στήθηκε το 1955 η προβοκάτσια της υποτιθέμενης βομβιστικής επίθεσης στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, η οποία ήταν η αφορμή του οργανωμένου πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, γνωστά ως «Σεπτεμβριανά».

Τότε ως άλλος Ερντογάν ο πρωθυπουργός Μεντερές, προκάλεσε εκνευρισμό στο κοσμικό - κεμαλικό κατεστημένο της Τουρκίας, λόγω των φιλομουσουλμανικών επιλογών του, με κορυφαία τις χιλιάδες άδειες που έδωσε γι’ ανέγερση νέων τζαμιών σε όλη τη χώρα. Την ίδια ώρα η οικονομική κατάσταση βρισκόταν στο ναδίρ και έτσι ο αγώνας των Ελληνοκυπρίων για Ένωση με την Ελλάδα, χρησιμοποιήθηκε εντέχνως προκειμένου να αυξηθεί κατακόρυφα ο εθνικιστικός παροξυσμός στην Τουρκία, αποσπώντας την κοινή γνώμη από τα πολλά προβλήματα όπως η φτώχεια, η ανεργία και τα πολλά φαινόμενα διαφθοράς της κυβέρνησης Μεντερές. Κάπου εκεί αποφασίστηκε να στοχοποιηθεί η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης –που κατά κοινή ομολογία έως τότε ευημερούσε- αρχίζοντας πλέον η αντίστροφη μέτρηση.

Τον Μάιο   του 1960 ο στρατηγός ο Τζεμάλ Γκιουρσέλ, ανέτρεψε την κυβέρνηση Μεντερές, με τον έως τότε πρωθυπουργό και κορυφαίους υπουργούς του να οδηγούνται στο εδώλιο  για διαφθορά, αντιλαϊκή πολιτική και το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.  Στο εδώλιο κάθισε και ο πρώην Πρόεδρος  Τζελάλ Μπαγιάρ ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο, μαζί με τον πρώην πρωθυπουργό Μεντερές και τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Ζορλού. Αν και τελικά Μεντερές και Ζορλού απαγχονίστηκαν το 1961, η ποινή του Μπαγιάρ μετατράπηκε σε ισόβια, λόγω της μεγάλης ηλικίας του. Ο ίδιος παρέμεινε στη φυλακή έως το 1966 και απεβίωσε –όντας υπεραιωνοβιος-  το 1986 σε ηλικία 103 ετών.