Το πρώτο εργαστήριο μαγνητοεγκεφαλογραφίας στη νοτιοανατολική Ευρώπη λειτουργεί στο ΑΠΘ

Σε λειτουργία τίθεται στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το μοναδικό στη Νοτιοανατολική Ευρώπη εργαστήριο μαγνητοεγκεφαλογραφίας (MEG), ενισχύοντας σημαντικά την ελληνική παρουσία στο πεδίο των νευροεπιστημών.

Το νέο όργανο, βρετανικής προέλευσης και βασισμένο σε κβαντική τεχνολογία που λειτουργεί σε θερμοκρασία δωματίου – επομένως, είναι πολύ πιο εύχρηστο για τους ασθενείς - αποκτήθηκε με χρηματοδότηση του Ελληνικού Ιδρύματος Καινοτομίας και Έρευνας (ΕΛΙΔΕΚ) και εγκαταστάθηκε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. Επιτρέπει την εξαιρετικά ακριβή απεικόνιση της νευρωνικής δραστηριότητας και αναμένεται να συμβάλει τόσο στη βασική έρευνα όσο και στη μελέτη νευρολογικών και αναπτυξιακών διαταραχών.

Το έργο υλοποιείται από το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής και Ψηφιακής Καινοτομίας του ΑΠΘ, το μεγαλύτερο του πανεπιστημίου, υπό τη διεύθυνση του Παναγιώτη Μπαμίδη, Καθηγητή Ιατρικής Φυσικής, Ιατρικής Πληροφορικής και Ιατρικής Εκπαίδευσης στο τμήμα Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το νέο εργαστήριο, το οποίο ονομάζεται BioMega, στο οποίο βρίσκεται το ΜEG - Magnetic OPM-MEG, διαθέτει ετήσιο προϋπολογισμό περίπου 3 εκατ. ευρώ και περισσότερους από 70–80 επιστημονικούς συνεργάτες, ενώ συμμετέχει σε περισσότερα από 35 ερευνητικά έργα σε συνεργασία με ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τι εξετάζει η μαγνητοεγκεφαλογραφία

Το νέο όργανο «μετράει τα μαγνητικά πεδία που δημιουργούνται από τη νευρωνική δραστηριότητα», εξηγεί ο Καθηγητής. Τα πεδία αυτά είναι εξαιρετικά ασθενή—εκατοντάδες χιλιάδες φορές μικρότερα από το μαγνητικό πεδίο της Γης—και απαιτούν προηγμένη τεχνολογία για την ανίχνευσή τους. Η λειτουργία του συστήματος επιτρέπει τη λεπτομερή αποτύπωση του «δικτυώματος» του εγκεφάλου, δηλαδή των συνδέσεων ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές του.

Η μέθοδος ενδείκνυται για την ανίχνευση αλλαγών, που υποδηλώνουν παθολογικές καταστάσεις, όπως νοητική έκπτωση και αρχόμενη άνοια. Ιδιαίτερα πρώιμες εφαρμογές αφορούν την επιληψία, όπου οι έντονες ηλεκτρομαγνητικές εκφορτίσεις ανιχνεύονται με ευκολία και βοηθούν στον εντοπισμό των υπεύθυνων εγκεφαλικών κέντρων πριν από επεμβάσεις. Παράλληλα, το συγκεκριμένο όργανο μπορεί να χαρτογραφήσει τη φυσιολογική λειτουργία της ακοής, της όρασης, της αντίληψης και της επεξεργασίας πληροφοριών.

Στο πεδίο των αναπτυξιακών διαταραχών, πρόσφατες διεθνείς μελέτες με όμοιο εξοπλισμό έχουν δείξει ότι συγκεκριμένα μοτίβα νευρωνικής δραστηριότητας στα παιδιά με αυτισμό μπορούν να ανιχνευθούν με τη μέθοδο αυτή. Η ίδια προσέγγιση θα εφαρμοστεί πλέον και στην Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί, ότι «ίδιο όργανο με αυτό που έχουμε στην Ελλάδα, υπάρχει και στο Τορόντο, όπου η επιστημονική ομάδα ανιχνεύει συγκεκριμένα στοιχεία της νευρωνικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο αποτυπώνοντας τη λειτουργία του στα αυτιστικά παιδιά», διευκρινίζει ο Καθηγητής Μπαμίδης.
Από τη βασική νευροεπιστήμη στην αξιολόγηση θεραπειών

Η τεχνολογία δεν περιορίζεται στη διάγνωση, αλλά επιτρέπει και την αξιολόγηση παρεμβάσεων—φαρμακευτικών ή μη. Όπως σημειώνει ο κ. Μπαμίδης, η καταγραφή του εγκεφαλικού δικτυώματος πριν και μετά από μία θεραπευτική παρέμβαση δείχνει αν η κατάσταση του ασθενούς έχει βελτιωθεί. Η μέθοδος θεωρείται ασφαλής, καθώς δεν εκπέμπει ακτινοβολία: «Μόνο ο εξεταζόμενος εκπέμπει μαγνητικά πεδία, δεν του εκπέμπουμε εμείς τίποτε».

Neurofire: Ελληνικό δίκτυο για την απεικόνιση και αποκατάσταση

Η ερευνητική δυναμική του MEG εντάσσεται σε μια ευρύτερη εθνική προσπάθεια. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ηγείται της πρωτοβουλίας Neurofire, ενός δικτύου περίπου οκτώ δημόσιων φορέων— μεταξύ των οποίων, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας—με στόχο την ανάπτυξη ενός δικτύου καινοτομίας και μιας ενιαίας ερευνητικής υποδομής για τη μελέτη και αποκατάσταση της εγκεφαλικής λειτουργίας.

Το δίκτυο συνδυάζει διαφορετικές τεχνολογίες, όπως ισχυρές πλατφόρμες ηλεκτροεγκεφαλογραφίας, PET/MRI για μελέτες σε ζώα, ρομποτικά συστήματα, λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης και εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας. Παράλληλα, επιδιώκει την ένταξη της χώρας στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία EuroBioImaging, που συνδέει όλες τις προηγμένες μεθόδους απεικόνισης του εγκεφάλου.

«Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σοβαρό εγχείρημα, στο οποίο η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει και ευελπιστούμε η κυβέρνηση να ανταποκριθεί, καθώς θα δοθεί στη χώρα μας η δυνατότητα να εισέλθει στο διεθνές προσκήνιο αναφορικά με τη μελέτη της λειτουργίας του εγκεφάλου και της αξιοποίησής της», υπογραμμίζει ο Καθηγητής, σχετικά με τη σημασία του να αποκτήσει η Ελλάδα ουσιαστικό ρόλο στο διεθνές πεδίο μελέτης και αξιοποίησης της λειτουργίας του εγκεφάλου.

Πρόσβαση για το κοινό

Προς το παρόν, η νέα υποδομή λειτουργεί αποκλειστικά για ερευνητικούς σκοπούς και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συμμετάσχουν μέσω επικοινωνίας με το εργαστήριο του ΑΠΘ. Δεν υπάρχει κόστος για τους συμμετέχοντες, καθώς δεν πρόκειται ακόμη για τυποποιημένη διαγνωστική υπηρεσία, παρότι η διαδικασία έχει ήδη ενταχθεί σε συστήματα συνταγογράφησης.