Χρ. Καρτάλης, ένας ειρηνικός πολεμιστής με τορπίλες

«Για να επιζήσεις των μαθημάτων που παίρνεις από τη ζωή, θα χρειαστείς πολύ περισσότερη ενέργεια από όση πριν. Πρέπει να καθαρίσεις το σώμα σου από την ένταση, να ελευθερώσεις το μυαλό σου από τη στάσιμη γνώση και να ανοίξεις την καρδιά σου στην ενέργεια της αληθινής συγκίνησης»

Dan Millman, «Ο δρόμος του ειρηνικού πολεμιστή»

Ηταν πριν από είκοσι και κάτι χρόνια όταν ο 30χρονος τότε Ξανθιώτης πετροχημικός έπαιρνε τον δρόμο της μεγάλης επιστροφής. Μια αγγελία για δουλειά στην εφημερίδα έμοιαζε αναγκαία διέξοδος για τη συνδρομή στον κλονισμένο στην υγεία πατέρα και στις ανάγκες που είχε όλη η οικογένεια, σε μια αγροτική περιοχή που εδώ και χρόνια παρήκμαζε και έβλεπε το ανθρώπινο κεφάλαιό της να την εγκαταλείπει.

Ο κ. Χρήστος Καρτάλης δεν το σκέφτηκε και πολύ. Θα άφηνε την ΕΛΒΙΓΡΩ, θα έπαιρνε το λεωφορείο από το Αργος και την ίδια μέρα θα βρισκόταν στην Ξάνθη με την αγγελία στο χέρι για να δουλέψει στη «Sunlight». Αυτή μπορεί να μη θύμιζε σε πολλά πράγματα την προ ετών ακμάζουσα βιομηχανία του συγκροτήματος Σκαλιστήρη, που έβγαζε πυρολουσίτη, την πρώτη ύλη για τις μπαταρίες. Ηταν, όμως, δυο βήματα από το σπίτι στην προσφυγική Νέα Κεσσάνη.

Το αυθημερόν ταξίδι ήταν μεγάλο, αλλά και μια πραγματική ειρωνεία της τύχης. Γιατί ο κ. Καρτάλης δεν άφηνε μόνο την Πελοπόννησο για να γυρίσει στα πατρώα χώματα. Αφηνε στην κορνίζα το πτυχίο του πετροχημικού και έπαιρνε τον δρόμο για τον θαυμαστό κόσμο της ανανεώσιμης ενέργειας. Είκοσι χρόνια μετά, οι πετροχημικοί γίνονται περιζήτητοι σε όλο τον κόσμο, αφού όλοι με τις τιμές στα ύψη ψάχνουν για πετρέλαιο. Αλλά όχι μόνον αυτό. Οι φιλικότερες προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας είναι πλέον το ζητούμενο από τις κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο…

Σαν να έχεις δει ο ίδιος τη Σμύρνη να καίγεται

 «Η Ξάνθη της δεκαετίας του ’70 σε έδιωχνε», θυμάται. «Κλειστή κοινωνία, χωρίς προοπτικές, με τον κόσμο να λιγοστεύει. Από 40.000 πληθυσμό πριν από τον πόλεμο, επί δικτατορίας είχαμε φτάσει στους 28.000, με τη μουσουλμανική μειονότητα να ακμάζει, αλλά και με τις κοινωνικές μας σχέσεις μια χαρά», λέει καθώς ξετυλίγονται στο μυαλό εικόνες που έζησε ή και που ήταν σαν να τις έχει ζήσει ο ίδιος. Τόσο έντονα χαράζουν τις μνήμες οι αφηγήσεις της προσφυγιάς. Νιώθεις σαν να έχεις δει ο ίδιος τη Σμύρνη και το Κορδελιό να καίγονται…

Με αντίσκηνα στο Τεπέ Τσιφλίκι

Η οικογένεια ήρθε στο Τεπέ Τσιφλίκι, όπως το έλεγαν στην Τουρκοκρατία, με την ανταλλαγή πληθυσμών μετά την Καταστροφή από τη χαμένη πατρίδα, την Κεσσάνη. Τα αντίσκηνα που στήθηκαν κατά εκατοντάδες με τη φροντίδα του Πλαστήρα έδωσαν στην περιοχή το όνομα «Πλαστήρια» αλλά και άφησαν έκθετο τον πληθυσμό στις επιδρομές κουνουπιών, καθώς το Τεπέ Τσιφλίκι ήταν γεμάτο με έλη. Κάθε οικογένεια που θυμάται ο Καρτάλης -και η δική του, μια πολυπληθής αγροτική φαμίλια- είχε τουλάχιστον χάσει ένα αγαπημένο της πρόσωπο από ελονοσία.

«Ηταν της μόδας τότε τα πετρέλαια»

Τα Πλαστήρια έδωσαν τη σκυτάλη στο επίσημο όνομα «Νέα Κεσσάνη», γιατί εκείνες τις εποχές «δυσκολευόσουν να πετύχεις κάποιον διορισμό ή κάποια εξυπηρέτηση, όταν οι… βασιλικώτεροι του βασιλέως στη δημόσια διοίκηση «κλοτσούσαν» αν σε συνόδευε κάτι από τον Πλαστήρα»! Και στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, όταν πια είχε τελειώσει το σχολείο, ο κ. Καρτάλης ακολούθησε τη μόδα της εποχής στη Βόρεια Ελλάδα.

«Ηταν της μόδας τα πετρέλαια, λόγω της γεώτρησης στον Πρίνο της Θάσου», εξηγεί, «και κάπως έτσι βρεθήκαμε μια παρέα να σπουδάζουμε πετροχημικοί στο Ινστιτούτο Πετρελαίου στο Πλοέστι της Ρουμανίας. Μάλιστα, ο τότε πρόεδρος της τότε Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου, ο Ζέππος, μας είχε επισκεφθεί και μας είχε… φουσκώσει τα μυαλά και την περηφάνια, αφού μας είχε πει πως εμείς θα ήμασταν οι πρώτοι πετροχημικοί της χώρας», θυμάται.

Τα πρώτα γράσα λιθίου

Αλλά τα πέντε χρόνια στο Πλοέστι πέρασαν γρήγορα, ήρθαν τα δύο χρόνια στον Στρατό και το ΄85 στην ΕΛΒΙΓΡΩ ο κ. Καρτάλης είχε μία πρώτη έμμεση επαφή με αυτό που πλέον γεμίζει την καθημερινότητά του σχεδόν σε αποκλειστικό βαθμό: τις μπαταρίες, μια και η μετέπειτα «Eldons ABEE» έφτιαχνε τα πρώτα γράσα λιθίου για βαμβακοσυλλεκτικές μηχανές.

Στη «Sunlight» ο κ. Καρτάλης έρχεται στα 30 του χρόνια, το 1987, ως υπεύθυνος παραγωγής. Η εταιρεία, με 90 εργαζόμενους τότε, λειτουργεί, με σχέδια από την ίδια τη «Varta», το πρώτο εργοστάσιο κατασκευής ψευδαργύρου/άνθρακα, και έχει ως όπλο από το 1980 5ετείς συμβάσεις με το υπουργείο Εθνικής Αμυνας για την προμήθεια μπαταριών που ανανεώνονται σταθερά. Αλλά συναντά και έναν πόλεμο τιμών από τον ισχυρό παίκτη που λέγεται «Ucar» και το πηγαινέλα στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων γίνεται συνήθης διαδρομή.

Οι βιομηχανικοί ακρίτες και ο Γερμανός

Τον Σεπτέμβριο του ’87 η «Sunlight» τίθεται σε καθεστώς εκκαθάρισης εν λειτουργία και η όλη διαδικασία, με φόντο πλειστηριασμούς που ματαιώνονται λόγω των επαναλαμβανόμενων πολιτικών εκλογών και κινητοποιήσεις εργαζομένων, μας φέρνει στο κομβικό 1991, όταν στα σχέδια που καταστρώνει ο κ. Πάνος Γερμανός από το μαγαζάκι της Μπενάκη περιλαμβάνουν πια και την ακριτική βιομηχανία.

«Η επένδυση στη “Sunlight” από τον Γερμανό ήταν συνειδητή επιλογή και τέτοια εξακολουθεί να είναι», λέει ο πρόεδρος της εταιρείας. «Εχουμε μείνει πολύ λίγοι που φυλάμε Θερμοπύλες στην περιοχή, καθώς αρκετοί που, κυρίως, ήρθαν από την Αθήνα, έστησαν μονάδες, πήραν επιδοτήσεις και μετά τις έκλεισαν». Πραγματικά, πέραν των συνεταιρισμών με τα μύρια όσα προβλήματα, το μυαλό στους βιομηχανικούς ακρίτες πάει στη «Sunlight», στα «Πλαστικά Θράκης», στην «Diana», άντε και σε ό,τι έχει κρατήσει στη Θράκη η «Venus» των αδελφών Χατζηιωάννου.

Το πρώτο εργοστάσιο ανακύκλωσης μπαταριών

Αλλοι μπορεί να πήραν τις επιδοτήσεις στήνοντας μονάδες στη Θράκη και μετά να «το έβαλαν στα πόδια», η «Sunlight» όμως εξακολουθεί να επενδύει και ρίχνει άλλα 50 εκατ. ευρώ για την επόμενη διετία για να τριπλασιάσει την παραγωγή της και για να ξεκινήσει παραγωγή διοξειδίου του μολύβδου, ως πρώτη ύλη, η οποία μέχρι τώρα εισαγόταν από το εξωτερικό. Αλλά και για να φτιάξει το πρώτο εργοστάσιο ανακύκλωσης μπαταριών μολύβδου στην Ελλάδα.

Μιλάμε για 150 νέες θέσεις εργασίας, κοντά στους 500 εργαζόμενους που απασχολεί στην Ξάνθη -χωρίς να υπολογίζουμε τις δορυφορικές επιχειρήσεις που αναπτύσσονται στην περιοχή- από μια εταιρεία που βλέπει πλέον την παγκόσμια αγορά από θέση ισχύος, έχοντας κατακτήσει μια από τις πέντε κορυφαίες θέσεις στους βιομηχανικούς συσσωρευτές παγκοσμίως, ενώ βρίσκεται ανάμεσα στις τρεις ανά τον κόσμο κορυφαίες εταιρείες στους συσσωρευτές υποβρυχίων και τορπιλών.

«Δάκρυσα, πραγματικά, όταν περάσαμε με επιτυχία την πρώτη δοκιμή μπαταρίας για μία τορπίλη του Πολεμικού Ναυτικού», λέει ο κ. Καρτάλης, γυρνώντας πίσω το μυαλό σε εκείνο το καθοριστικό τεστ του ’96. «Η τορπίλη», εξηγεί, «είναι ένα μικρό εργοστάσιο που μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα πρέπει να λειτουργήσει στην εντέλεια. Αυτό το καταστροφικό -όπως το λένε- τεστ πέτυχε τότε και θεωρώ ότι έβαλε σε μία νέα τροχιά την εταιρεία. Ανάλογα, πολύ σπουδαίο ήταν και το τεστ που έγινε 6 χρόνια μετά στη Σαλαμίνα για μπαταρία υποβρυχίου», προσθέτει.

Η εταιρεία εκτιμά ότι φέτος ο κύκλος εργασιών της θα ανέλθει στα 154 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση της τάξεως του 45% και με προοπτική να υπερβεί τα 210 εκατ. ευρώ σε δύο χρόνια. Το 80% αυτού του τζίρου αφορά σε εξαγωγές, καθώς η εταιρεία διανέμει τα προϊόντα της σε περισσότερες από 100 χώρες, ενώ το 3% του τζίρου επενδύεται σε έρευνα.

«Πρώτα τα πρόσωπα, μετά το τεχνοκρατικό management»

Αλλά… χρημάτων απάντων μέτρον άνθρωπος και ο βαθιά φιλοσοφημένος πρόεδρος της «Sunlight» έρχεται στην ουσία, στο πώς πέτυχε η εταιρεία του. «Εχει μεγάλη σημασία να αγαπάς τη δουλειά σου και έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία ο τρόπος με τον οποίο ο επιχειρηματίας αντιμετωπίζει συνεργάτες και εργαζομένους», θα πει, παραπέμποντας στην κουλτούρα του κ. Γερμανού. «Στις επιχειρήσεις μετρά πρώτα το πρόσωπο και μετά έρχεται το τεχνοκρατικό management. Γενικά και στην Ιστορία είναι τα πρόσωπα που σέρνουν τον χορό, οι μειοψηφίες», προσθέτει με έμφαση. Αλλωστε, ο κ. Καρτάλης δεν παύει να διαβάζει αυτοβιογραφίες ανδρών, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ενώ ακόμη και στα χόμπι του κυριαρχούν εμβληματικές μορφές. Οπως αυτή του Μάρλον Μπράντο στην 7η τέχνη.

Κι αν ξεκινήσαμε αυτό το στόρι με ένα απόσπασμα από το πολύ επιτυχημένο βιβλίο του Dan Millman, είναι επειδή μοιάζουν να αποτελούν την πεμπτουσία της δικής του προσέγγισης για τον κόσμο και για το πρόσωπο. Το πρόσωπο που έχει μέσα του όλη τη σοφία της παγκόσμιας κοινωνίας που έχει χρονικά προηγηθεί, που λαμβάνει γι’ αυτήν ενδείξεις όπως είναι τα όνειρα και που θα μπορέσει να την καρπωθεί πλήρως εφόσον ξεπεράσει τα στενά όρια στα οποία αυτοπεριορίζεται η ύπαρξη στην αδυσώπητη καθημερινότητα.

«Το ζητούμενο είναι να βγούμε από τον εαυτό μας, να αφήσουμε πίσω αυτά που λειτουργούν ως βάρος στο μυαλό και στο συναίσθημά μας και τότε θα δούμε ότι όντως το σύμπαν μπορεί να συνωμοτήσει υπέρ μας για να πετύχουμε κάτι που ίσως φαίνεται αδιανόητο», μας λέει. Ακούγεται σαν ένας συνδυασμός της προσωκρατικής με την πλατωνική φιλοσοφία, όπου το απόφθεγμα του Ηράκλειτου «εδιζησάμην εμεωυτόν», δηλαδή «ανέσκαψα τον εαυτό μου για να βγω καλύτερος» παντρεύεται με το «δαιμόνιον» του Σωκράτη… Ενός Σωκράτη που κυριαρχεί και στο έργο του Millman ως χαρακτηριστική φιγούρα που ξεπερνά με αδιανόητο τρόπο τα ανθρώπινα όρια. Σαν τότε, δηλαδή, που ο μεγάλος δάσκαλος ήπιε το κώνειο για να μην πάει κόντρα στον νόμο…

Αλλά για έναν άνθρωπο των επιχειρήσεων, όπως είναι ο κ. Καρτάλης, όλα αυτά θα πρέπει να έχουν και πρακτική σημασία. «Δείτε την παρέα των μηχανικών που σε ηλικία 25 έως 30 ετών έφτιαξαν μια εταιρεία που κυριάρχησε σε όλο τον κόσμο», τονίζει, «και θα διαπιστώσετε πόση δύναμη μπορεί να απελευθερώσει κάποιος που πιστεύει πολύ σε κάτι». Ο ίδιος δεν διστάζει να παραδεχθεί ότι η μέρα του είναι σχεδόν αποκλειστικά «δουλειά» και μετανιώνει που δεν κατάλαβε πόσο γρήγορα έφτασε να γίνει 11 χρονών ο μονάκριβος γιος του.

Μοιράζοντας τη ζωή του μεταξύ Αθήνας και Ξάνθης, ο πρόεδρος της «Sunlight» δεν κρύβει την πίκρα του για το αθηνοκεντρικό κράτος που έχουμε φτιάξει. Δεν σου βγάζει, όμως, μία γκρίνια που δικαιολογημένα, αν και… παραδοσιακά, χαρακτηρίζει τους ανθρώπους της Περιφέρειας. Μετουσιώνει τη διαπίστωσή του σε προτάσεις οι οποίες στο παρελθόν έφεραν αποτέλεσμα. «Οταν ήρθαν τα πανεπιστήμια και οι σχολές, η Θράκη όχι μόνο κρατήθηκε αλλά και ξαναένιωσε. Πρέπει να βρεθούν νέες αφορμές για την ακριτική κοινωνία και, γενικότερα, για τους εκτός άστεων πολίτες για να παραμείνουν στα μέρη τους. Ισως η ανάπτυξη νέων καινοτόμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων αλλά και η διαφαινόμενη δυναμική επιστροφή του αγροτικού τομέα, λόγω της διατροφικής κρίσης, να αποτελούν πρώτης τάξεως ευκαιρίες για κάτι τέτοιο», εκτιμά.

Εχοντας περάσει με τον πρόεδρο της «Sunlight» περισσότερες από δυόμισι ώρες μεταξύ τσαγιού και καφέ σε κλασικό στέκι του Νέου Ψυχικού, μας έχει μείνει μία αίσθηση ότι θα μπορούσαμε να μιλάμε ακόμη. Το επόμενο ραντεβού μας υποσχέθηκε ότι θα γίνει στην ακριτική πόλη αλλά και πως θα έχει ως αντικείμενο και τις… διευκρινίσεις για μια ακόμη φιλοσοφική άποψη που θέλησε να εξωτερικεύσει και που, πραγματικά, ως διατύπωση με εντυπωσίασε: το πυθαγόρειο θεώρημα διέπει ακόμη και τις σχέσεις των δύο φύλων!

Ισως θα αδικούσαμε τον κ. Καρτάλη αν δεν κλείναμε αυτό το στόρι με την αναφορά στο προσωπικό του όραμα, που είναι πολύ πιο απτό σε σχέση με τις πνευματικές του αναζητήσεις: «Να δω και την επόμενη γενιά να δουλεύει στη “Sunlight”», οραματίζεται. Και πώς να μην προσυπογράψεις κάτι τέτοιο για τους ακρίτες…