Γίνονται διακρίσεις στην εκλογή μελών της Ακαδημίας Αθηνών;

Για τη μη εκλογή του Κ. Τσουκαλά ή του Τ. Πατρίκιου, «ανθρώπους που φέρουν μαζί τους τις καλύτερες παραδόσεις της πνευματικής δημοκρατικής Αριστεράς», έγραψε ενδεικτικά ο συγγραφέας Νικόλας Σεβαστάκης.

Και βέβαια οι γνωστοί σχολιαστές των σόσιαλ μίντια έσπευσαν να κατηγορήσουν την Ακαδημία Αθηνών και τα μέλη της, με αβάσιμους ως επί το πλείστον ισχυρισμούς. Ακόμα και σοβαρές, θεωρητικά εφημερίδες, έγραψαν παντελώς ανακριβή στοιχεία, τα οποία την επόμενη ημέρα έσπευσαν να ανασκευάσουν με άκομψο τρόπο.

Ο καθένας έχει βέβαια δικαίωμα να λέει και να γράφει ό,τι θέλει. Σοβαρά έντυπα και «επώνυμοι» πνευματικοί άνθρωποι όμως, καλό θα ήταν, κατά την άποψη μας, να διασταυρώνουν όσα λένε ή γράφουν, γιατί δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις.

Είμαστε βέβαιοι ότι ορισμένοι από τους σχολιαστές δεν γνωρίζουν όχι το πώς εκλέγεται κάποιος ακαδημαϊκός, αλλά και πού βρίσκεται το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών. Ας παραθέσουμε μερικά στοιχεία για το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας και τον τρόπο εκλογής των μελών του.

Η Ακαδημία Αθηνών ιδρύθηκε με τη Συντακτική Απόφαση της 18ης Μαρτίου 1926 ως «Ακαδημία των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών». Οι πρώτες ενέργειες για την ίδρυση Ακαδημίας ξεκίνησαν το 1824. Ακολούθησαν οι διαρκείς και επίμονες προσπάθειες του Αλέξανδρου Ρίζου - Ραγκαβή από τα μέσα του 19ου αιώνα και η δωρεά του Ηπειρώτη εθνικού ευεργέτη Σίμωνος Σίνα το 1856, χάρη στην οποία πραγματοποιήθηκε η ανέγερση και η διακόσμηση του περικαλλούς κτιρίου της Ακαδημίας, που ολοκληρώθηκε το 1885 και παραδόθηκε το 1887 στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη.

Το 1904 ο ιστορικός και πολιτικός Σπυρίδων Λάμπρος συνέταξε τον οργανισμό Ακαδημίας, το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανέλαβε διεθνώς τη δέσμευση για την ίδρυση ελληνικής Ακαδημίας, κάτι που έγινε τελικά το 1926, επί κυβέρνησης Θεόδωρου Πάγκαλου με τη μεγάλη συμβολή του τότε υπουργού Παιδείας Δημήτριου Αιγινήτη. Η πρώτη πανηγυρική συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών έγινε στις 25 Μαρτίου 1926. Τα πρώτα μέλη της Ακαδημίας ήταν διορισμένα με τη συντακτική πράξη της και πρώτος πρόεδρος του ιδρύματος ήταν ο Φωκίων Νέγρης.

Σκοπός της Ακαδημίας είναι κατά τον ιδρυτικό νόμο της «η καλλιέργεια και η προαγωγή των επιστημών, των καλών τεχνών και καθόλου (ενν. συνολικά) των ανθρώπινων γνώσεων» και ειδικότερα «η έρευνα των προϊόντων της ελληνικής γης».

Η Ακαδημία συγκροτείται από τρεις Τάξεις, καθεμιά από τις οποίες έχει Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο και Γραμματέα ο οποίος τηρεί τα Πρακτικά. Πρόκειται για την πρώτη Τάξη, των Θετικών Επιστημών, τη δεύτερη Τάξη, των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών και την τρίτη Τάξη, των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών. Τα μέλη της Ακαδημίας είναι τακτικά, Επίτιμα, πρόσεδρα, ξένοι εταίροι και αντεπιστέλλοντα. Ο αριθμός των μελών της Ακαδημίας δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 65 (25 στην Πρώτη Τάξη, 25 στη Δεύτερη Τάξη και 15 στην Τρίτη Τάξη). Τα πρόσεδρα μέλη μπορεί να είναι μέχρι 40, οι ξένοι εταίροι επίσης μέχρι 40 και τα αντεπιστέλλοντα μέλη ως 250.Όλα τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από τον διαδικτυακά ιστότοπο της Ακαδημίας Αθηνών.

Το φλέγον ζήτημα τον τελευταίο καιρό είναι η εκλογή των μελών του κορυφαίου πνευματικού ιδρύματος της χώρας. Αυτή γίνεται μετά από δημόσια προκήρυξη της Ακαδημίας. Κατά τον Οργανισμό της Ακαδημίας «τακτικά μέλη εκλέγονται Έλληνες διακρινόμενοι εις τας επιστήμας ή τα γράμματα ή τας καλάς τέχνας δια σπουδαίων έργων». Τα έργα των υποψηφίων κρίνονται και αξιολογούνται από τριμελή επιτροπή ακαδημαϊκών. Η οικεία Τάξη αποφασίζει με μυστική ψηφοφορία αν θα διαβιβάσει τις υποψηφιότητες για τελική κρίση και εκλογή στην Ολομέλεια.

Ακολουθεί συζήτηση επί της εισηγήσεως σε μυστική συνεδρίαση της Ολομέλειας και μια εβδομάδα αργότερα γίνεται η ψηφοφορία για την εκλογή χωρίς συζήτηση. Για να εκλεγεί κάποιος ακαδημαϊκός πρέπει να λάβει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων των ενεργών Ακαδημαϊκών (σήμερα είναι 44). Στους ενεργούς δεν υπολογίζονται εκείνοι που βρίσκονται εκτός Αττικής για σπουδαίο λόγο, εφόσον έχουν δηλώσει την απουσία τους πριν τη συνεδρία της εκλογής.

Ο κύριος Τσουκαλάς συγκέντρωσε 20 ψήφους, στην τρίτη ψηφοφορία και δεν εκλέχθηκε ακαδημαϊκός. Σημειώνουμε ότι ήταν ο μοναδικός υποψήφιος. Στο παρελθόν όπως είναι γνωστό δεν έχουν εκλεγεί μέλη της Ακαδημίας σημαντικοί Έλληνες όπως π.χ. ο Νίκος Καζαντζάκης. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα μέλη της Ακαδημίας αν και τιμητικά ονομάζονται Αθάνατοι, δεν είναι θεοί, αλλά άνθρωποι. Ο Ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του ΕΚΠΑ Αντώνης Λιάκος έγραψε ότι η Ακαδημία αποτελεί «θεσμό - υπόλειμμα» (από τι άραγε; ) και αποτελεί «ένα κλειστό κλαμπ ηλικιωμένων επιστημόνων, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν χάσει επαφή με την εξέλιξη των επιστημών τους».

Ο ακαδημαϊκός Δημήτριος Θάνος, διαπρεπής μοριακός βιολόγος, είναι γεννημένος το 1960. Ο Γεώργιος Κόλλιας, που κατέχει την Έδρα της μοριακής Γενετικής, γεννήθηκε το 1958. Ο ευρύτερα γνωστός Κωνσταντίνος Συνολάκης γεννήθηκε το 1956. Ο διαπρεπής μουσικός Λεωνίδας Καβάκος, τακτικό μέλος της Ακαδημίας από το 2022 έχει γεννηθεί το 1967. Ο επιφανής φιλόλογος Αντώνιος Ρεγκάκος γεννήθηκε το 1957. Είναι όλοι αυτοί ηλικιωμένοι; Ο διαπρεπής φυσικός Δημήτριος Νανόπουλος εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας το 1997, σε ηλικία 49 ετών. Ήταν ηλικιωμένος τότε;

Ακόμα και στα Νόμπελ δεν γίνονται κατάφωρες αδικίες; Ο Γεώργιος Παπανικολάου που με το τεστ ΠΑΠ έχει σώσει τη ζωή εκατομμυρίων γυναικών, δεν θα έπρεπε να έχει πάρει Νόμπελ; Ο Νίκος Καζαντζάκης επίσης. Αλλά και ο μεγάλος Κωνσταντίνος Καβάφης δεν αδικήθηκε στο θέμα αυτό; Μιμητές και θαυμαστές του τιμήθηκαν με Νόμπελ. Ο ίδιος όμως όχι. Όσο για το Νόμπελ Ειρήνης, έχουν τιμηθεί με αυτό, μεταξύ άλλων, ο Λεχ Βαλέσα, ο Τζίμι Κάρτερ και ο Μπάρακ Ομπάμα… Τι πρόσφεραν στην παγκόσμια ειρήνη οι παραπάνω;

Γράφτηκε από την άλλη, ότι ο κύριος Τσουκαλάς, όπως και ο Τίτος Πατρίκιος δεν εκλέχθηκαν λόγω ηλικίας. Το 2022 εκλέχθηκε ακαδημαϊκός η Αντωνία Τριχοπούλου, γεννημένη το 1938, σχεδόν συνομήλικη του Κ. Τσουκαλά. Τι θα ήθελαν αυτοί που κάνουν λόγο για «κλειστό κλαμπ ηλικιωμένων»; Ακαδημαϊκούς 35-40 ετών; Σε ποια Ακαδημία του κόσμου γίνεται αυτό;

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η Ακαδημία Αθηνών θα μπορούσε να έχει κάνει περισσότερα. Ακόμα και όταν προσφέρει έργο όμως, λοιδορείται ή αγνοείται. Κατηγορήθηκε, δίκαια η Ακαδημία για την ελάχιστη πρόοδο στο «Ιστορικό Λεξικό». Ξεκίνησε να συντάσσεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 και σήμερα, 90 χρόνια αργότερα, βρίσκεται στο γράμμα Ε… Τον Νοέμβριο του 2014 όμως κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση του «Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας».

Το ίδιο απόγευμα (!) με την κυκλοφορία του, γράφτηκε σε εφημερίδα άρθρο με τίτλο «Ένα μη - χρηστικό λεξικό», στο οποίο, μεταξύ άλλων αναφερόταν ότι κακώς το λεξικό δεν είναι ελεύθερα διαθέσιμο στο διαδίκτυο. Αυτό έγινε με μια καθυστέρηση όντως, τον Φεβρουάριο του 2023, πριν κυκλοφορήσει η δεύτερη έντυπη έκδοση του ΧΛΝΓ. Το protothema.gr, ήταν το πρώτο ΜΜΕ που δημοσίευσε τη σχετική είδηση. Άλλα ΜΜΕ, δύο μήνες αργότερα, αγνοούν ( ; ) το γεγονός και δεν έχουν κάνει καμία αναφορά!

Όλοι αυτοί που βάλλουν εναντίον της Ακαδημίας τι θα ήθελαν άραγε; Να μην έχει η χώρα μας Ακαδημία; Να έχει μία Ακαδημία με μέλη της αρεσκείας τους; Ή μήπως θλίβονται που δεν είναι οι ίδιοι μέλη της Ακαδημίας;

Οι ψηφοφορίες για την εκλογή των νέων τακτικών μελών της Ακαδημίας είναι μυστικές. Γνωρίζουν οι διάφοροι σχολιαστές τις πολιτικές πεποιθήσεις των ακαδημαϊκών; Πώς συμπεραίνουν ότι οι κύριοι Πατρίκιος και Τσουκαλάς, που «φέρουν μαζί τους τις καλύτερες παραδόσεις της πνευματικής δημοκρατικής Αριστεράς», δεν εκλέχθηκαν μέλη της Ακαδημίας λόγω των πολιτικών τους ιδεών; Ή πιστεύουν ότι οι ακαδημαϊκοί συνωμοτούν σε βάρος της Αριστεράς;

Είμαστε σαφώς υπέρ της κριτικής. Αρκεί να είναι τεκμηριωμένη, γόνιμη και να μην αποσκοπεί στη δημιουργία εντυπώσεων ή στην «καταδίκη» κάποιων γεγονότων, για τα οποία δεν γνωρίζουμε βασικές λεπτομέρειες. Οι εντυπώσεις μένουν και πολύ δύσκολα μετά ανασκευάζονται.

ΥΓ. Το άρθρο αυτό αποτελεί έκφραση της άποψης του συγγραφέα του και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί επίσημη ή ανεπίσημη θέση της Ακαδημίας Αθηνών ή κάποιου μέλους της. Και φυσικά δεν είμαι σε καμία περίπτωση αυτόκλητος ή μη συνήγορος της Ακαδημίας. Μέλη της είναι άλλωστε οι επιφανέστεροι νομικοί της χώρας…