H κρίσιμη μάχη της Καστάνιανης Πωγωνίου που έκρινε τον Ελληνο - Ιταλικό πόλεμο και οι αναμνήσεις του Γεωργίου Ράλλη που συμμετείχε

Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος άρχισε στις 28 Οκτωβρίου 1940 αλλά τερματίστηκε τον Απρίλιο του 1941 με τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα. Για το πού θα βρισκόταν η αρχική γραμμή άμυνας απέναντι στους Ιταλούς υπήρχαν τρεις πιθανές τοποθεσίες: η πρώτη, στα ελληνοαλβανικά σύνορα, η δεύτερη στη γραμμή Ελαίας – Καλαμά, όπου και τελικά έγινε η απόκρουση και η απώθηση των Ιταλών, χάρη στην ευφυή στρατηγική του Χαράλαμπου Κατσιμήτρου και τέλος, η περιοχή του Άραχθου, μία μάλλον ατυχής έμπνευση. Βλέποντας τον σχετικό χάρτη που παραθέτουμε, νομίζουμε ότι είναι φανερό πού θα οδηγούσε ή άμυνα στη «Γραμμή Παπάγου»…Οι στρατιωτικοί που πιστώνονται το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής νίκης ήταν ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, που όμως με τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση Τσολάκογλου αμαύρωσε τη φήμη του, ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Βασίλειος Μαυρογιάννης, ο Κωνσταντίνος Δαβάκης που αμύνθηκε γενναία στην Πίνδο, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα καθώς τραυματίστηκε και ο «διάδοχός» του, Βασίλειος Βραχνός.

Οι Ιταλοί στην Καστάνιανη Πωγωνίου ως κατακτητές – Μαρτυρίες αυτοπτών

Ένα από τα ακριτικά χωριά που κατέλαβαν οι Ιταλοί στα τέλη Οκτωβρίου 1940 ήταν η Καστάνιανη Πωγωνίου. Βρίσκονται εν ζωή άνθρωποι που έζησαν τους Ιταλούς ως κατακτητές τότε και μοιράστηκαν μαζί μας κάποιες από τις αναμνήσεις τους. Οι Ιταλοί, σε γενικές γραμμές φρόντισαν να καταλάβουν στρατηγικές τοποθεσίες του χωριού, ιδιαίτερα το ύψωμα Άγιος Αθανάσιος, στην έξοδο του χωριού προς Θεσπρωτία, όπου έγιναν σφοδρές συγκρούσεις όπως θα δούμε και τα υψώματα Άγιος Χριστόφορος και Προφήτης Ηλίας, στην είσοδο του χωριού, από την εθνική οδό Ιωαννίνων – Κακαβιάς. Τοποθέτησαν πολυβόλα και μέσα σε σπίτια, στις παρυφές του χωριού και οχυρώθηκαν σε στρατηγικές θέσεις.

Πολλοί από αυτούς ήταν παντρεμένοι και έδειχναν στα μικρά παιδιά, φωτογραφίες με τις οικογένειές τους. Πάντως δεν πείραξαν κανέναν και καμία στο χωριό, σε αντίθεση με τους Γερμανούς που έκαναν ένα «πέρασμα» από την Καστάνιανη τον Αύγουστο του 1944 πυρπολώντας τα 2/3 του, πριν φύγουν εσπευσμένα για τη Θεσπρωτία, για να αντιμετωπίσουν κάποιες ανταρτικές ομάδες.

Η ελληνική αντεπίθεση

Από τις 17 Νοεμβρίου 1940, η θρυλική 8η Μεραρχία Ιωαννίνων, που πλέον έχει μεταπέσει σε Ταξιαρχία (8η Μηχανοποιημένη Ταξιαρχία) οργάνωσε την αντεπίθεσή της για να ανακαταλάβει τα εδάφη που είχαν καταληφθεί από τους Ιταλούς. Συγκροτήθηκαν αρχικά τέσσερα αποσπάσματα με διαφορετικές κατευθύνσεις, που κάλυπταν όλη την περιοχή του Πωγωνίου, από το Δελβινάκι, ως την Αγία Μαρίνα (δείτε χάρτη). Τα αποσπάσματα ξεκίνησαν την πορεία τους στις 18 Νοεμβρίου. Ωστόσο, έστω και την τελευταία στιγμή, ευτυχώς, οι Επιτελείς της 8ης Μεραρχίας διαπίστωσαν ότι είχαν αφήσει εντελώς ακάλυπτη την κατεύθυνση Σιούτιστα (σήμερα Καστρί) – Καστάνιανη. Το Καστρί, είναι χτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρων (το μεγαλύτερο υψόμετρο από τα χωριά του όρους Κασιδιάρης) και απέχει 43 χλμ. από τα Γιάννενα.

Μετά την έγκαιρη διαπίστωση διατάχθηκε το Μικτό Απόσπασμα Ασημάκη να καλύψει την περιοχή από τη Βροσίνα (Θεσπρωτίας) ως την Καστάνιανη. Το Απόσπασμα Ασημάκη αποτελούνταν από την Α’ Ομάδα Αναγνώρισης (Ιππικό), το ΙΙΙ/40 Τάγμα Ευζώνων Άρτας, το οποίο έδωσε στην Καστάνιανη την πρώτη από μια σειρά μάχες που το κατέστησαν θρυλικό, με Διοικητή τον Ταγματάρχη Αθανάσιο Πολίτη, τον 1ο Λόχο του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου, με Διοικητή τον Υπολοχαγό Κωνσταντίνο Παπαδήμα, που εκτελούσε χρέη Λοχαγού και έναν Ουλαμό Ορειβατικού Πυροβολικού 105 χιλιοστών, με επικεφαλής τον Ανθυπολοχαγό Βασιλειάδη.

Στις 19/11/1940, το ΙΙΙ/40 Τάγμα ήταν έτοιμο να αρχίσει την πολεμική του πορεία. Το Τάγμα αποτελούνταν από τρεις Λόχους: τον 9ο, με Διοικητή τον Λοχαγό Αθανάσιο Ντέκουλη, τον 10ο, με Διοικητή τον Υπολοχαγό Νικόλαο Πρεβεζάνο και τον 11ο Λόχο με Διοικητή τον Υπολοχαγό Φίλιππο Παπανικολάου. Στο Τάγμα ανήκε και ο 3ος Λόχος Πολυβόλων με Διοικητή τον Υπολοχαγό Νικόλαο Μίχου. Τα ξημερώματα της Τρίτης 19/11/1940 , από τη Βροσίνα και το γειτονικό χωριό Βουτσαράς ξεκίνησε η πορεία του ΙΙΙ/40 προς το Πωγώνι. Ο 9ος Λόχος απελευθέρωσε τα χωριά Λεπτοκαρυά, Αγία Μαρίνα και Καλλιθέα (τότε Τσαρακλιμάνι) και στη συνέχεια, τη Βρυσούλα, το Ριζό και τη Γρανιτσοπούλα. Ακολούθως, ο 9ος Λόχος κινήθηκε προς την Κάτω Λάβδανη. Ο στρατιώτης Αθανάσιος Μπάσιος, του 10ου Λόχου,

από την Καμπή Άρτας ανέφερε ότι οι κάτοικοι των χωριών που ελευθέρωναν ήταν φοβισμένοι.

Τους κοίταζαν με φόβο και απορία: «Βρέθηκαν κι αυτοί οι καημένοι μέσα στον πόλεμο χωρίς να το θέλουν… Τι έφταιγαν κι’ αυτοί;». Το πρωί της Τετάρτης 21/11/1940 ο 9ος Λόχος μαζί με τον 1ο Λόχου του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου που προπορευόταν έφτασαν στο χωριό Κάτω Λάβδανη. Εκεί συνάντησαν μερικές γυναίκες που τους έδωσαν θάρρος: «Τρύπωσαν οι Ιταλοί. Σας φοβήθηκαν που ερχόσασταν κι έφυγαν». Λίγο αργότερα, τα ελληνικά στρατεύματα κινήθηκαν προς την Καστάνιανη. Λίγο πριν φτάσουν στα πρώτα υψώματα της Καστάνιανης άρχισε η… υποδοχή με ριπές πολυβόλων και αυτομάτων όπλων από τους Ιταλούς. Οι εύζωνοι ανταπέδωσαν τα πυρά, αλλά οι Ιταλοί, πολύ καλύτερα οπλισμένοι άρχισαν να τους χτυπούν με όλμους και το Πυροβολικό τους. Ο Λοχαγός Ντεκούλης, μάλλον λανθασμένα, έστειλε μερικούς άντρες να κάνουν αναγνώριση του εδάφους, παρά τη συμβουλή του Παπακώστα, που είχε βρεθεί και τον Οκτώβριο του 1940 στην Καστάνιανη, επικεφαλής Λόχου Προκαλύψεως.

Από τα θραύσματα των ιταλικών οβίδων τραυματίστηκαν τρεις στρατιώτες. Σοβαρότερα όλων ο στρατιώτης Φλούδας, που μεταφέρθηκε με μουλάρια στα μετόπισθεν για νοσηλεία. Δεν υπήρχε τότε αμαξιτός δρόμος που να συνδέει τα χωριά του Κασιδιάρη, με τα απέναντι, που βρίσκονται μια ανάσα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Ο δρόμος φτιάχτηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1950… Στο Ημερολόγιο του Τάγματος (20/11/1940) αναφέρονταν και τα εξής: «… την πρωίαν οι Λόχοι 10ος και 11ος, μετά της Διμοιρίας Πολυβόλων Κοντοπάνου, έφτασαν στην Κάτω Λάβδανη. Το Τάγμα έδωσε μάχην εις Καστάνιανην ην (στην οποία) έλαβε μέρος ο 1ος Λόχος Παπαδήμα και ο 2ος Λόχος Παπαϊωάννου». Η κατάσταση όμως ήταν πολύ δύσκολη. Έτσι, διατάχθηκε και ο 11ος Λόχος να μεταβεί από την Κάτω Λάβδανη στην Καστάνιανη. Μέσα στη νύχτα πέρασαν τον ποταμό Γυφτοπόταμο (πρόκειται για τον αρχαίο Ίναχο, που πήρε τη σημερινή του ονομασία είτε γιατί πνίγηκε εκεί ένας αθίγγανος, είτε γιατί συνήθως έχει λίγο νερό (καθώς το πρώτο συνθετικό Γυφτο- διαφόρων τοπωνυμίων δηλώνει κάτι λιγοστό).

Η μάχη της Καστάνιανης (21-23 Νοεμβρίου 1940) – Ο απόρθητος Άγιος Αθανάσιος – Η θυσία του Ανθυπασπιστή Οικονομάκη

Στη μάχη της Καστάνιανης έχουμε αναφερθεί εκτενώς σε άρθρο μας στις 29 Οκτωβρίου 2023. Θα γράψουμε περιληπτικά κάποια πράγματα και θα προσθέσουμε νέα στοιχεία, ανάμεσά τους, την εκτενή αναφορά του τέως πρωθυπουργού (1980-1981) Γεώργιου Ράλλη (1918-2006) στη μάχη αυτή, όπως την παραθέτει στο βιβλίο του «Κοιτάζοντας Πίσω». Στρατηγικής σημασίας για τη μάχη της Καστάνιανης ήταν το ύψωμα του Αγίου Αθανασίου, όπου τότε υπήρχε και εξωκλήσι. Οι επανειλημμένες προσπάθειες των Ελλήνων να καταλάβουν το ύψωμα προσέκρουαν στη σφοδρή ιταλική αντίσταση. Δύο πολυβολεία στον Άγιο Αθανάσιο θέριζαν τα πάντα. Η Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 1940 πέρασε χωρίς καμία ιδιαίτερη πρόοδο από τα ελληνικά στρατεύματα. Νέα επίθεση έγινε στον Άγιο Αθανάσιο την επόμενη ημέρα, Παρασκευή 22/11/1940, από όλες σχεδόν τις ελληνικές δυνάμεις που βρίσκονταν εκεί: ο 9ος Λόχος, ο 1ος Λόχος του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου, ο 10ος Λόχος, ενώ κάλυψη θα παρείχαν ο 11ος Λόχος και το Ιππικό της Α’ Ομάδας Αναγνωρίσεως, που θα πλευροκοπούσαν τους Ιταλούς.

Οι προσπάθειες ήταν άκαρπες. Η Καστάνιανη φαινόταν ότι ήταν απρόσβλητη. Όλη η μάχη της Καστάνιανης κρίθηκε από την αυτοθυσία ενός παλικαριού, του Έφεδρου Ανθυπασπιστή Γεωργίου Οικονομάκη, του 11ου Λόχου του ΙΙΙ Τάγματος Ευζώνων, ο οποίος την ώρα του χαμού με τις εκατέρωθεν βολές σκαρφάλωσε με σχοινιά στον Άγιο Αθανάσιο, ακολουθούμενος από μερικούς ευζώνους και έριξε στο ιταλικό πολυβολείο τις δύο χειροβομβίδες που είχε πάνω του εξουδετερώνοντάς το. Τα πολυβόλα σταμάτησαν. Δυστυχώς, οι Ιταλοί πρόλαβαν και του έριξαν χειροβομβίδες. Ο γενναίος ανθυπασπιστής Οικονομάκης άφησε την τελευταία του πνοή πάνω στο πολυβολείο που ο ίδιος εξουδετέρωσε.

«Τα θραύσματα του πήραν στο πρόσωπο, του έμεινε ένα αυτί και το τσαγούλι (και τσαούλι=σαγόνι). Το κεφάλι του όλο διαλύθηκε. Ούτε χλαίνη δεν του άφησαν, του έκαναν πλιάτσικο, του τα πήραν όλα» (Στρατιώτης Γεώργιος Κίτσος, 11ος Λόχος ΙΙΙ Τάγματος, από τον Καλόβατο Άρτας). Σε άλλη αφήγησή του, ο στρατιώτης Κίτσος αναφέρει ότι μετά την αποχώρηση των Ιταλών από το ύψωμα ανέβηκαν μαζί με τον Λοχία Τρομπούκη στον Άγιο Αθανάσιο για να δουν τη σορό του γενναίου συμπολεμιστή τους: «Πάμε εκεί όπου σκοτώθηκε και βλέπουμε τον Οικονομάκο (ενν. Οικονομάκη, σύμφωνα με τη ΔΙΣ/ΓΕΣ). Είχε βγαλμένες τις τσέπες έξω, τα πουκάμισα βγαλμένα, πουκάμισα στρατιωτικά και ήταν στα γόνατα, δεν είχε πέσει κάτω». Ο Διοικητής του ΙΙΙ/40 Συντάγματος Ευζώνων Θρασύβουλος Τσακαλώτος σε αναφορά του, γράφει ότι το πτώμα του Οικονομάκη σκυλεύθηκε και κακοποιήθηκε: «Αριθμός αναφοράς 112 της 1ης Δεκεμβρίου 1940 – Λαμβάνω την τιμή ν΄ αναφέρω ότι κατά την κατάληψιν της Καστάνιανης, παρετηρήθη ότι το πτώμα του Ανθυπασπιστή Οικονομάκου ως και το τοιούτον φονευθέντος Λοχίου (Γεωργίου Βενιζέλου, από την Αθήνα, γεννημένου το 1918), της μονάδας ημών, εσκυλεύθη υπό των Ιταλών. Υποβάλλω την παρούσα δια την κατά την κρίση υμών (τη δική σας κρίση δηλαδή) ενέργειαν». Οι Ιταλοί, μετά την κατάληψη του υψώματος οχυρώθηκαν στο χωριό.

Χρειάστηκε να έρθουν νέες ενισχύσεις από την περιοχή της Χαραυγής (τότε Βάλτιστα), την αντίθετη κατεύθυνση δηλαδή, υπό τον θρυλικό Επίλαρχο (Ταγματάρχη), τότε, Ανδρέα Καλλίνσκη, ο οποίος στη συνέχεια ήταν ο εμπνευστής της δημιουργίας των ΛΟΚ (Λόχων Ορεινών Καταδρομών), των «προγόνων» των σημερινών Ειδικών Δυνάμεων. Σκληρές μάχες δόθηκαν στα υψώματα Προφήτης Ηλίας και Άγιος Χριστόφορος (ή Ψαρί). Οι Ιταλοί περικυκλώθηκαν και εγκατέλειψαν την Καστάνιανη, κινούμενοι προς τη… φιλόξενη Αλβανία, που άλλωστε κατείχαν τότε… Ο ήρωας Οικονομάκης προτάθηκε για το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας από τον Τσακαλώτο, στην Ημερήσια Διαταγή της 26ης Νοεμβρίου 1940: «Ο Ανθυπασπιστής Οικονομάκος, μαχόμενος επικεφαλής της Διμοιρίας του κατά τον αγώνα προς κατάληψη της Καστάνιανης, έπεσε καθ’ ον χρόνου μετά παραδειγματικού ηρωισμού, έφθανε επικεφαλής της διμοιρίας του και έθετε τον πόδα του επί του εχθρικού χαρακώματος την 23η Νοεμβρίου (σημ: ο Οικονομάκης σκοτώθηκε στις 22/11). Προς τούτον επροτείνω δη χρυσούν αριστείον ανδρείας».

Γιατί ήταν σημαντική η μάχη της Καστάνιανης;

Η μάχη της Καστάνιανης Πωγωνίου, που δεν έχει προβληθεί όσο έπρεπε είχε τεράστια σημασία για τη συνέχεια της ελληνικής αντεπίθεσης. Το χωριό και οι γύρω περιοχές είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς βρίσκονται μια ανάσα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Η εμπλοκή σημαντικών στρατιωτικών δυνάμεων από ελληνικής πλευράς, η λυσσαλέα ιταλική αντίσταση από άνδρες του Συντάγματος Πάρμας και Βερσαλιέρους (επίλεκτο στρατιωτικό σώμα που ιδρύθηκε το 1836), γνωστούς ως «κοκορόφτερους», λόγω του χαρακτηριστικού φτερού στο κράνος τους, η εμπλοκή του σπουδαίου στρατιωτικού Καλλίνσκη, που προσέτρεξε σε βοήθεια των συμπολεμιστών του, η τριήμερη διάρκεια των μαχών, καθώς η ανακατάληψη του χωριού από τον Ελληνικό Στρατό ολοκληρώθηκε στις 23/11, το αποδεικνύουν περίτρανα. Οι Ιταλοί είχαν πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Αυτόπτης μάρτυρας, μια κυρία που ήταν παιδί την εποχή εκείνη θυμάται τη μεταφορά ενός Ιταλού τραυματία με μπανταρισμένο κεφάλι και αίματα να τρέχουν στο σώμα του, που βλέποντας μέσα στο χωριό δοχεία με νερό ικέτευε: «Aqua, aqua!» («Νερό, νερό»). Δεν έπρεπε όμως να πιεί νερό και οι συνάδελφοί του δεν του έδωσαν.

Καθώς οι Ιταλοί είχαν πολλά πυρομαχικά εγκατέλειψαν μεγάλες ποσότητες από αυτά κατά τη φυγή τους. Πολλά από αυτά έμειναν εκεί για 60 χρόνια, ως το 2000, οπότε με τις μεγάλες φωτιές στην περιοχή ανατινάχτηκαν. Οι Έλληνες στρατιώτες βρήκαν πολλά ιταλικά όπλα, ενώ οι εικόνες που αντίκρισαν στον Άγιο Αθανάσιο ήταν φρικιαστικές («άντερα τυλιγμένα γύρω απ’ το πολυβόλο» κ.ά.) και δεν θα επεκταθούμε.

Από ελληνικής πλευράς νεκροί ήταν: Ανθυπασπιστής Οικονομάκης Γεώργιος Επιλοχίας Γεώργιος Βενιζέλος, Στρατιώτης Ελευθέριος Τζουβάρας, Στρατιώτης Κωνσταντίνος Κράψης και Στρατιώτης Λάμπρος Αλέξης. Τα επώνυμα των στρατιωτών που τραυματίστηκαν: Μπούρης, Καρίνος, Τσακανίκας, Παπαχρήστου, Σιγκούνας, Γύφτος, Μπλάτσιος, Κοντοδήμος, Λιάρος, Φώτος (όλοι με καταγωγή από τον νομό Άρτας) και Βασίλειος Καρκάνης, ο μοναδικός με καταγωγή από τον Βάλτο Αιτωλοακαρνανίας.

Το Ημερολόγιο του ΙΙΙ/40 Τάγματος Ευζώνων αναφέρει λακωνικά, για τις 23/11/1940: «Κατάληψις Καστάνιανης και βορείων υψωμάτων».

Ο Γεώργιος Ράλλης στη μάχη της Καστάνιανης

Με έκπληξη εντοπίσαμε ότι στη μάχη της Καστάνιανης συμμετείχε και ο Γεώργιος Ράλλης (1918-2006), πρωθυπουργός το 1980-1981 ως Ανθυπίλαρχος του Ιππικού. Γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του «Κοιτάζοντας πίσω»: «Κατά την παραμονή μας στη Μονή Βελλά(σημ: κοντά στο Καλπάκι), πήραμε διαταγή να κινηθούμε ολοταχώς προς το χωριό Καστάνιανη, που βρισκόταν επί ελληνικού εδάφους σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων από τα σύνορα, βορειοανατολικά των υπωρειών της Μουργκάνας,. Την Καστάνιανη την κατείχαν οι Ιταλοί και αποστολή μας ήταν, αφού ενωθούμε με το έφιππο τμήμα του αποσπάσματος Λιούμπα που κινούνταν προς το χωριό από την αντίθεση με μας κατεύθυνση, να τους επιτεθούμε. Συναντήσαμε το απόσπασμα Λιούμπα, αργά το απόγευμα, και το βράδυ ο ίλαρχος μου έδωσε διαταγή να αφήσω τα άλογα με τρεις ιππείς στο χώρο σταθμεύσεως και ο υπόλοιπος ουλαμός πεζή να επιτεθεί με το χάραμα εναντίον του χωριού. Δεξιά μου θα δρούσε ο ουλαμός του Μπαγλανέα και αριστερά μου ο ουλαμός του Βάσσου. Τη νύχτα εγκαταστήσαμε τα οπλοπολυβόλα μας σε ένα μικρό ύψωμα απέναντι από το χωριό και συνεννοηθήκαμε με τους οπλοπολυβολητές να αρχίσουν να βάλλουν μόλις εκτοξευθεί μια φωτοβολίδα.

Η μάχη κράτησε όλο το πρωινό. Οι Ιταλοί αμύνονταν απεγνωσμένα, το μεσημέρι επιχείρησαν να αντεπιτεθούν από τα πλάγια, αλλά αναγκάστηκαν να καταφύγουν και πάλι στο χωριό, όταν έγκαιρα τους αντιληφθήκαμε και τους χτυπήσαμε με οπλοπολυβόλα. Ενωρίς το απόγευμα, ο εχθρός εγκατέλειψε τα σπίτια που ήταν στις παρυφές του χωριού και αποσύρθηκε στο εσωτερικό. Και εκεί όμως ήταν προβληματική η παραμονή του, γιατί οι όλμοι των 81 χιλιοστών του αποσπάσματος Λιούμπα, που έφτασαν στην περιοχή τις απογευματινές ώρες, είχαν βρει το στόχο τους και όπως διαπιστώθηκε όταν μπήκαμε την επόμενη στην Καστάνιανη, οι νεκροί από τα πυρά των όλμων ήταν αρκετοί.

Τη νύχτα, οι εχθροί επωφελούμενοι από το σκοτάδι, εγκατέλειψαν την Καστάνιανη και αποσύρθηκαν πέρα από τα σύνορα. Ο ουλαμός μου δεν μπήκε στο χωριό και μόνο από τις αφηγήσεις συναδέλφων μου έμαθα για τις σοβαρές ιταλικές απώλειες. Τα δικά μας τμήματα είχαν μικρές απώλειες. Εκεί, στη μάχη της Καστάνιανης, επιβεβαίωσα εκείνο που μου είχε πει ο μόνιμος ανθυπολοχαγός Χρίστος Ρουτζιέρης, τον οποίο είχα συναντήσει δύο ημέρες ενωρίτερα στην Κάτω Λάβδανη. Ο Ρουτζιέρης βρισκόταν στην Ήπειρο από το τέλος Αυγούστου και είχε λάβει μέρος στις επιχειρήσεις από την πρώτη ημέρα του πολέμου. «Δεν είναι δειλοί οι Ιταλοί στρατιώτες», μου είπε «όσες φορές συγκρουστήκαμε μαζί τους πολέμησαν με γενναιότητα. Δεν μπορούσαν να κάμψουν τη δική μας αντίσταση, γιατί πολέμησαν ακόμα πιο ψυχωμένα, τα αμυντικά μας σχέδια ήταν άριστα και οι πρωτοβουλίες του Κατσιμήτρου σωτήριες».

Πηγή: «Περί Καστάνιανης Πωγωνίου Ιωαννίνων» «ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑΤΑ & ΑΝΑΛΕΚΤΑ», ΤΟΜΟΣ Β’, ΠΕΙΡΑΙΑΣ, 2013, Έκδοση του ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΣΤΑΝΙΑΝΗΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

Οι έγχρωμες φωτογραφίες του υψώματος του Αγίου Αθανασίου, έχουν τραβηχτεί από τον κύριο Παναγιώτη Καλαμπόκα, που πρόθυμα μας έδωσε την άδεια να τις δημοσιεύσουμε. Κύριε Παναγιώτη, σας ευχαριστούμε θερμά!