Τσερτσίζ Τόπουλι: Ο εθνικιστής Αλβανός λήσταρχος και τα εγκλήματά του σε βάρος των Ελλήνων

Θα φέρουμε σήμερα στο φως την άγνωστη ιστορία ενός σημαντικού για τους Αλβανούς προσώπου, του Τσερτσίζ Τόπουλι (1880-1915). Δεν θα ασχολούμασταν βέβαια μαζί του, αν ο συγκεκριμένος δεν ήταν φανατικός ανθέλληνας, δεν είχε προβεί σε εγκλήματα εναντίον του ελληνισμού της Ηπείρου, με κορυφαίο τη δολοφονία του Μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιου, το 1906 και δεν είχε συνεργαστεί με Βούλγαρους κομιτατζήδες σε βάρος Ελλήνων της Μακεδονίας. Εκτός από τους Έλληνες, ο λήσταρχος Τόπουλι θεωρούσε θανάσιμους εχθρούς και τους Σέρβους. Τελικά, συνελήφθη από Μαυροβούνιους το 1915 και εκτελέστηκε. Βέβαια, οι Αλβανοί θεωρούν τον Τόπουλι εθνικό ήρωα και «Απόστολο του Αλβανισμού». Όμως, όπως θα δούμε, η δράση του δεν ήταν αμιγώς εθνική – πατριωτική, αλλά άγγιζε τα όρια αυτής του αρχιλήσταρχου – επικεφαλής συμμορίας…

Ποιος ήταν ο Τσερτσίζ Τόπουλι;

Σύμφωνα με τη Wikipedia ο Τσερτσίζ Τόπουλι (Cerciz Topulli) ήταν «Αλβανός επαναστάτης και αντάρτης που συμμετείχε στο αλβανικό εθνικό κίνημα που δρούσε στις ορεινές περιοχές της νότιας Αλβανίας (sic)». Γεννήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1880 στο Αργυρόκαστρο και ήταν γόνος σημαντικής αλβανικής οικογένειας Μπεκτασήδων της πόλης. Ο μεγαλύτερος αδερφός του Bajo Topulli (1868-1930), που εργαζόταν ως διευθυντής στο οθωμανικό Γυμνάσιο Μοναστηρίου (idadiye) ίδρυσε τον Νοέμβριο του 1905 τη Μυστική Επιτροπή για την Απελευθέρωση της Αλβανίας. Πρόκειται, φυσικά, για το Μοναστήρι που σήμερα ανήκει στη λεγόμενη «Βόρεια Μακεδονία» και αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του ελληνισμού της Μακεδονίας. Βέβαια, οι Αλβανοί θεωρούσαν και το Μοναστήρι ως αλβανική πόλη και το είχαν συμπεριλάβει στις αρχικές διεκδικήσεις τους…

Επανερχόμαστε στον Cerciz Topulli. Γονείς του ήταν ο Ago Topulli και η Hasije, κόρη του Laze Mullai από το Karqhid, ένα χωριό της περιοχής του Αργυροκάστρου. Στις αρχές του 1906 ο Cerciz και ο Bajo Topulli ίδρυσαν την πρώτη αλβανική ένοπλη αντάρτικη ομάδα, η οποία είχε σαν στόχους τον Αμπντούλ Χαμίτ Β’ (σουλτάνος τότε), τους Έλληνες και τους Σέρβους. Μία από τις πρώτες ενέργειες της, απελευθερωτικής κατά τα άλλα, ομάδας των αδελφών Topulli ήταν η δολοφονία του Μητροπολίτη Κορυτσάς Φωτίου (Καλπίδη), στο χωριό Μπράντβιτσα (9 Σεπτεμβρίου 1906). Ο Μητροπολίτης Φώτιος γεννήθηκε στο χωριό Τσαγράκ της Κερασούντος το 1862. Μητροπολίτης Κορυτσάς εκλέχθηκε το 1902. Το 1905 (Ιούνιος) είχε γίνει και άλλη δολοφονική απόπειρα εναντίον του κοντά στο χωριό Πλιάσα, αλλά ο Φώτιος διέφυγε τον κίνδυνο. Δυστυχώς δεν έγινε το ίδιο τον επόμενο χρόνο… Πρόσχημα για τη δολοφονία του Φώτιου ήταν ότι δήθεν είχε διατάξει την εκτέλεση του Αλβανού ιερέα Πέτρο Νίνι Λουαράσι, ο οποίος τελούσε τη Θεία Λειτουργία στην αλβανική γλώσσα.

Αν όμως λάβουμε υπόψη μας, ότι οι ίδιοι οι Αλβανοί (Rardan Emini, στο Koha.mk, 16/7/2025) παραδέχονται ότι ο Φώτιος δολοφονήθηκε μετά από «αρκετές αποτυχημένες ενέδρες εναντίον του (Γερμανού) Καραβαγγέλη, Δεσπότη του Κοστούρ (sic, της Καστοριάς δηλαδή), επειδή ο ελληνικός Κλήρος, βοηθούμενος από τους (Έλληνες) αντάρτες καταδίωξε τους (Αλβανούς) πατριώτες που τελούσαν θρησκευτικές λειτουργίες και διδασκαλίες στην αλβανική γλώσσα», προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι Αλβανοί λήσταρχοι, φερόμενοι ως εθνικοί αγωνιστές στοχοποίησαν όσους Έλληνες αρχιερείς είχαν σημαντική πατριωτική δράση και τα περί εντολής του Φώτιου για δολοφονία ενός Αλβανού ιερέα αποτελούν δικαιολογία που δεν ευσταθεί.

Η ομάδα του Τόπουλι έπαιρνε εντολές από τη λεγόμενη «Αλβανική Επιτροπή». Άλλα μέλη της ομάδας Τόπουλι ήταν οι: Μιχάλης Γκραμένο, ελληνικής καταγωγής προφανώς, Ασλάν Στάρε, Ζέμαν Μασκουλάρε, Αμπντίλ Μερσίνι, Χίτο Λεκντούσι, Μπαϊράμ Πρόνγκι και Χαϊρεντίν Τρέμιστι. Τον χειμώνα του 1906-1907 οι αδελφοί Τόπουλι έκαναν διακοπές (!) σε Βουλγαρία και Ρουμανία και στη συνέχεια ο Cerciz συνέχισε την επαναστατική (;) του δράση. Βγήκε λοιπόν στα βουνά και έγραψε μια επιστολή («Επιστολή από τα βουνά της Αλβανίας»), η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Η Ελπίδα της Αλβανίας» (1907).

Παραθέτουμε αποσπάσματά της: «Με την επιστολή αυτή θέλω να ενημερώσω όλους τους Αλβανούς αδελφούς, τους φίλους και όλους τους άλλους που ενδιαφέρονται για το ζήτημα της Αλβανίας, ότι εγώ και πολλοί φίλοι μου, αφήνοντας τα σπίτια μας, τις οικογένειές μας και όλο τον πλούτο μας βγήκαμε στα βουνά ως επαναστάτες ενάντια στη βάρβαρη κυβέρνηση, για την ελευθερία της Αλβανίας… Ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο γλυκό στη ζωή από την προσπάθεια και τον αγώνα για την ελευθερία της Πατρίδας και μόνο η ελευθερία είναι το μόσχευμα και το φάρμακο για την αναβίωση (sic…) της Αλβανίας». Υπήρχε ποτέ Αλβανία ως το 1907 και κατακτήθηκε από κάποιους ή διαλύθηκε για να αναβιώσει; Επειδή κάποιοι ίσως δεν καταλάβουν την παραπάνω επισήμανση, οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναβίωσαν το 1896, καθώς υπήρχαν ως αθλητικός θεσμός από το 776 π.Χ. ως το 392 μ.Χ., οπότε και καταργήθηκαν από τον Μέγα Θεοδόσιο.

Στις 25 Φεβρουαρίου 1908 η ομάδα του Τόπουλι σκότωσε τον Διοικητή της Χωροφυλακής του Αργυροκάστρου Αντισυνταγματάρχη Μπινμπάσι, ο οποίος ήταν διώκτης των Αλβανών που κινούνταν για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Στις 5/18 Μαρτίου 1908, ο Τόπουλι και η ομάδα του που είχαν καταφύγει στο χωριό Mashkullore (Μασκουλόρα), κοντά στο Αργυρόκαστρο περικυκλώθηκαν από οθωμανικές δυνάμεις (150-200 άνδρες) που είχαν έρθει από τα Γιάννενα. Ακολούθησε σκληρή μάχη κατά την οποία οι Αλβανοί επικράτησαν έχοντας μόλις δύο τραυματίες (τον Τόπουλι και τον Myfta Axhemi). Οι Οθωμανοί έχασαν 40 άνδρες. Όταν έγινε η επανάσταση των Νεότουρκων, ο Ταγματάρχης Αχμέτ Νιαζί Μπέης (1873-1913), αλβανικής καταγωγής και υποστηρικτής του κινήματος επιχείρησε να συναντηθεί με τον Τόπουλι, τον οποίο θεωρούσε «αρχηγό της Τοσκικής Επιτροπής των Αλβανών» και να τον στρατολογήσει. Τη συνάντηση των δύο ανδρών ανέλαβε να κανονίσει ο Χιρσέβ Σταρόβα Μπέης, φίλος του πατέρα του Τόπουλι. Μετά από σειρά διαπραγματεύσεων και πιέσεων, ο Τόπουλι συναντήθηκε με τον Νιαζί στο Πόγραδετς στις 21 Ιουλίου 1908. Ο Αλβανός έδωσε όρκο συνεργασίας με τον Νιαζί για να βοηθήσει τους Νεότουρκους. Όπως αναφέρεται η ομάδα του περιλάμβανε 50 «Μουσουλμάνους και Βούλγαρους». Είναι άγνωστο αν οι Βούλγαροι αυτοί ανήκαν στην Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) ή είχαν ενταχθεί στην ομάδα του Τόπουλι για να πολεμήσουν τους Έλληνες. Το βέβαιο είναι, ότι ο Τόπουλι στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα συνεργαζόταν με Βούλγαρους κομιτατζήδες, οι οποίοι δρούσαν στην περιοχή των Πρεσπών και της Καστοριάς και πολεμούσαν εναντίον των Ελλήνων.

Ο Τόπουλι με τον Γκραμένο βοήθησαν τον Νιαζί να καταλάβει την πόλη Ρέσνε, ενώ συμμετείχαν, με 8.000 Αλβανούς εθελοντές στην καταστολή της εξέγερσης εναντίον των Νεότουρκων στην Κωνσταντινούπολη, στις 31 Μαρτίου 1909. Σύντομα όμως ο Τόπουλι διαχώρισε τη θέση του από τους Νεότουρκους λέγοντας ότι δεν υπήρχε πλέον ανάγκη «να χυθεί ούτε μια σταγόνα αίματος για τους Τούρκους». Πίστευε ότι οι Αλβανοί ήταν «ένας από τους πιο τέλειους κλάδους των ευρωπαϊκών φυλών» και δεν είχαν καμία σχέση με τους κατοίκους μιας αυτοκρατορίας «οι πληθυσμοί της οποίας κατάγονταν από τις ασιατικές στέπες»!

Το τέλος του Τζερτζ Τόπουλι (Ιούλιος 1915)

Μετά τη δημιουργία του τεχνητού ανεξάρτητου αλβανικού κράτους, στις 28 Νοεμβρίου 1912 (οι Αλβανοί δεν πολέμησαν ποτέ για την ανεξαρτησία τους), ο Τόπουλι κινήθηκε προς τον βορρά για να βοηθήσει τις προσπάθειες κατά των Μαυροβούνιων. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1914 βρισκόταν στη Σκόδρα, για να βοηθήσει τους υπερασπιστές της πόλης απέναντι στην επίθεση των Σέρβων και των Μαυροβούνιων. Συνελήφθη στις 28 Ιουνίου 1915 και αφού κατάφερε να ξεφύγει συνελήφθη ξανά στις 7 Ιουλίου. Σκοτώθηκε από Μαυροβούνιους που τον είχαν συλλάβει, στη Φούσα ε Στόιτ, κοντά στη Σκόδρα, στις 15 ή τις 17 Ιουλίου 1915.

Στο koha.mk διαβάζουμε: «Το όνομα και οι μάχες η μία μετά την άλλη ακολουθούν τον Τσερτσίζ Τόπουλι στις αλβανικές επαρχίες και πόλεις: Σαράντα (!), Λιμπόχοβα, Προγονάτ, Οχρίδα, Μοναστήρι (!)…». Οι (Άγιοι) Σαράντα, ο αρχαίος Ογχησμός και πήραν το σημερινό όνομά τους από τη βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Σαράντα, στον λόφο πάνω από την πόλη και το Μοναστήρι, κατ’ εξοχήν κέντρο του ελληνισμού της Μακεδονίας επί τουρκοκρατίας είναι δυο πόλεις που, είτε δόθηκαν χαριστικά στην Αλβανία (Άγιοι Σαράντα) είτε ανήκουν σε άλλη χώρα (Γιουγκοσλαβία) και πλέον ως Μπίτολα (το Μοναστήρι) στη λεγόμενη «Βόρεια Μακεδονία». Την εποχή του Τόπουλι ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και όχι στην Αλβανία...

Άλλες ανθελληνικές ενέργειες του Τόπουλι

Ο Τόπουλι και οι αντάρτες του, μπορεί να θεωρούνται στη γειτονική χώρα ήρωες και ο ίδιος, σαν ο Αλβανός «Παύλος Μελλάς», ωστόσο έχουν διαπράξει εγκλήματα εναντίον Ελλήνων τα οποία οι Αλβανοί σκόπιμα (;) τα κρύβουν, ενώ και από την ελληνική πλευρά δεν ασχολήθηκε κανένας ιδιαίτερα… Στο dropolinews διαβάζουμε ότι ο Τόπουλι πήγε στην ιστορική μονή Δρυάνου, που απέχει περίπου τρεις ώρες από τα χωριά Βουλιαράτες και Ζερβάτες της Β. Ηπείρου και χτίστηκε αρχικά μετά από εντολή του Ιουστινιανού (μεταξύ 550-565) και στη σημερινή της μορφή το 1010 ή τον 12ο αιώνα. Σύμφωνα με το Dropolinews.gr: «Επίσης στη μονή είχε μεταβεί και η συμμορία του Τσερτσίζ Τόπουλι αποτελούμενη από πενήντα περίπου Τουρκοαλβανούς η οποία περιορίστηκε μόνο σε απειλές και απλή επίδειξη της δυνάμεώς της».

Η Ευτυχία Παππά στη Διατριβή της επί Διδακτορία «Η ΕΠΑΡΧΙΑ ΔΡΥΪΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ Β. ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟ», Θεσσαλονίκη, 2009 γράφει:

«Επίσης, την ίδια περίοδο (ενν. 1908) συμμορία από πενήντα περίπου Τουρκοαλβανούς, μετά την προσβολή του χωριού Καστάνιανη,με αρχηγό τον Τσερτσίζ, εισέβαλε στη μονή Δρυάνου, όπου περιορίστηκε μόνο σε απειλές και απλή επίδειξη της δυνάμεώς της».

Ορμώμενοι από την αναφορά της κυρίας Παππά ανατρέξαμε σε βιβλίο με πολλά ιστορικά στοιχεία για την Καστάνιανη Πωγωνίου. Εκεί διαβάσαμε ότι ο Τόπουλι και η συμμορία του έκαψαν το σχολείο του χωριού το 1908! Το σχολείο του χωριού δεν ήταν το μόνο που έκαψαν οι ληστές του Τόπουλι, σύμφωνα με το «Περί Καστάνιανης Πωγωνίου, ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΕΚΤΑ», 2011. Με επιστολή τους οι κάτοικοι της Καστάνιανης προς τον Διοικητικό Επίτροπο Πωγωνίου Γεώργιο Πονηρίδη, στις 2 Ιανουαρίου 1914, λίγο μετά την απελευθέρωση του χωριού ζητώντας την ανέγερση νέου κτιρίου για το σχολείο, αναφέρουν τα εξής, εν συντομία.

Το Αλβανικό Κομιτάτο, «αγόμενον υπό της πραγματοποιήσεως του αλβανικού ιδεώδους μέχρι Πρεβέζης» έκανε τα πάντα που ήταν αντίθετα σε αυτό. Καθώς υποψιάστηκαν ότι και στη Λάκκα Πωγωνίου δρούσαν Ελληνικά Σώματα, το 1907 αποφάσισε να πυρπολήσει το σχολείο της Καστάνιανης, του κεντρικότερου χωριού της Λάκκας με 130 σπίτια και 800 κατοίκους, καθώς και κάποιες οικίες. Την επιχείρηση αυτή «ανέθεσεν εις τον διαβόητον λήσταρχον Τσερτσίζ Τόπουλου Αργυροκαστρίτην». Αυτός με 70 περίπου άνδρες στις 7 Ιουνίου 1908 επέδραμε στην Καστάνιανη, έκαψε το σχολείο, το σπίτι του προύχοντα Παναγιώτη Τζούτη, αφήνοντας άστεγους 20 ανθρώπους, το σπίτι του Αθανάσιου Τασίδη, δημοδιδάσκαλου, ο οποίος τότε δίδασκε σε σχολεία του Αργυροκάστρου γιατί θεωρούσε (σωστά…) ότι συνεργαζόταν με το Ελληνικό Προξενείο Αργυροκάστρου και τα Ελληνικά Σώματα, έκαψε δύο εργαστήρια, δολοφόνησε τον Καστανιανίτη Γεώργιο Τζούτη και στη συνέχεια λεηλάτησε όλα τα σπίτια του χωριού. Το σχολείο ήταν τριώροφο, ξεκίνησε να χτίζεται το 1870, με σχέδια που έστειλε ο Ηπειρωτικός Φιλεκπαιδευτικός Φιλολογικός Σύλλογος, με έδρα την Κων/πολη. Πρόεδρός του ήταν ο ιατροφιλόσοφος Ηρακλής Βασιάδης. Ο Σύλλογος έστειλε και 25 λίρες. Το υπόλοιπο του ποσού για την ανέγερση του σχολείου δόθηκε από την κοινότητα Καστάνιανης. Μετά την πυρπόληση του σχολείου, οι Καστανιανίτες απευθύνθηκαν στον εθνικό ευεργέτη Β. Μελά.

Αυτός δέχτηκε να διαθέσει 10.000 δρχ. που απαιτούνταν για την ανέγερση νέου σχολείου, είχε μάλιστα στη διάθεσή του και τα σχέδιά του, ωστόσο έφυγε από τη ζωή πριν την απελευθέρωση του Πωγωνίου. Για την ανέγερση του σχολείου ήταν απαραίτητο σουλτανικό φιρμάνι (!). Οι Τούρκοι κατά την πάγια τακτική τους κωλυσιεργούσαν. Οι Καστανιανίτες αφού τόνιζαν ότι 75 παιδιά περιφέρονται άσκοπα στους δρόμους, παρακαλούσαν τον Γ. Πονηρίδη είτε να φροντίσει για την ανέγερση του σχολείου από τα χρήματα του Β. Μελά, είτε με δαπάνες της «πατρικής ημών Κυβερνήσεως». Το σχολείο ανεγέρθηκε τελικά, όπως βλέπετε στη φωτογραφία. Είναι διώροφο και λειτουργούσε σίγουρα τη δεκαετία του 1930, όπως μας διαβεβαίωσαν άτομα που φοίτησαν σε αυτό προπολεμικά (ηλικία 90+ ετών σήμερα…). Να σημειώσουμε ότι το σχολείο που έκαψε ο Τόπουλι, το σεβάστηκαν οι Γερμανοί κατακτητές, οι οποίοι στις 15/8/1944 έκαψαν τα 2/3 της Καστάνιανης, ανάμεσά τους και τα γειτονικά με το σχολείο κτίρια. Ο Αλβανός «Παύλος Μελάς» (πρόκειται για ιεροσυλία, τρίζουν τα κόκαλα του μεγάλου Μακεδονομάχου) φρόντισε, χωρίς λόγο να το εξαφανίσει…

Αυτή ήταν η άγνωστη ιστορία του Αλβανού λήσταρχου που οι γείτονες θεωρούν ήρωά τους. Δικαίωμά τους βέβαια. Και δικό μας δικαίωμα να αποκαλύπτουμε την άγνωστη μέχρι σήμερα δράση του εναντίον της Ελλάδας και το μίσος του για κάθε τι ελληνικό…

ΥΓ. Προς Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Η Καστάνιανη Πωγωνίου είναι ένα από τα χωριά που θα απαλλαγούν από τον ΕΝΦΙΑ σταδιακά. Δεν λέγεται όμως Καστανή. Με το ΦΕΚ 255/Α/26-11-2013, μετονομάστηκε σε Καστάνιανη, όπως λεγόταν δηλαδή από 1919 ως το 1954. Καλό είναι, μετά από 12 χρόνια, να αλλάξει το ΥΠ.ΕΘ.Ο. το όνομα στα… κιτάπια του. Αν δεν μπορεί σε 12 χρόνια να γίνει αυτή η απλή αλλαγή, ας μας ενημερώσει τουλάχιστον πόσα χρόνια ακόμα χρειάζονται. Πάντως, Καστανή Πωγωνίου, επισήμως, εδώ και 12 χρόνια δεν υπάρχει…Για το πώς θα καταργηθεί ο ΕΝΦΙΑ σε ένα χωριό που... δεν υπάρχει ελπίζουμε να λάβουμε κάποια απάντηση.