Δημογραφικό: Το εθνικό στοίχημα της επιβίωσης και η ολιστική απάντηση της πολιτείας

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια υπαρξιακή πρόκληση: τον δημογραφικό μαρασμό. Η γήρανση του πληθυσμού, οι λιγότερες γεννήσεις και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής συνθέτουν μια δύσκολη εξίσωση που διαπερνά την οικονομία, την κοινωνική συνοχή και, ας μη γελιόμαστε, ακόμη και την εθνική ασφάλεια.

Μέσα σε αυτό το δύσκολο τοπίο, το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας φαίνεται να αλλάζει δόγμα. Ξεπερνώντας την λογική των αποσπασματικών επιδομάτων, επιχειρεί να στήσει ένα δίχτυ ασφαλείας που ακολουθεί τον κύκλο της ζωής: από την πρώτη σκέψη για παιδί μέχρι την ενηλικίωσή του.


Η αρχή: υγεία και ισονομία στην εργασία
Η θωράκιση της οικογένειας ξεκινά πριν καν έρθει το παιδί. Ο προγεννητικός έλεγχος και η πρώιμη διάγνωση καλύπτονται πλήρως από το δημόσιο, εξασφαλίζοντας ότι κανένα ζευγάρι δεν θα αποκλειστεί λόγω κόστους.

Η επόμενη μεγάλη τομή αφορά την εργασιακή ισορροπία. Οι άδειες μητρότητας και πατρότητας εκσυγχρονίζονται, αλλά το κρισιμότερο είναι η επέκταση της ειδικής παροχής προστασίας εννέα μηνών για πρώτη φορά σε όλες τις γυναίκες: στις αυτοαπασχολούμενες, τις ελεύθερες επαγγελματίες και τις αγρότισσες. Η φροντίδα παύει να είναι ατομικό βάρος της μητέρας, αλλά γίνεται οικογενειακή επιλογή, καθώς προβλέπεται, υπό προϋποθέσεις, η μεταβίβαση μέρους της άδειας στον πατέρα. Το μήνυμα είναι σαφές: η Πολιτεία στηρίζει τη μητρότητα με θεσμική προστασία και διάρκεια.

Το πρώτο δίχτυ ασφαλείας
Από τη στιγμή της γέννησης, το κράτος παρεμβαίνει έμπρακτα στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Το επίδομα γέννησης γίνεται κλιμακωτό, ώστε να μεγαλώνει μαζί με την οικογένεια:
• €2.400 για το πρώτο παιδί
• €2.700 για το δεύτερο
• €3.000 για το τρίτο
• €3.500 για το τέταρτο και κάθε επόμενο.

Αν και κανένα επίδομα δεν καλύπτει το σύνολο των εξόδων, αυτή η στήριξη αποτελεί μια ουσιαστική «ανάσα» ρευστότητας. Παράλληλα, το επίδομα παιδιού, μια μη ανταποδοτική παροχή που καταβάλλεται σε έξι διμηνιαίες δόσεις, παραμένει ακατάσχετη και λειτουργεί ως ένα προβλέψιμο ετήσιο στήριγμα. Το πλέγμα συμπληρώνουν οι διευρυμένες συμμετοχές σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης μέσω vouchers, καθώς και η σταθερή ανάπτυξη του προγράμματος σχολικών γευμάτων στα δημοτικά.


Το μεγάλο αγκάθι: η στέγη
Η στεγαστική κρίση είναι αναμφίβολα το δυσκολότερο εμπόδιο για τη νέα οικογένεια. Η απάντηση της Πολιτείας είναι οριζόντια και κλιμακωτή, με συνολικό προϋπολογισμό που υπερβαίνει τα 7 δισ. ευρώ τα τελευταία χρόνια.

Η ψηφιακή πύλη stegasi.gov.gr λειτουργεί ως ο ενιαίος χάρτης όλων των εργαλείων:
• Χαμηλότοκα ή άτοκα δάνεια για πρώτη κατοικία («Σπίτι μου 1, 2»).
• Επιδόσεις ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης.
• Κοινωνική κατοικία και σχήματα όπως τα Ανακαινίζω Ενοικιάζω και Κάλυψη.

Φορολογική αρχιτεκτονική και κόστος ζωής
Η στήριξη δεν περιορίζεται στα επιδόματα. Στο φορολογικό πεδίο, το πακέτο που ανακοινώθηκε στη ΔΕΘ του 2025 φέρνει το δημογραφικό στον πυρήνα της δημοσιονομικής αρχιτεκτονικής. Προβλέπεται νέα κλίμακα, ενισχυμένο αφορολόγητο ανά παιδί και μείωση βαρών στη μεσαία τάξη. Η προβλεπόμενη δημοσιονομική επιβάρυνση, που αυξάνεται τα έτη 2026 και 2027, δηλώνει τη βούληση για μια μακροπρόθεσμη δέσμευση.

Ταυτόχρονα, λαμβάνονται μέτρα για τη μείωση του κόστους ζωής:
• Το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο επιτρέπει σε νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος ή με μέλη με αναπηρία τη μείωση της χρέωσης του ηλεκτρικού ρεύματος.
• Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι φοιτητικές μετεγγραφές με κοινωνικά κριτήρια διευκολύνουν την παραμονή κοντά στο οικογενειακό περιβάλλον, ενώ το φοιτητικό επίδομα στέγασης στηρίζει όσους σπουδάζουν μακριά.


Χωρική διάσταση και στήριξη χωρίς αποκλεισμούς
Η δημογραφική πίεση έχει και χωρική διάσταση. Στον Έβρο, το πρόγραμμα κινήτρων μετεγκατάστασης στέλνει καθαρό μήνυμα ενίσχυσης: €10.000 για εγκατάσταση σε μικρούς οικισμούς και €6.000 για μεγαλύτερους, με προσαύξηση για κάθε ανήλικο μέλος. Η πολιτική αυτή αναγνωρίζει ότι η διατήρηση των ακριτικών οικισμών είναι ζωτικής σημασίας.

Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στα άτομα με αναπηρία. Ο θεσμός του Προσωπικού Βοηθού, η ψηφιακή κάρτα αναπηρίας, τα οικονομικά επιδόματα και οι επιχορηγήσεις για παρεμβάσεις προσβασιμότητας στο σπίτι, συνθέτουν ένα πλαίσιο που αντικαθιστά την πρόνοια με δικαιώματα και αξιοπρέπεια.

Η φιλοσοφία πίσω από το Σχέδιο
Αν δούμε την εικόνα από την οπτική ενός ζευγαριού σήμερα, η διαφορά είναι απτή. Στην αρχή, ενημερώνονται για εξετάσεις χωρίς οικονομικό εμπόδιο. Προγραμματίζουν άδειες με νομική βεβαιότητα. Με τη γέννηση, λαμβάνουν το κλιμακωτό επίδομα, ενώ για τη στέγη ανοίγουν την ενιαία πύλη και επιλέγουν εργαλείο. Όταν το παιδί πάει σχολείο, τα γεύματα μειώνουν έναν σταθερό πονοκέφαλο. Αν υπάρχει αναπηρία, η οικογένεια δεν ξεκινά από το μηδέν, αλλά έχει στηρίγματα και προσωπική υποστήριξη.

Αυτή η προσπάθεια, η οποία κινείται σε κλίμακα αντίστοιχη της πρόκλησης, συνοψίζεται στη φιλοσοφία της αρμόδιας ηγεσίας. Η Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου, ξεκαθαρίζει πως η Πολιτεία σχεδιάζει μια πολιτική που «ακολουθεί κάθε βήμα της οικογενειακής ζωής, από την πρόληψη στην εγκυμοσύνη και τη γέννηση μέχρι τη φροντίδα, τη στέγαση και την καθημερινότητα». Ο στόχος, όπως τονίζει, είναι απλός αλλά φιλόδοξος: «Καμία και κανείς να μη νιώσει μόνος στην απόφαση να κάνει οικογένεια».

Καταλήγοντας, η Υπουργός υπογραμμίζει την εργαλειοθήκη που συνοδεύει αυτή την προσπάθεια, δηλώνοντας ότι «με διαφάνεια, ψηφιακά εργαλεία και στοχευμένους πόρους, η πολιτεία βρίσκεται δίπλα στους γονείς σήμερα και στην πράξη». Η στήριξη της οικογένειας καταγράφεται πλέον καθαρά στις κορυφαίες προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής.