Επίπλαστη ισότητα – κίβδηλες ελπίδες

Της Μαρίας Βασάκου

Συνέδρια οργανώνονται για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και στον δημόσιο διάλογο κυριαρχεί η αντίληψη ότι η ισότητα των φύλων έχει σχεδόν επιτευχθεί.

Παρόλα αυτά, από τη δημόσια σφαίρα μέχρι τον ιδιωτικό βίο, οι γυναίκες σήμερα συνεχίζουν να περιθωριοποιούνται, να υποβαθμίζονται και να υποτιμούνται. Πράγματι, η Ελλάδα καταφέρνει να βρίσκεται ανελλιπώς στις τελευταίες θέσεις στους περισσότερους ευρωπαϊκούς δείκτες ισότητας των φύλων. Την ίδια στιγμή, οι δράσεις καταπολέμησης αυτού του φαινομένου έχουν κυρίως επιδερμικό χαρακτήρα. Ξεκινώντας από τον εργασιακό χώρο, μία από τις πρωταρχικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Ελλάδα είναι η επίμονη διαφορά στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων. Σύμφωνα με έκθεση της Eurostat για το 2020, οι γυναίκες στην Ελλάδα αμείβονται 14,6% λιγότερο από τους άνδρες κατά μέσο όρο, μια από τις υψηλότερες μισθολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στην Ευρώπη.

Αυτή η απόκλιση είναι ακόμη πιο έντονη για τις γυναίκες σε θέσεις μερικής απασχόλησης ή με χαμηλή ειδίκευση, όπου οι μισθολογικές διαφορές αγγίζουν το 40%. Αυτό το χάσμα όχι μόνο διαιωνίζει την οικονομική ανισότητα αλλά επηρεάζει την αυτοεκτίμηση και τα κίνητρα των γυναικών για επαγγελματική ανέλιξη. Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα είναι η έλλειψη εκπροσώπησης των γυναικών σε ηγετικές θέσεις. Στην Ελλάδα, οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 18,4% των μελών των διοικητικών συμβουλίων των εισηγμένων εταιρειών, σύμφωνα με έκθεση του 2020 του Ελληνικού Συνδέσμου Επιχειρήσεων.

Αυτή η υποεκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ανώτατου επιπέδου διαιωνίζει το στερεότυπο ότι οι γυναίκες δεν είναι το ίδιο ικανές με τους άνδρες σε ηγετικούς ρόλους, περιορίζοντας τις ευκαιρίες τους τόσο για επαγγελματική εξέλιξη και όσο και για εμπλοκή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Επιπλέον, οι γυναίκες στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν μια κουλτούρα διακρίσεων και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Έρευνα που διεξήχθη από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) διαπίστωσε ότι το ένα τρίτο των Ελληνίδων έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας τους, με τη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων να μην καταγγέλλονται. Αυτό το τοξικό εργασιακό περιβάλλον όχι μόνο υπονομεύει την επαγγελματική σταδιοδρομία των γυναικών αλλά και παραβιάζει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους.

Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται από τα πατριαρχικά κοινωνικά πρότυπα που φαίνεται στην Ελλάδα καλά κρατούν. Παραδείγματος χάρη, η κανονικοποίηση του «μητρικού ενστίκτου» και η παράλογη προσδοκία ότι η γυναίκα είναι αυτή που οφείλει να δίνει προτεραιότητα στις οικογενειακές υποχρεώσεις και στην ανατροφή των παιδιών, συνιστούν σταθερά προσκόμματα στην επιδίωξη των άλλων φιλοδοξιών της. Τέτοια στερεότυπα σε συνδυασμό με τη διαιώνιση των παραδοσιακών ρόλων των φύλων έχουν επιζήμια επίδραση στην αίσθηση αυτοεκτίμησης της σύγχρονης γυναίκας, ενισχύοντας τον συνολικότερο κοινωνικό της έλεγχο.

Η σχηματοποίηση της έμφυλης δικαιοσύνης και η απερίφραστη καταδίκη του σεξισμού, της τοξικής αρρενωπότητας και της έμφυλης βίης σε κάθε μορφής της αποτελούν το μεγαλύτερο διακύβευμα των γυναικών σήμερα.

Δυστυχώς, αυτό δυσχεραίνεται από μια παραπλανητική αίσθηση συμπεριληπτικότητας και «ισότιμης» εκπροσώπησης των γυναικών που καλλιεργείται σήμερα, με συμβολικές δράσεις για την ενίσχυση της θέσης της γυναίκας και επιφανειακές αλλαγές σε εταιρικές πολιτικές και νομοθετικές ρυθμίσεις. Μια ενδεικτική περίπτωση αποτέλεσε το συνέδριο «women in digital», την παραμονή του εορτασμού της ημέρας της γυναίκας, με θέμα την ανάδειξη των γυναικών στον κόσμο της τεχνολογίας.

Εκεί, παράλληλα με τις σχετικές ομιλίες, οι παρευρισκόμενοι/ες ήρθαν αντιμέτωποι/ες με τον καταιγισμό διαφημιστικών banners εταιρειών ρούχων, κοσμημάτων, σκευών μαγειρικής και εργαλείων καθαρισμού. Η (α)συνείδητη αναπαραγωγή του παραδοσιακού κοινωνικού προτύπου της γυναίκας, την ίδια στιγμή που επαίρονται οι επαγγελματικές της προοπτικές στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας, καταδεικνύει την επιδερμικότητα αυτών των δράσεων, ακόμα και αν ξεκινούν με τις καλύτερες των προθέσεων.

Απομακρυνόμενοι από φαινομενικές αναδιαρθρώσεις, είναι καιρός αυτές οι συστημικές παθογένειες να αντιμετωπιστούν στρατηγικά ώστε να ανοίξει ο δρόμος για ίσες ευκαιρίες ανάμεσα στα δύο φύλα και για μια πιο δίκαιη αντιμετώπιση των γυναικών. Θα πρέπει να εισηγηθούν πολιτικές που διασφαλίζουν την ισότητα αμοιβών και την ισότητα των φύλων σε ηγετικές θέσεις, ενώ θεσπίζουν νόμους κατά των διακρίσεων και της παρενόχλησης λόγω φύλου.

Οι εταιρείες θα πρέπει να ενθαρρύνονται για την εφαρμογή πρακτικών και πολιτικών ευαίσθητες ως προς το φύλο, όπως ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και γονική άδεια τόσο για τις μητέρες όσο και για τους πατέρες. Μεγάλη τροχοπέδη αποτελεί η στρεβλή πεποίθηση ότι βαθιά ριζωμένες ανισότητες μπορούν να εξαλειφθούν αποκλειστικά μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις, όσο και αν οι τελευταίες κρίνονται απαραίτητες.

Οι παρεμβάσεις αυτές παραμένουν εν κενώ αν δεν συνοδεύονται από την αναγκαία αλλαγή παραδείγματος στην κουλτούρα, στην εργασιακή ηθική και στα πρότυπα που προβάλλονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στη δημόσια σφαίρα. Τα πατριαρχικά κατάλοιπα και οι σεξιστικές συμπεριφορές δεν μπορούν παρά να αντιμετωπιστούν από μια ολιστική προσέγγιση που εγκαθιδρύει μια κουλτούρα ισότητας και σεβασμού των φύλων και συνοδεύεται από ισότιμα δικαιώματα, οικονομικές ευκαιρίες και επαγγελματικές προοπτικές.

* Η Μαρία Βασάκου είναι MSc Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών και Σύμβουλος σε ζητήματα Ενέργειας και Τεχνολογίας