Ιζαμπέλ Ιπέρ: Η σταρ της σιωπής και της έκρηξης

Η Ιζαμπέλ Ιπέρ σε μια καριέρα που διατρέχει δεκαετίες και χώρες, ταινίες και θεατρικές σκηνές, πρόσωπα και προσωπεία, δεν έχει υπάρξει ποτέ ούτε προφανής, ούτε απλώς εξαιρετική. Είναι μια ηθοποιός που δεν σου προσφέρεται, αλλά σε τραβά να τη διαβάσεις, να τη νιώσεις, να μπεις στη σιωπή της. Στον κόσμο του ευρωπαϊκού σινεμά έχει υπάρξει η femme fatale, η γυναίκα-θύμα, η γυναίκα-τιμωρός, η «δασκάλα πιάνου», «Εκείνη», η ιέρεια του αυστηρού βλέμματος, το θηρίο με τα μεταξωτά ρούχα. Γαλλική φινέτσα, υπόγεια φωτιά.

Με περισσότερες από 140 ταινίες και θεατρικά έργα στο ενεργητικό της, βραβευμένη σε Κάννες, Βενετία, Βερολίνο και με μια υποψηφιότητα για Οσκαρ, η Ιπέρ δεν παίζει χαρακτήρες· τους κυοφορεί. Ισως γι’ αυτό και σε κάθε της εμφάνιση, είτε στον κινηματογράφο είτε επί σκηνής, μεταμορφώνεται, αλλά ποτέ δεν υποκρίνεται. Η συνέντευξη που μας παραχώρησε αμέσως μετά την προβολή της ταινίας «Ασυνήθιστες Φίλες», στο πλαίσιο του 25ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου στην Αθήνα, επιβεβαιώνει ακριβώς αυτό: το σινεμά είναι για εκείνη ένας τρόπος να αναπνέει. Και να αμφισβητεί.

«Δεν νομίζω ότι αυτές οι γυναίκες είναι αληθινά δυνατές», λέει για τις ηρωίδες της χαμηλόφωνα, αλλά με σιγουριά. «Η κατάστασή τους είναι εύθραυστη. Οι σύζυγοί τους είναι στη φυλακή, τα πράγματα είναι ρευστά. Απλώς η σκηνοθέτιδα, η Πατρίσια Μαζουί, επιλέγει να επικεντρωθεί σε αυτές, να τις φωτίσει.

Κι έτσι, αποκτούν δύναμη». Η Ιπέρ υποδύεται στην ταινία μια πλούσια πρώην χορεύτρια, που ζει μόνη στο αστικό της σπίτι στο Μπορντό και επισκέπτεται τον φυλακισμένο σύζυγό της, ο οποίος καταδικάστηκε για εγκατάλειψη μετά από τροχαίο ατύχημα. Εκεί, στο επισκεπτήριο της φυλακής, θα γνωρίσει τη Φατίμα, μια νεαρή μητέρα δύο παιδιών, της οποίας ο άνδρας κρατείται στην ίδια φυλακή για ληστεία. «Είναι δύο γυναίκες από εντελώς διαφορετικούς κόσμους -η πλούσια και η φτωχή, η λευκή και η αραβικής καταγωγής- κι όμως, συναντιούνται σε αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο.

Στην ουσία είναι και οι δύο φυλακισμένες, καθεμιά στη δική της ζωή». Μιλώντας για τον χαρακτήρα της, τονίζει πως από την αρχή η σκηνοθέτιδα δεν ήθελε μελοδραματισμούς. «Θα μπορούσες εύκολα να παίξεις αυτή τη γυναίκα μελαγχολική, βαριά, όπως θα περίμενε κανείς από μια γυναίκα στη θέση της. Αλλά η Πατρίσια ήθελε κάτι ανάλαφρο, αστείο. Και αυτή η απρόσμενη επιλογή έδωσε μεγαλύτερη δύναμη στον χαρακτήρα».

Το χιούμορ, η γενναιοδωρία, η ελαφρότητα της ύπαρξης μέσα σε μια κατάσταση που θα μπορούσε να είναι δραματική, είναι το αόρατο νήμα που συνδέει την αφήγηση. «Μου αρέσει που αυτή η ταινία λέει ότι για να κερδίσεις κάτι πρέπει να χάσεις κάτι άλλο», σημειώνει η Ιπέρ. «Ισως κάποιοι να τη βρουν έως και ενοχλητική. Εχει πανέξυπνο σενάριο και διαλόγους πάντως».

Πώς κύλησε η προετοιμασία για τον συγκεκριμένο ρόλο; «Δεν νομίζω ότι προετοιμάζεσαι ποτέ πραγματικά. Σκέφτεσαι, νιώθεις, αλλά δεν είναι ότι κάνεις πρόβα συναισθημάτων. Ξεκινάς από το κοστούμι - είναι η πρώτη εικόνα που δίνεις στον θεατή. Αλλά δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο να κάνεις. Απλώς βρίσκεσαι εκεί». Ρωτώντας τη για τη δύναμη του σινεμά, η απάντηση είναι άμεση: «Το σινεμά έχει ως εξής: αν ο σκηνοθέτης σε κινηματογραφήσει με τον σωστό τρόπο, τότε η σύνδεση με τον ρόλο δημιουργείται αμέσως.

Είναι θέμα βλέμματος». Μπορεί το σινεμά να μας λυτρώσει, ειδικά σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς; «Η τέχνη ξεκινά και καταλήγει στους θεατές. Αν όχι στο σινεμά, στην ποίηση, στη μουσική, τότε πού θα βρούμε το δικό μας φως;», αναρωτιέται αφοπλιστικά

Η κουβέντα μας γλιστρά από τη θεωρία στην πράξη και επιστρέφει στην αίσθηση της ταινίας. «Το φινάλε είναι εκπληκτικό. Ολόκληρη η ουσία της ταινίας βρίσκεται στο φινάλε. Η ηρωίδα δεν κάθεται να θρηνεί τον άντρα της. Παίρνει τον πίνακα, βγαίνει απ’ το σπίτι, φεύγει. Κάτι χάνει, κάτι άλλο κερδίζει. Είναι σπουδαίο». Τον φεμινιστικό χαρακτήρα του φιλμ δεν τον αρνείται, αλλά κρατά αποστάσεις. «Αν ανέβουν περισσότερες γυναίκες στην εξουσία, μπορεί ο κόσμος να γίνει καλύτερος; Ισως. Δεν θα ήταν χειρότερα πάντως. Αλλά πρέπει αυτές οι γυναίκες να είναι διαφορετικές. Οχι να αντιγράφουν τους άντρες, να χαράξουν έναν δρόμο δικό τους».

Κι αν αναζητούσαμε κάποιο μήνυμα στο φιλμ; Η Ιπέρ γελά. «Κατά τη γνώμη μου, οι ταινίες δεν έχουν μηνύματα. Οπως λέει και ο Μίκαελ Χάνεκε, που είναι και φίλος μου, για τα μηνύματα υπάρχει το ταχυδρομείο. Οι ταινίες σού δίνουν συναισθήματα, σκέψεις, όνειρα. Δεν είναι φτιαγμένες για να παραδίδουν μαθήματα». «Εσύ;» με ρωτά, «τι ένιωσες;». «Την αξία της επικοινωνίας δύο ανθρώπων, δύο γυναικών.

Πόσο ο άνθρωπος χρειάζεται τον άνθρωπο». «Et voilà!» απαντά και τα μάτια της λάμπουν. «Η σχέση αυτών των δύο γυναικών έχει αμφισημία. Δεν είναι ούτε απλοϊκή ούτε εύκολη. Η ταινία λέει και κάτι για την ταξική διαφορά - ότι υπάρχει. Αλλά και για την ανάγκη σύνδεσης». Η ίδια πώς αντιμετωπίζει τη φιλία; «Φυσικά και εμπιστεύομαι κάποιους φίλους μου. Μερικοί είναι σαν οικογένειά μου. Αλλά δεν είναι όλοι καλλιτέχνες. Εχω φίλους από διαφορετικούς χώρους».

Στην υποκριτική της πορεία η καταξιωμένη ηθοποιός είναι ακόμα πιο προσγειωμένη. «Δεν αντιμετωπίζω τους ρόλους μου σαν προκλήσεις ή δυσκολίες. Κάνω αυτό που θεωρώ σωστό και συνήθως είναι εύκολο. Δεν κρατάω μέσα μου τους ρόλους.
Ανήκουν στους θεατές.

Εγώ είμαι θεατής και ξέρω ποιους ρόλους κρατάω ως θεατής - αλλά ως ηθοποιός όχι». Υπάρχει ερμηνεία που να την έχει τρομάξει, είτε λόγω έντασης είτε φυσικής δυσκολίας; «Οχι. Μπορεί να απαιτεί ενέργεια, αλλά δεν είναι τρομακτικό. Και στο κάτω-κάτω, ακόμα και όταν δουλεύω, χαλαρώνω. Δεν υπάρχει κάτι να φοβηθείς». Και πώς ηρεμεί μετά το γύρισμα; «Οπως σου είπα, χαλαρώνω ακόμα κι όταν δουλεύω. Αλλιώς, κρασί. Είμαι Γαλλίδα, αν δεν ξέρω εγώ από κρασί, ποιος θα ξέρει;» γελάει.

Η εμπειρία της στην Ελλάδα, όπου έχει έρθει πολλές φορές για θεατρικές παραστάσεις, ήταν για άλλη μια φορά ξεχωριστή. «Το κοινό είναι υπέροχο. Ειδικά όταν παίζεις είτε σε φεστιβάλ είτε στο Ιδρυμα Ωνάση, η εμπειρία είναι φανταστική. Οι Ελληνες είναι παθιασμένοι θεατές, πραγματικά ξεχωριστοί, γνωρίζουν άλλωστε πολλά για το θέατρο». Ισως τελικά η Ελλάδα να την ξεκουράζει; «Ναι, έχω έρθει και ιδιωτικά πολλές φορές. Ολοι οι Γάλλοι αγαπούν την Ελλάδα, την Αθήνα, τα όμορφα νησιά, τις μαγευτικές παραλίες. Κι εγώ θέλω να ξανάρθω. Το χρειάζομαι».

Περίμενα να συναντήσω μια grande dame, μια σνομπ Γαλλίδα, μια πρωταγωνίστρια αναπαυμένη στις δάφνες της. Τουναντίον, με υποδέχτηκε μια λαμπερή γυναίκα, προσιτή, από εκείνες που γνωρίζουν απολύτως τι κάνουν. Και κάπως έτσι, με βλέμμα καθαρό, λόγο ήσυχο και αλήθεια σχεδόν απροσποίητη, η Ιζαμπέλ Ιπέρ επιβεβαιώνει το αυτονόητο: κάποιες ηρωίδες δεν γεννήθηκαν για να σώζουν τον κόσμο, αλλά για να τον αφηγούνται. Με γενναιότητα, με ειρωνεία, και με έναν πίνακα παραμάσχαλα. «Le mystère, c’ est elle»!