Μουσικοί διεθνούς βεληνεκούς στο 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Μολύβου

Το Διεθνές Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής στο Μόλυβο μόλις ολοκληρώθηκε για ένατη συνεχόμενη χρονιά, φέρνοντας για μία ακόμη φορά στο νησί της Λέσβου διεθνείς σολίστ. Ο Δημήτρης Κιουσόπουλος, μουσικοκριτικός και Μέλος Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, καταγράφει την εμπειρία του.

Η μουσική συχνά μας βυθίζει σε σκέψεις, και ακούγοντας το φινάλε από το κουιντέτο εγχόρδων του Φραντς Σούμπερτ δίπλα από τον Πλάτανο της Μύθημνας, σκέφτομαι ότι αν ξαφνικά απολιθωνόμασταν σαν τα δέντρα στο παρακείμενο Σίγρι, οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος θα αναρωτηθούν πώς βρέθηκαν βιολιά stradivari στον ακριτικό οικισμό της Λέσβου. Μετά από τόσα Φεστιβάλ που έχω ζήσει στον Μόλυβο, αυτό είναι κάτι που δεν παύει να μου γεννά θαυμασμό και απορία.

Αυτή η πολιτιστική μετατόπιση, αυτή η πρωτοβουλία που φέρνει τα σπουδαία μουσικά όργανα (και τους... σπουδαιότερους μουσικούς τους) μακριά από τις καθιερωμένες αίθουσες συναυλιών σε ένα Ελληνικό νησί, είναι ένα από τα κατορθώματα που πιστώνονται στο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου (https://molyvosfestival.com/to-diethnes-festival-mousikis-molyvou/). Οι ελληνογερμανίδες πιανίστες Δανάη και Κυβέλη Ντέρκεν και η μητέρα τους Λητώ Ντάκου, έχουν καταφέρει να προσελκύσουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, τον γραφικό Μόλυβο της Λέσβου, κορυφαίους καλλιτέχνες της κλασικής μουσικής και να τους εκμαιεύσουν τις σπουδαίες ερμηνείες που η παράδοση, η φύση και η φιλοξενία του τόπου τους μπορούν και εμπνέουν.

Οι μουσικοί συμμετέχουν φανερά ενθουσιασμένοι σε αυτήν την ετήσια σύναξη που τους δίνει την ευκαιρία να ποιήσουν μουσική σε ένα αντισυμβατικό πλαίσιο. Κάτω από την καθοδήγηση της ακριβοθώρητης παιδαγωγού και σολίστ Άντιε Βάιτχαας στο πρώτο βιολί, το κουιντέτο του Σούμπερτ, το έργο που έκλεισε την εναρκτήρια βραδιά, αναδείχθηκε μέσα από την ισότιμη σύμπραξη πέντε ξεχωριστών μουσικών προσωπικοτήτων, που έδωσαν σε αυτό το αριστούργημα τέτοιον ερμηνευτικό πλούτο ώστε να αποκτήσει σχεδόν συμφωνικές διαστάσεις. Η ίδια περίπου ομάδα ‘έκλεισε’ το Φεστιβάλ το βράδυ του Σαββάτου 19 Αυγούστου με την μεγαλόπνοη μεταγραφή της Ποιμενικής Συμφωνίας του Μπετόβεν για σεξτέτο εγχόρδων.

Εκτός από το τετραήμερο κυρίως Φεστιβάλ, που πραγματοποιείται σταθερά από τις 16 Αυγούστου μέχρι τις 19 Αυγούστου, πριν τον Δεκαπενταύγουστο γίνονται οι εναρκτήριες δράσεις, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου. Είναι κανονικές συναυλίες με ελεύθερη είσοδο σε χώρους του νησιού επιλεγμένους για την πολιτιστική τους αξία και τη φυσική τους ομορφιά. Φέτος έγιναν στην εντυπωσιακή γέφυρα της Κρεμαστής (στην Αγία Παρασκευή) και στο υποδειγματικά αναστυλωμένο Άνω Κάστρο της Μυτιλήνης (11 και 12 Αυγούστου, αντίστοιχα).

Σε αυτές ακούσαμε τους χαρισματικούς αδελφούς Ευριπίδη (βιολοντσέλο) και Σταύρο (βιολί) Σαμαρά από τη Θεσσαλονίκη, 18 και 17 ετών, που εντυπωσίασαν για την δεξιοτεχνική τους αρτιότητα αλλά και την ωριμότητα των ερμηνειών τους. Η συμμετοχή τους εντάσσεται στην καθιερωμένη πρακτική το Φεστιβάλ στις εναρκτήριες δράσεις να δίνει βήμα σε αξιόλογους νέους Έλληνες μουσικούς· φέτος όμως έγινε ένα βήμα παραπέρα και οι δύο εντάχθηκαν στις κυρίως συναυλίες, συμμετέχοντας στην παγκόσμια πρεμιέρα (17 Αυγούστου) των δύο νέων έργων που συνέθεσε για το Φεστιβάλ ο διακεκριμένος Έλληνας συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου.

Η Ενδογένεση – Οντογένεση για εννεαμελές σύνολο ανταποκρίθηκε στο φετινό θέμα του Φεστιβάλ, που ήταν η Συμβίωση ανθρώπου και φύσης, φλέγον – κυριολεκτικά – ζήτημα της εποχής μας. Γραμμένο σε προσιτή αρμονική γλώσσα με ορισμένες σύνθετες ρυθμολογικές διανθίσεις, το έργο βασίζεται σε ένα επαναλαμβανόμενο μουσικό μοτίβο με σύγχρονο ελληνικό χαρακτήρα, που πολλαπλασιάζεται από τη μικροδομή μέχρι τη μακροδομή, από το μηδέν στην ύπαρξη· θα μπορούσε να χαρακτηριστεί προγραμματική μουσική σε κυτταρικό επίπεδο. Το Πέταγμα του Αετού είναι ένα γοητευτικό βαλς, που χάρις στη θεματική συνάφεια μπορεί να λειτουργεί είτε αυτόνομα είτε ως συμπλήρωμα του προηγούμενου έργου.

Τις ημέρες πριν και στη διάρκεια του Φεστιβάλ, τα απογεύματα σημειώνονται από τα Molyvos Musical Moments, μικρές “μουσικές στιγμές” που δίνονται προς τέρψιν (και άγραν) των περαστικών στα γραφικά στενά και τις πλατείες του Μολύβου – όπως ο Πλάτανος, όπου ακούσαμε το φινάλε του κουιντέτου του Σούμπερτ. Στις 14 Αυγούστου παρακολουθήσαμε ως εναρκτήρια δράση και μια επιπλέον συνεργασία στην Tryfon Art Residency (TAR) στο Λιμάνι του Μολύβου, το μελόδραμα Ενώχ Άρντεν του Ρίχαρντ Στράους σε ποίηση Άλφρεντ Τέννυσον, σε σκηνοθεσία και μετάφραση του Λευτέρη Γιοβανίδη· ερμήνευσαν συναρπαστικά ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης (αφηγητής) και ο Θοδωρής Τζοβανάκης (πιάνο). Ο Δημήτρης Τρύφων είναι μαζί με τις αδελφές Ντέρκεν ιδρυτής του Φεστιβάλ από το 2015.

Και οι τέσσερεις συναυλίες του Φεστιβάλ ολοκληρώνονται με ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας φιλολογίας της μουσικής δωματίου. Η Δανάη Ντέρκεν συνέπραξε με θαυμάσια πιανίσσιμι στο πιάνο με τον βιολονίστα Τομπίας Φέλντμαν και τον τσελίστα Ίζαγκ Έντερσ στο Τρίο σε ρε μείζονα (έργο 70 αρ. 1) του Μπετόβεν, γνωστό ως Πνεύμα ή Φάντασμα, λόγω του υποβλητικού αργού μέρους· και επειδή φέτος οι συναυλίες φιλοξενήθηκαν δίπλα στο κύμα, δεν μπορούσες να μην προσέξεις ένα ελαφρύ αεράκι που έπνευσε πάνω μας, ενώ οι φωτισμοί του Δήμου Αβδελιώδη μετέτρεψαν την περιβάλλουσα φύση σε συμμετέχουσα.

Η Κυβέλη Ντέρκεν συνέπραξε στο Τρίο σε λα ελάσσονα (έργο 50) του Τσαϊκόφσκι, μαζί με τον Μπένεντικτ Κλέκνερ, που έπαιξε σε ιταλικό τσέλο του 17ου αιώνα από την Κρεμόνα, και με τον Κύριλ Τρουσόφ, ο οποίος έπαιξε το στραντιβάρι Μπρόνστκυ, το βιολί που έπαιζε τον 19ο αιώνα ο ομώνυμος βιολονίστας και φίλος του Τσαϊκόφσκυ. Αν και ο Μπρόντσκυ δεν έδωσε την πρεμιέρα αυτού του έργου, αλλά του πρωγενέστερου Κοντσέρτου για βιολί, ο ήχος του οργάνου ήταν γνώριμος στον Ρώσο συνθέτη όταν συνέθεσε το τρίο.

Σε ένα φεστιβάλ που στη φετινή του σύνθεση κυριάρχησαν απόλυτως τα έγχορδα, οι διαφορετικές φωνές βγήκαν αναγκαστικά στο προσκήνιο. Ο κλαρινετίστας Νταβίντ Ορλόφκσυ συμμετείχε εξίσου ως ερμηνευτής και ως συνθέτης· η Λύρα για κλαρινέτο και έγχορδα είναι μια γοητευτική φαντασία με καταβολές στη λαϊκή μουσική Κλέτζμερ της ανατολικής Ευρώπης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η σύνθεση Ο ωρολογοποιός, που έκανε πρεμιέρα τον Απρίλιο του 2023. Για δεύτερη χρονιά συμμετείχε η ελληνίδα κολορατούρα Δανάη Κοντόρα· η εξαιρετική τεχνική της και η μουσικότητα της συνυπάρχουν με μια άκρως εκφραστική σκηνική παρουσία, κάτι που εξηγεί και την ενδιάμεσως ραγδαία άνοδό της στη διεθνή μουσική σκηνή. Η αθηναϊκή της εμφάνιση τον περασμένο Ιανουάριο στον Πρωτομάστορα του Καλομοίρη (Ολύμπια) πέρασε αντιθέτως μάλλον απαρατήρητη.

Η αναφορά στο 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου δεν θα μπορούσε να κλείσει χωρίς μνεία στον σπουδαίο ελληνοϊάπωνα βιολονίστα Νώε Ινουί, και των δύο στυλοβάτων της μεσαίας περιοχής, του δύο σολίστ της βιόλας, τον Λεχ Αντόνιο Ουσζύνσκυ και την Μούριελ Ραζάβι· η γεννημένη και δρστηριοποιούμενη στη Γερμανία αμερικανοϊρανή καλλιτέχνης, παράλληλα με την πιο συμβατική σταδιοδρομία της, ασχολείται και με τη μελέτη και ερμηνεία έργων από γυναίκες συνθέτριες σύγχρονης κλασικής μουσικής του Ιράν, διάσταση που μακάρι να βρει μελλοντικά θέση στο φεστιβαλικό πρόγραμμα.

Λόγω της υπαιθριότητας οι συναυλίες δίνονται με μικροφωνική ενίσχυση, αλλά η επιμελημένη δουλειά του ηχολήπτη Κάσπαρ Βόλχαϊμ, σταθερού συνεργάτη του Φεστιβάλ και σχεδόν ελληνόφωνου, εγγυάται ότι η μουσική και οι ηχοχρωματικές της ποιότητες θα φτάσουν στον ακροατή χωρίς παραμορφώσεις. Ανεξήγητη όμως ήταν η απουσία του Τρίτου Προγράμματος, που μετά από πολλά χρόνια επιτυχημένων ζωντανών μεταδόσεων, φέτος δεν μετέδωσε το Φεστιβάλ, στερώντας ένα υπέροχο μουσικό δώρο από το φυσικό του ακροατήριο.

Θερμή ευχή οργανωτών και κοινού είναι κάθε χρόνο η συνέχιση του Φεστιβάλ αλλά και η επιστροφή του στον τόπο όπου ξεκίνησε, το Κάστρο του Μολύβου, η σκηνή του οποίου λειτουργούσε ως το καλοκαίρι του 2019. Έκτοτε βρισκόμαστε εν αναμονή της πραγματοποίησης της ήδη υπάρχουσας μελέτης, η οποία θα επιτρέψει εκ νέου τη διεξαγωγή των συναυλιών εκεί. Όσοι θυμούνται τις εκατοντάδες των ακροατών που συνέρρεαν στο εντυπωσιακό κάστρο όταν ακόμα λειτουργούσε ως διεθνής φάρος πολιτισμού κάτω από τη φωτισμένη ελληνική σημαία κατανοούν την ευρύτερη σημασία του εγχείρηματος που δύναται να εγγράψει ένα ελληνικό νησί στον παγκόσμιο φεστιβαλικό χάρτη.