Εδώ δεν είναι βιβλιοθήκη, είναι....

Μία βιβλιοθήκη μπορεί να γίνει κρυψώνα θησαυρών, μηχανή του χρόνου, χάρτης, μουσείο, καράβι, αλλά και κουφάλα δένδρου. Μία βιβλιοθήκη -και πόσο μάλλον μία παιδική βιβλιοθήκη- μπορεί να γίνει ό,τι ακριβώς επιλέξουμε να γίνει. Γιατί τα θέματα των παιδικών βιβλίων είναι ανεξάντλητα, όπως ακριβώς και η φαντασία των παιδιών.

Αυτή είναι με λίγα λόγια η φιλοσοφία της φετινής Καλοκαιρινής Εκστρατείας που οργανώνει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, πάντα σε συνεργασία με το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και έχει τίτλο «Εδώ δεν είναι βιβλιοθήκη, είναι...». Από τις 15 Ιουνίου έως τις 15 Σεπτεμβρίου το δίκτυο δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών του Future Library καλεί μικρούς και μεγάλους να ανακαλύψουν ξανά τις 150 βιβλιοθήκες της χώρας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Η μεγάλη διαφορά της φετινής χρονιάς είναι ο αυξημένος ρόλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης η οποία στη διαδρομή της προς το νέο υπερσύγχρονο κτίριο στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος αναβαθμίζει τις υπηρεσίες και τον ρόλο της τόσο απέναντι στους αναγνώστες της, όσο και στις υπόλοιπες ελληνικές βιβλιοθήκες.

Ο κατάλληλος άνθρωπος για να μας εξηγήσει αυτή τη νέα φιλοσοφία, αλλά και το πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις αναγνωστικές συνήθειες στα παιδιά είναι η Ειρήνη Βοτοκοπούλου, υπεύθυνη για όλο τον σχεδιασμό της Καλοκαιρινής Εκστρατείας. Η ίδια από την αρχή της ενασχόλησής της με τις παιδικές βιβλιοθήκες είχε μια πολύ συγκεκριμένη άποψη για τον σχεδιασμό και τη λειτουργία τους. Αποψη που εφάρμοσε στη Βιβλιοθήκη της Βέροιας και στη συνέχεια σε 150 βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα. Το φετινό καλοκαίρι είναι πολύ σημαντικό, όπως λέει η ίδια, γιατί βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο. Για πρώτη φορά οι βιβλιοθήκες πρέπει να βρουν μόνες τους τρόπο να αγοράσουν τα βιβλία που προτείνει το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Μιλώντας για βιβλιοθήκες, για παιδιά και την προώθηση της ανάγνωσης, αναρωτιέμαι ποια είναι η εμπειρία της ίδιας όλα αυτά τα χρόνια που ασχολείται με το θέμα. Ξαφνιάζομαι όταν μου λέει ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και πολύ από το παρελθόν. Γιατί μπορεί να έχουμε μια υπερπροσφορά όσον αφορά σε πρωτοβουλίες ανάγνωσης για παιδιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι φέρνει και τα απαραίτητα αποτελέσματα. «Υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία, γίνονται πάρα πολλές εκδηλώσεις και όλοι θεωρούν ότι πρέπει να κάνουν πράγματα σχετικά με τα παιδιά. Το θέμα όμως είναι τι ποιότητα έχουν όλα αυτά και κατά πόσον έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση των αναγνωστών ή όχι. Η απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη. Οχι γιατί τα παιδιά έχουν πάρα πολλά ερεθίσματα, αλλά γιατί τα βιβλία που τους δίνουμε και ο τρόπος που τους λέμε να διαβάσουν τα αφήνει αδιάφορα. Δεν τα συγκινεί».

Η πείρα της και η αγάπη της για το αντικείμενο σε κάνουν να την ακούς με τρομερό ενδιαφέρον. Αν εκατό παιδιά μαζευτούν σε ένα ωραίο μέρος και αποθεώσουν έναν συγγραφέα δεν σημαίνει ότι από την επόμενη μέρα θα αρχίσουν να διαβάζουν, μου εξηγεί. Η ανάγνωση είναι μια εσωτερική διαδικασία, απαιτεί συγκέντρωση και για να κάνεις ένα παιδί να συγκινηθεί με μια ιστορία πρέπει πρώτα να έχεις συγκινηθεί εσύ που του τη μεταφέρεις. Οι δράσεις που προτείνει η κυρία Βοτοκοπούλου αφορούν κυρίως εργαστήρια στα οποία τα παιδιά καλούνται να συγκρίνουν μια ιστορία με μια άλλη, να ανακαλύψουν κοινά στους ήρωες και να τους βάλουν να συνομιλήσουν μεταξύ τους. Δράσεις που μπορεί να μην επιτρέπουν στα παιδιά να βρίσκονται σε κατάσταση «παιδικής χαράς», αλλά τα βοηθούν να συγκεντρώνονται και να ηρεμούν. Οπως λέει η ίδια: «Οταν τα παιδιά χαλαρώνουν και ηρεμούν μπορούν να συμβούν πολύ ωραία πράγματα. Το έχω δει να συμβαίνει και ευτυχώς αρχίζουν όλοι να καταλαβαίνουν ότι πρέπει να αλλάξουμε αντίληψη. Οχι μόνο οι βιβλιοθήκες, αλλά και όλα τα πράγματα που αναφέρονται στα παιδιά να έχουν άλλη προσέγγιση».

Και μιλώντας για πράγματα που αναφέρονται στα παιδιά δεν μπορούμε να αφήσουμε απ' έξω το σχολείο -που όπως σημειώνει η ίδια είναι αδιανόητο ότι δεν διαβάζουν στα παιδιά- αλλά και την οικογένεια. Το κέρδος στον δύσκολο αυτό αγώνα είναι να διαμορφώσουμε αναγνωστικές συνήθειες στα παιδιά. Να δημιουργήσουμε αναγνώστες και αυτό δεν γίνεται με πίεση, αλλά με το να αγαπάμε εμείς το διάβασμα και να το αφήσουμε να υπάρχει πάντα δίπλα στο παιδιά σαν επιλογή. Γιατί μπορεί ένα βιβλίο να του αλλάξει τη ζωή, αλλά μπορεί και όχι. Και η κυρία Βοτοκοπούλου είναι πολύ ξεκάθαρη σε αυτό. Πρέπει να «αποποινικοποιήσουμε» το διάβασμα και μόνο έτσι θα το αγαπήσουμε πραγματικά.