Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την… υγεία και την οικονομία

Βαρύ τίμημα πληρώνουν ιδίως οι καπνιστές που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, καθώς ένας στους πέντε θανάτους σε άτομα άνω των 35 χρόνων οφείλεται στο κάπνισμα και σε ασθένειες που σχετίζονται με αυτό.
 
Μεγάλη επίπτωση, εκτός από τη δημόσια υγεία, έχει το κάπνισμα και στις δημόσιες δαπάνες υγείας: Οι δαπάνες για κάπνισμα αναλογούν στο 14,4% της των συνολικών δαπανών υγείας, φτάνοντας περίπου στα 3,4 δισ. ευρώ ετησίως, ποσό κατά πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσό για νοσήματα ή παθήσεις όπως η νοσογόνος παχυσαρκία (1,2 δισ. ευρώ) και ο διαβήτης (2,3 δις ευρώ).
 
Τις δραματικές αυτές επισημάνσεις έκαναν την Τρίτη οι ειδικοί της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας (ΕΠΕ) στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου με αφορμή την εφετινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος 2015 (31 Μαΐου). Μια ημέρα, που όπως υπογράμμισαν, θα «τιμηθεί» στη χώρα μας υπό τη βαριά σκιά της έλλειψης μέτρων για τον έλεγχο του καπνίσματος από την πολιτεία.
 
Το κάπνισμα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες νοσηρότητας παγκοσμίως- και όχι μόνο στην Ελλάδα. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το 12% των θανάτων των ενηλίκων ηλικίας άνω των 30 ετών συνδέεται με το κάπνισμα, ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με αυτό στο σύνολό τους υπερβαίνουν τα 6 εκατ. ετησίως. Με το ρυθμό αυτό, κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα το κάπνισμα οδήγησε σε περίπου 100 εκατ. θανάτους, ενώ εάν η υφιστάμενη τάση συνεχιστεί, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΠΟΥ ο αριθμός αυτός ενδέχεται να εκτοξευτεί σε 1 δισ. θανάτους για τον 21ο αιώνα.
 

Απαραίτητη η παρέμβαση της Ελληνικής Πολιτείας για τον έλεγχο του καπνίσματος

Οι επιστήμονες της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας (ΕΠΕ) θεωρούν ότι στη  χώρα μας, παρά τη σχετική βελτίωση τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τον έλεγχο του καπνίσματος, η ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών και μέτρων με τη στήριξη της Πολιτείας παραμένει κομβικής σημασίας. Μόνο έτσι θα μπορεί να επιτευχθεί βελτίωση των υγειονομικών δεικτών και ελάφρυνση των δαπανών υγείας από τη μεγάλη οικονομική επιβάρυνση, που προκαλείται από το κάπνισμα.
 
Η ΕΠΕ προτείνει βασικούς άξονες δράσης, προκειμένου η Ελλάδα να πάψει να αποτελεί αρνητικό παράδειγμα στον τομέα της δραστηριοποίησης για τον έλεγχο του καπνίσματος. Συγκεκριμένα:

- Εφαρμογή του νόμου για την απαγόρευση του καπνίσματος χωρίς καμία εξαίρεση
Τα στοιχεία για τις συνέπειες του παθητικού καπνίσματος αποδεικνύουν περίτρανα το κόστος του σε ανθρώπινες ζωές. Στις χώρες που εφαρμόστηκε ο αντικαπνιστικός νόμος σε διάστημα 1,5 χρόνου, καταγράφηκε μείωση των επεισοδίων εμφραγμάτων του μυοκαρδίου από 10% έως 45%. Επιπλέον στις χώρες που εφαρμόστηκε ο νόμος χωρίς εξαίρεση, δεν παρατηρήθηκε μείωση των εσόδων των επιχειρήσεων εστίασης, καθώς, εφόσον η εφαρμογή είναι καθολική, η επιλογή εξακολουθεί να γίνεται βασιζόμενη στις παρεχόμενες υπηρεσίες.

- Ενίσχυση της λειτουργίας των Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος
Η Ε.Π.Ε τα τελευταία 12 χρόνια οργανώνει σεμινάρια διακοπής καπνίσματος υψηλού επιπέδου με σκοπό την εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας για την πρόληψη και διακοπή του καπνίσματος. Έχει δε θεσπίσει κριτήρια για την αξιολόγηση και πιστοποίηση των ιατρείων αυτών με σκοπό να υπάρχει τουλάχιστον ένα ιατρείο σε κάθε δημόσιο νοσοκομείο (www.denkapnizo.org). Συνολικά έχουν εκπαιδευτεί πάνω από 1.000 άτομα, κυρίως πνευμονολόγοι, αλλά και παθολόγοι, γενικοί ιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι.

- Ενημέρωση του κοινού για την ύπαρξη Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος
Στοιχεία από πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ε.Π.Ε. κατέδειξαν ότι οι καπνιστές δεν γνωρίζουν τι είναι τα Ιατρεία Διακοπής και πώς μπορούν να τα προσεγγίσουν. Έτσι, μόνο το 20% εκείνων που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα έχει τη δυνατότητα να κάνει μια οργανωμένη προσπάθεια, η οποία όμως συχνά δεν γίνεται με επιστημονικά αποδεδειγμένους τρόπους (βελονισμό, ύπνωση κλπ). Στην ίδια έρευνα αποτυπώθηκε λανθασμένη αντίληψη του κοινού σχετικά με το κόστος και τη διάρκεια της θεραπείας ενώ καταγράφεται και πλήρης άγνοια για την αποτελεσματικότητα τους, που στην πραγματικότητα βάσει στατιστικών στοιχείων είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη.

- Πρόληψη καπνίσματος με εφαρμογή ενημερωτικών προγραμμάτων
Η Ε.Π.Ε. έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει πληθώρα εκστρατειών και προγραμμάτων πρόληψης και διακοπής του καπνίσματος. Μεταξύ άλλων, το πρόγραμμα διαδραστικής μάθησης «Πάρε Ανάσα», που έχει στόχο τη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών σε παιδιά και εφήβους για την αποφυγή του καπνίσματος και περιλαμβάνει Αφήγηση, Βιωματικές δραστηριότητες, Ενημέρωση, Παιχνίδια ρόλων, Θεατρικά δρώμενα, Βιωματικές ασκήσεις και τραγούδια ενώ επεκτείνεται και σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Το παραπάνω πρόγραμμα υιοθετήθηκε από το «Κοινωνικό Σχολείο» του Υπουργείου Παιδείας για το τρέχον έτος. Ήδη έχουν εκδοθεί κάποια από τα εγχειρίδια του προγράμματος («Το παραμύθι της Ανάσας» και «4+1 Μύθοι του Αισώπου μας λένε όχι στο κάπνισμα» «Η δίκη του καπνού φουμάρη»). Επιπλέον, τα τελευταία δύο χρόνια συμμετέχει ως επιστημονικός συνεργάτης του Αυθεντικού Μαραθωνίου της Αθήνας στο πλαίσιο της ενημερωτικής εκστρατείας «Μεγαλώνουμε με Υγεία» για την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και την αποφυγή του καπνίσματος.

- Αποζημίωση των φαρμάκων για τη διακοπή του καπνίσματος
Αν και η διακοπή του καπνίσματος είναι η πλέον αποτελεσματική παρέμβαση για τη μείωση της θνησιμότητας σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο και την πρόοδο της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας, τα φάρμακα για τη διακοπή του καπνίσματος δεν αποζημιώνονται στην Ελλάδα, σε αντίθεση με άλλα σκευάσματα που κρίνονται λιγότερα αποτελεσματικά. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας για τη διακοπή του καπνίσματος είναι μόνο 2-3 μήνες. Η φαρμακευτική αγωγή ως μέρος ενός οργανωμένου προγράμματος διακοπής του καπνίσματος αποζημιώνεται από τα Συστήματα Υγείας πολλών χωρών όπως Αγγλία, Βέλγιο, Πορτογαλία, Γαλλία, Τσεχία, Μάλτα, Ρουμανία, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, Ελβετία,  Καναδά, και Αυστραλία ως μια οικονομικά αποδοτική λύση.