Πώς επηρεάζει η οικονομική κρίση τους δεσμούς της οικογένειας

Η οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια μαστίζει την Ελλάδα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζει και να διαταράσσει σε μεγάλο βαθμό τους οικογενειακούς δεσμούς. «Αυτό συμβαίνει διότι η οικογένεια ως μικροσύστημα της ευρύτερης κοινωνίας επηρεάζεται από τα διάφορα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δρώμενα που συμβαίνουν γύρω της . Πριν από την οικονομική κρίση το αίσθημα της ευδαιμονίας ήταν συνυφασμένο με την υπερβολική κατανάλωση αγαθών. Οι γονείς είχαν μπει σ’ ένα ανελέητο κυνήγι παροχής υλικών αγαθών στα παιδιά τους με αποτέλεσμα η τωρινή αδυναμία παροχής να πλήττει την αυτοεκτίμηση και την αυτοεικόνα τους» μας εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Αποστολία Ντέκοβα, προσθέτοντας πως «από την άλλη πλευρά τα παιδιά ως ευαίσθητοι αποδεκτές απορροφούν τους αρνητικούς συναισθηματικούς κραδασμούς των γονιών τους όπως: φόβο, ματαίωση, θλίψη, κατάθλιψη, άγχος κ.α.».

Ο πατέρας

Η οικονομική κρίση επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον πατέρα της οικογένειας. Αυτό συμβαίνει διότι η ελληνική οικογένεια είναι βασισμένη με βάση τις παραδοσιακές αρχές και αξίες. Συμφώνα μ’ αυτές τις αξίες ο πατέρας είναι εκείνος ο όποιος είναι ο προμηθευτής-συντηρητής της οικογένειας, ενώ η μητέρα συνήθως αναλαμβάνει τις οικιακές εργασίες και τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού ή των παιδιών.

Η μείωση ή απώλεια του εισοδήματος συνήθως θρυμματίζουν την εικόνα και την ταυτότητα του άτρωτου άντρα ο όποιος προσφέρει τα απαραίτητα υλικά εφόδια στην οικογένεια του. Η αδυναμία παροχής αυτών των υλικών αγαθών δημιουργεί συναισθήματα αναξιότητας, απογοήτευσης φόβου και ντροπής στο άντρα. Η αδυναμία αυτή διογκώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό και από τις κοινωνικές προσδοκίες οι οποίες απαιτούν από το σύγχρονο άντρα να είναι επιτυχημένος και καταξιωμένος επαγγελματικά και οικονομικά. Όταν ο άντρας δε συνάδει μ’ αυτή την εξιδανικευμένη κοινωνική εικόνα πλήττεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση του . Η αρνητική εικόνα που έχει για τον εαυτό του και η θλίψη που έχει φωλιάζει στη ψύχη του με αποτέλεσμα συχνά είτε να έχει μια γενικευμένη επιθετικότητα και ενίοτε οργή η οποία διοχετεύεται προς τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας είτε να αποσύρεται συναισθηματικά από τη συζυγική και οικογενειακή ζωή. Ο άντρας λόγω της μη έκφρασης των συναισθημάτων του μπορεί να οδηγηθεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όπως χρήση ουσιών –αλκοόλ, επικίνδυνη οδήγηση, πολυφαγία, ψυχοσωματικές ενοχλήσεις (πονοκεφάλους, αρτηριακή πίεση κ.α) κ.α.

Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα αποκτούν μεγαλύτερη διάσταση σε περίπτωση που η σύζυγος εργάζεται και εκείνος παραμένει στο σπίτι.

Η μητέρα

Από την άλλη πλευρά η οικονομική κρίση αναχαιτίζει την επαγγελματική σταδιοδρομία της γυναικάς-μητέρας. Έρευνες αναφέρουν ότι τα ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες είναι μεγαλύτερα σε σχέση μ’ αυτό των ανδρών. Αυτό οδηγεί τις γυναίκες να επιστρέψουν στο σπίτι με αποτέλεσμα ο καταμερισμός της οικιακής ευθύνης και η ανατροφή των παιδιών να βαραίνει εκείνες εξ’ ολοκλήρου. Αυτή η μείωση των επαγγελματικών ευκαιριών τους δημιουργεί συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης, κατάθλιψης κ.α διότι αισθάνονται ότι θρυμματίζονται τα προσωπικά τους όνειρα και παράλληλα κατανοούν ότι θα είναι οικονομικά εξαρτημένες από το σύζυγο τους. Η συρρίκνωση του οικογενειακού προϋπολογισμού συχνά κλυδωνίζει τη συναισθηματική σχέση του ζευγαριού με αποτέλεσμα να υπάρχουν συγκρούσεις ανάμεσα στο ζευγάρι. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι οικογένειες και τα ζευγάρια που ήδη αντιμετώπιζαν προβλήματα δυσλειτουργίας είναι πιο ευάλωτα στην επίδραση της οικονομικής κρίσης.

Η σχέση γονιού-παιδιού

Επίσης μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης ο δεσμός μεταξύ γονιού- παιδιού γίνεται πιο εύθραυστος. Συχνά οι γονείς παρασυρμένοι στα δικά τους προβλήματα, προσπαθώντας να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα που ορθώνεται μπροστά τους μπορεί να γίνουν ευερέθιστοι, σκληροί, παραβιαστικοί, πιεστικοί και τιμωρητικοι απέναντι στο παιδί τους, μπορεί να αδιαφορήσουν για τις συναισθηματικές, γνωστικές, σωματικές ανάγκες του παιδιού, να συμμετέχουν λιγότερο στη φροντίδα του παιδιού τους, να στερούνται υπομονής να εισακούσουν τα καθημερινά του προβλήματα. Η συναισθηματική αλλοίωση αυτής της σχέσης έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ανάμεσα στις δύο δυνάμεις. Οι γονείς βυθίζονται στα δικά τους προβλήματα με αποτέλεσμα να απομακρύνουν το παιδί από κοντά τους και το παιδί να οδηγείται είτε σε αποσυρμένη είτε σε αντικοινωνική συμπεριφορά. Επίσης η οικονομική κρίση μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση των οικογενειακών ρόλων. Η αδυναμία κάλυψης οικονομικών πόρων από τους γονείς μπορεί να αναγκάσει κάποια παιδιά να ωριμάσουν γρηγορότερα από τ’ άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Κάποια παιδιά μπορούν να εγκαταλείψουν την εκπαίδευσή τους για οποιαδήποτε εργασία προκείμενου να συνεισφέρουν οικονομικά στην οικογένεια. Άλλα παιδιά μπορούν να αναλάβουν έναν προστατευτικό ή παρηγορητικό ρόλο, προς την οικογένεια τους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία το παιδί μαθαίνει να προσφέρει συναισθηματική ή υλική ασφάλεια στους γονείς του, μαθαίνει να δείχνει δυνατό, ώριμο, επαρκές, ανεκτικό, ανθεκτικό και υποστηρικτικό προς τους άλλους ενώ το ίδιο μέσα του αισθάνεται θυμωμένο, εγκλωβισμένο και στερημένο από φροντίδα και ευχαρίστηση. Αυτός ο βίαιος αποχωρισμός της παιδικής ηλικίας θα αφήσει ανεξίτηλα τραύματα στη ζωή του παιδιού και του μελλοντικού ενηλίκου.

«Συμπερασματικά» καταλήγει η κ. Ντέκοβα, «η οικονομική κρίση διαταράσσει και κλυδωνίζει σε μεγάλο βαθμό τους οικογενειακούς δεσμούς. Όμως παρόλα αυτά έχει όμως και μια θετική πλευρά, καλεί την οικογένεια να μετασχηματιστεί και να επαναπροσδιορίσει εκ νέου τις ανάγκες και τις αξίες της».