Νέο αφεντικό στην Πήγασος Εκδοτική είναι πλέον ο Φώτης Μπόμπολας. Αντικαθιστά τον πατέρα του στο εμβληματικό γραφείο της Μεταμόρφωσης Χαλανδρίου, όπου ο Γιώργος Μπόμπολας επί περίπου 45 χρόνια και σε πολυποίκιλες καταστάσεις συνάντησε προσωπικότητες από όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής και πήρε αποφάσεις που αφορούσαν σχεδόν όλη τη δημόσια σφαίρα της χώρας. Το ερώτημα είναι γιατί ο ακμαίος, φυσικά και πνευματικά, ιστορικός εκδότης αποχωρεί τώρα από το μιντιακό του δημιούργημα.
Σύγκρουση ιδιοσυγκρασιών, συμβιωτικός κορεσμός, έλλειψη προοπτικών, πειρασμός για μια χαλαρωτική αλλαγή και αναζήτηση νέων εμπειριών, παραχώρηση του πηδαλίου εξαιτίας πρόσφατων οδυνηρών δοκιµασιών; Ή μήπως προληπτικές κινήσεις τώρα που αλλάζουν οι συνθήκες; Οπως κι αν έχει, ένας ολόκληρος κύκλος κλείνει με την αποχώρηση από την ενεργή σκηνή που προέδρου της Πήγασος Εκδοτικής. Το σίγουρο είναι ότι αποχωρώντας από το πόστο του ο Γιώργος Μπόμπολας δεν θυσιάζει μια θέση για να κερδίσει περισσότερη γνώση, κατανόηση και σοφία ζωής. Αυτά τα έχει κατακτήσει σε μια μακριά και πολυτάραχη διαδρομή, της οποίας όλα τα κεφάλαια δεν έχουν ακόμα καταγραφεί. Απλώς δίχως επίμονες τυπολατρίες διακόπτει μια ατέρμονη επιμήκυνση του έργου του. Και παράλληλα απεγκλωβίζεται από εμπλοκές και τριβές, αποδεσμεύεται από ρήξεις και συμβιβασμούς, απελευθερώνεται από τυχούσες στοχοποιήσεις. Εξάλλου, όπως θρυλείται, συνηθίζει να υπενθυμίζει ότι εδώ και πολλά χρόνια ο ίδιος δεν συμμετέχει, ούτε έχει μετοχές πουθενά... Τον ουσιαστικό έλεγχο του εκδοτικού και τηλεοπτικού βραχίονα των επιχειρήσεών του τον έχει αναλάβει ο γιος του Φώτης, ενώ ο μικρότερος αδελφός του Λεωνίδας διαχειρίζεται τον κατασκευαστικό κλάδο. Ωστόσο, πέραν του εκδοτικού κολοσσού και της μεγαλύτερης κατασκευαστικής εταιρείας της χώρας, στην οικογενειακή δυναστεία ανήκουν προσοδοφόρες εταιρείες ανακύκλωσης, ενέργειας, τζόγου, διαχείρισης ακινήτων, ορυχεία χρυσού. Ολα δημιουργημένα με την προσωπική υπογραφή του πατριάρχη της οικογένειας. Ενός τετραπέρατου επιχειρηματία με τετράγωνη λογική, αλύγιστο πείσμα, ανεξάντλητη υπερδραστηριότητα. Την τελευταία την πιστοποίησε μόλις πρόσφατα κι όταν, παρακάμπτοντας τις αντιρρήσεις του γιου του Φώτη, κατέβηκε στο master control των ειδήσεων του MEGA για να «ελέγξει» το δελτίο και είχε την έμπνευση να προτείνει στην τότε κεντρική παρουσιάστρια Μαρία Σαράφογλου να στέκεται όρθια. Μετά από έναν μήνα βέβαια ξαναγύρισε στη θέση της η Ολγα Τρέμη, απόδειξη ότι ο Γιώργος Μπόμπολας δεν ήταν τόσο ισχυρός όσο νόμιζε. Και με την ίδια ενέργεια ανέκαθεν συμμετείχε σε θυελλώδεις γενικές συνελεύσεις του καναλιού, ήλεγχε χρέη, δάνεια, χρηματιστηριακές αποτιμήσεις, τεχνικές αναδιαρθρώσεις και τραπεζικές συμφωνίες στις ποικίλες επιχειρηματικές του δραστηριότητες. Οσοι τον γνωρίζουν καλά και από κοντά λένε ότι μετά από εμπλοκή 60 ολόκληρων χρόνων με τον κόσμο των μπίζνες, η δυναμική ενασχόληση μαζί τους είναι για τον ίδιο δεύτερη φύση. Γι’ αυτό και εκτιμούν ότι η απόφασή του να αποσπαστεί από το εκδοτικό προσκήνιο δεν αποτελεί μικροεξορκισμό ενδεχόμενων ενδοοικογενειακών απογοητεύσεων, ούτε επιθυμία νοερής ανακεφαλαιοποίησης της έντονης διαδρομής μιας ολόκληρης ζωής. Είναι, άλλωστε, στον χαρακτήρα του να βάζει μεγάλα στοιχήματα και αυτή η αποχώρηση είναι ακόμα ένα, τονίζουν.
Ο Γιώργος Μπόμπολας στα 86 του χρόνια και μετά από περίπου 45 χρόνια ενασχόλησης με τις κατασκευές και τα media αποχωρεί παραδίδοντας τη σκυτάλη στον γιο του Φώτη
Ο ΕΠΟΝίτης που γλίτωσε την εκτέλεση
Το ευρύχωρο γραφείο του «κυρίου Γιώργου», όπως τον αποκαλούν υπάλληλοι και συνεργάτες στη Μεταμόρφωση Χαλανδρίου είναι αρμονικά διακοσμημένο με μοντέρνα έπιπλα και πρωτοποριακά έργα τέχνης που σπανίως ζητούν αποκρυπτογράφηση από τους εκάστοτε επισκέπτες. Τους καλεσμένους του τους υποδέχεται πάντα καθιστός πίσω από το γραφείο του, απέναντι από το οποίο δεσπόζει μια τηλεόραση σταθερά συντονισμένη στο MEGA, κανάλι για το οποίο επαίρεται ότι αυτός ίδρυσε και κυρίως έστησε λειτουργικά. Στο πλάι της τηλεοπτικής οθόνης ένα παράθυρο προσφέρει άπλετη θέα προς την Αττική οδό, την οποία αποδεδειγμένα ο ίδιος κατασκεύασε και απ’ όπου η αδιάκοπη ροή οχημάτων χαρίζει στον θεατή της την εικόνα ενός ρευστού χρόνου που σχεδόν δεν ακινητοποιείται ποτέ. Οταν ο ίδιος την ατενίζει, ίσως περισσότερο από αγαλλίαση να αναπολεί ότι και η δική του ζωή δρομολογήθηκε μέσα σε μια αδιάλειπτη κινητικότητα. Χωρίς μάλιστα στην εκκίνησή της να καλυφθεί από κάποια βελούδινη ασπίδα προστασίας.
Γεννημένος πριν από 86 χρόνια στον Πειραιά, με καταγωγή από τη Μάδαινα του Δήμου Μεσσήνης, ο Γιώργος Μπόμπολας είναι το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Φώτη Μπόμπολα και της Μαρίτσας Κουβαρά. Ο πατέρας του, δημόσιος υπάλληλος, βγήκε στο βουνό και συμμετείχε ως αντάρτης του ΕΛΑΣ στην Εθνική Αντίσταση κατά της ναζιστικής κατοχής. Στα 14 του ο μικρός Γιώργος Μπόμπολας συνελήφθη από τους Γερμανούς κατακτητές επειδή έγραφε συνθήματα υπέρ της Αντίστασης σε τοίχους της Καστέλας. Τον πέταξαν σε ένα μπουντρούμι με καμιά δεκαριά άλλους συνομήλικους πιτσιρικάδες σε μια περίοδο όπου τα στρατεύματα κατοχής εκτελούσαν Ελληνες πατριώτες μόνο και μόνο επειδή τους στραβοκοίταζαν. Γλίτωσε αναπάντεχα το απόσπασμα. Συχνά, ακόμα και σήμερα, αναφέρει το περιστατικό περιγράφοντας πώς νίκησε τον θάνατο που τον «είχε πιάσει απ’ το χέρι», αλλά ο ίδιος τον ξεγέλασε. Συνέχισε τη δράση του ως μέλος της ΕΠΟΝ μέχρι την απελευθέρωση. Η εξορία, όμως, του πατέρα του στο βρετανικό στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα στην αιγυπτιακή έρημο, σε απόσταση 180 χλμ. από την Αλεξάνδρεια -όπου εκτοπίστηκαν μερικές χιλιάδες δυνητικά επικίνδυνοι αριστεροί πολίτες μετά τα Δεκεμβριανά-, πρόσθεσε στη φτωχική οικογένεια Μπόμπολα νέες αφόρητες στερήσεις. Στην κατοπινή εμφυλιακή περίοδο ο μικρός Γιώργος Μπόμπολας τελειώνει την Ιωνίδειο Σχολή λίγο προτού μετονομαστεί σε Α’ Πρότυπο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς στο δυσμενές έως επώδυνο για έναν έφηβο κλίμα των άγριων και συνεχών διώξεων του αριστερού πατέρα του.
Ο Φώτης Μπόμπολας ήρθε σε σύγκρουση με τον πατέρα του για το MEGA σε ό,τι αφορά τις διαβουλεύσεις για το μέλλον του ειδησεογραφικού τομέα. Τώρα αναλαμβάνει αυτός επικεφαλής
Στο Πολυτεχνείο με τρύπιο παντελόνι
Εισάγεται με τρύπιο παντελόνι, όπως θυμάται, στο Τμήμα Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πηγαίνει ποδαράτο από τον Πειραιά στη σχολή και εργάζεται παράλληλα για να τα βγάλει πέρα παραδίδοντας και μαθήματα σε μαθητές Γυμνασίου, ανάμεσα σε άλλες περιστασιακές δουλειές. Η αλήθεια είναι ότι του κόβει και με άνεση μετά καλών επιδόσεων τελειώνει τις σπουδές του. Ωστόσο, το άγριο μετεμφυλιακό κράτος της Δεξιάς αποκλείει από το Δημόσιο λόγω κοινωνικών φρονημάτων τους εκλεκτούς και πολλά υποσχόμενους νέους επιστήμονες. Βρίσκει τις πόρτες του υπουργείου Δημοσίων Εργων, όπου αναζητεί απασχόληση, κλειστές μια και είναι φακελωμένος ως κομμουνιστής. Αναγκαστικά στρέφεται στον ιδιωτικό τομέα και ρίχνεται ορμητικά στη δουλειά. Εχει πλέον στόματα να θρέψει. Στα 26 του είναι ήδη οικογενειάρχης. Εχει γνωρίσει, ερωτευτεί και παντρευτεί τη δυναμική αλλά χαμηλού προφίλ 20χρονη Αννα, κόρη του Κρητικού επιχειρηματία Λεωνίδα Ορφανουδάκη από τα Σφακιά και της Φωτεινής Κάτσαρη από τον Γαλατά. Μαζί φέρνουν στον κόσμο τα τρία παιδιά τους, τον Φώτη, τη Μαρία και τον Λεωνίδα. Παράλληλα οι δουλειές αρχίζουν να ανοίγουν. Μαζί με τον φίλο και συνέταιρό του Ευάγγελο Κουλουμπή, μετέπειτα υπουργό ΠΕΧΩΔΕ επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, ιδρύουν το 1968 την κατασκευαστική εταιρεία Τεχνοδομή. Ταυτόχρονα επιχειρεί να προσεγγίσει μαζί με τον κουνιάδο του και σύζυγο της αδελφής του κάποια δημόσια έργα. Διστακτικά στην αρχή, πιο ρωμαλέα στη συνέχεια, οι προσπάθειες αποδίδουν. Το 1977 ιδρύει την εταιρεία ΑΚΤΩΡ ανοίγοντας προσοδοφόρες ατραπούς εντός του αργοκίνητου συστήματος των δημόσιων προμηθειών. Ανθρωπος της πιάτσας, ο Πειραιώτης Γιώργος Μπόμπολας, βαθύς γνώστης της λειτουργίας της αγοράς «από τα μπετά», οξύνους αναλυτής των προθέσεων φίλων και αντιπάλων, ξεδιπλώνει το ταλέντο του στον συγκερασμό αντιτιθέμενων επιδιώξεων ώστε να αποφεύγει πιθανούς κραδασμούς, δημιουργώντας ταυτόχρονα ισχυρές συμμαχίες. Η επιτυχία έρχεται περισσότερο κινητοποιώντας ιδιωτικοοικονομικά κίνητρα, αεικίνητη δραστηριοποίηση και φιλεργατική πολιτική παρά σαν μια καθυστερημένη ανταπόδοση στα στερημένα νεανικά του χρόνια.
Καλλιτεχνικές τάσεις και εκδόσεις
Ανθρωπος εγκρατής, με σταθερές πεποιθήσεις, εστιασμένος στο αντικείμενό του και επιβλητικά γοητευτικός σε προσωπικό επίπεδο, ο Γιώργος Μπόμπολας, λένε οι άνθρωποι που τον συναναστρέφονται, δύο πράγματα δεν έχει ανεχθεί στην επιχειρηματική ζωή του: να προσπαθήσουν να τον κλέψουν και να τον αποκαλούν μεγιστάνα. Επίσης, δεν του αρέσει να τον λένε αδίστακτο και άπληστο. Παρότι επίμονα ορθολογιστής ως μηχανικός, δεν θα περιγραφόταν ως τεχνοκρατικά τετράγωνος άνθρωπος. Πίσω από το αυστηρό πρόσωπο και το στιβαρό σώμα του καθημερινού κολυμβητή στεγάζονται αβίαστα πιο κομψές, καλλιτεχνικές τάσεις. Λάτρης των χρωματικών εκρήξεων στο εικαστικό έργο της συζύγου του, ενθάρρυνε τον ζωγραφικό ζήλο της από τότε που στα μέσα της δεκαετίας του ’80 απέκτησε το δικό της ατελιέ στου Γκύζη, εκεί όπου κάποτε στεγαζόταν ένας φούρνος. Παρακολούθησε ακόμα συστηματικά και λεπτομερώς τις διεθνείς ατομικές εκθέσεις της δημιουργού, πέντε εκ των οποίων σε γκαλερί του Μανχάταν και από μία σε Μόσχα και Βενετία, όχι μόνο με τον εγκάρδιο σεβασμό που οφείλεται προς τη σύζυγο, αλλά με την ευαισθησία του εντυπωσιασμένου, στοχαστικού φιλότεχνου. Δεν είναι άλλωστε άγνωστη στον περίγυρό του και εκείνη η πτυχή του χαρακτήρα του που ρέπει προς την απόλαυση της ποίησης. Θυμάται απέξω και απαγγέλλει ολόκληρους στίχους από τα λιγότερο γνωστά ποιήματα του Καβάφη, ενώ συχνά παραθέτει από στήθους και στίχους άλλων γνωστών ποιητών. Γεγονός που μάλλον επιβεβαιώνει μια ανέκκλητη ευχαρίστηση από τη λογοτεχνία. Το μαρτυρούν άλλωστε και οι τίτλοι των βιβλίων που κοσμούν τις ογκώδεις βιβλιοθήκες δεξιά και αριστερά του γραφείου του, στα ράφια των οποίων φιλοξενούνται και οι τόμοι της Μεγάλης Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδειας, που η μόνη τους αξία σήμερα έγκειται στην υπόμνηση περασμένων στιγμών και την αποτύπωση περασμένων επιδιώξεων που όμως έγιναν αφορμή για μεγαλύτερα στοιχήματα.
Ο Λεωνίδας Μπόμπολας έχει αναλάβει τα ηνία του κατασκευαστικού κολοσσού ΕΛΛΑΚΤΩΡ
Το megalo στοίχημα των μίντια
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, άλλωστε, ο Γιώργος Μπόμπολας είχε αποδεχθεί την πρόταση του Γιάννη Γιαννίκου -πρώην αντάρτη που φυλακίστηκε για χρόνια και είχε καταφέρει να γίνει ένας από τους σημαντικότερους εκδότες σοβιετικής φιλολογίας στην Ελλάδα- να συμμετάσχει στην έκδοση του εγκυκλοπαιδικού έργου. Την πρώτη απόπειρα του κατασκευαστή στην ενασχόληση με τα εκδοτικά ακολουθεί ένα μεγαλύτερο στοίχημα. Στον χώρο του τύπου αυτή τη φορά. Είναι η εποχή που ο δημοσιογράφος Αλέκος Φιλιππόπουλος, έχοντας έρθει σε ρήξη με τον Κίτσο Τεγόπουλο της «Ελευθεροτυπίας», αναζητά εναγωνίως χρηματοδότη για βγάλει την εφημερίδα των ονείρων του. Τον βρίσκει στο πρόσωπο του Μπόμπολα, ανάμεσα σε διαδόσεις, φήμες και μυθεύματα ότι τα χρήματα για την έκδοση του φύλλου προέρχονταν από τη Σοβιετική Ενωση λόγω της εμπλοκής του επιχειρηματία με την έκδοση της εγκυκλοπαίδειας. Ωστόσο, το 1981 με την έκδοση του πρωτοποριακού τότε «Εθνους» σε σχήμα πολύχρωμου ταμπλόιντ ο Μπόμπολας αλλάζει τη πορεία του ελληνικού Τύπου. Χάρη στις τέλειες εγκαταστάσεις, την άψογη μηχανοργάνωση, τη μοντέρνα σελιδοποίηση, τους εξαιρετικούς συνεργάτες και τη σύνδεση της ελκυστικής θεματολογίας της με το επερχόμενο ρεύμα της Αλλαγής, η εφημερίδα κερδίζει την πρώτη θέση της κυκλοφορίας. Στον αμέσως επόμενο τόνο η εφημερίδα αναγνωρίζεται ως πρόσθετος αλλά αποφασιστικός επικοινωνιακά μοχλός για την άνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία. Μερικά χρόνια αργότερα, όμως, η αρμονική σύνδεση του εκδοτικού συγκροτήματος με το ορμητικό τότε ΠΑΣΟΚ μεταστράφηκαν σε σχέσεις αμοιβαίας αντιπάθειας, αν όχι μίσους, εξαιτίας του τραπεζίτη και εκδότη Γιώργου Κοσκωτά, τον οποίο το «Εθνος» πρωτοαποκάλεσε «μαφιόζο». Κατά τη αποκάλυψη του σκανδάλου του απατεώνα επιχειρηματία και των διασυνδέσεών του με στελέχη του ΠΑΣΟΚ, το «Εθνος» αποδομεί συστηματικά τον Παπανδρέου και συμβάλλει, κατά κάποιον τρόπο, στην ήττα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογικές αναμετρήσεις του 1989-90. Την επόμενη μέρα των εκλογών της 18ης Ιουνίου 1989, η εφημερίδα στο πρωτοσέλιδό της προβαίνει σε πρωτοφανή χαρακτηρισμό εις βάρος του Ανδρέα, αναγράφοντας με πηχυαίο τίτλο «Πέφτει ο φαύλος». Ενα ολέθριο λάθος κατ’ εκτίμηση των αναγνωστών της εφημερίδας, που της στοίχισε κυκλοφορικά και άργησε πολύ να επανέλθει σε συγκρίσιμα με το παρελθόν επίπεδα ακόμα και όταν επέστρεψε στα γνώριμα νερά με την επάνοδο του Παπανδρέου στην εξουσία το 1993. Ωστόσο, οι εποχές είχαν αλλάξει τόσο ώστε αποτελούσε πλέον μακρινή ανάμνηση το πρωτοσέλιδο της 19ης Οκτωβρίου 1981, όπου κάτω από το τίτλο «Νικητής ο Λαός», μια φωτογραφία, τραβηγμένη προκαταβολικά σε ανύποπτο χρόνο, απεικόνιζε τον θριαμβευτή εκείνων των εκλογών Ανδρέα Παπανδρέου να τσουγκρίζει το ποτήρι του με τους πολιτικούς συντάκτες της εφημερίδας και τον τότε διευθυντή της. Από εκείνη την περίοδο, όμως, είχε διανυθεί αρκετός χρόνος ώστε να συντηρηθούν ενστάσεις που ανέκυπταν από τα πρωτοσέλιδα. Η εποχή γλιστρούσε πλέον επέκεινα των φωτογραφιών προς το αναδυόμενο μέλλον των ρευστών τηλεοπτικών εικόνων. Η επόμενη συγκυβέρνηση Τζανετάκη, αποκαλούμενη και «κυβέρνηση της κάθαρσης», έδωσε στις 24 Ιουλίου 1989 για πρώτη φορά προσωρινές άδειες για τη λειτουργία ιδιωτικής τηλεόρασης στους τότε παραδοσιακούς εκδότες και επιχειρηματίες, ανάμεσα στους οποίους και ο Γιώργος Μπόμπολας. Τέσσερις μήνες αργότερα, ο πρώτος ελληνικός τηλεοπτικός ιδιωτικός σταθμός πανελλαδικής εμβέλειας με την ονομασία MEGA εξέπεμπε το σήμα του στις οθόνες της επικράτειας.
Η Μαρία Μπόμπολα ασχολείται με τις περιοδικές εκδόσεις του ομίλου
Οι διαφωνίες με τον Φώτη
Ενα τέταρτο και πλέον του αιώνα πριν, στα 60 του, ο Γιώργος Μπόμπολας, σε διαρκή επαγγελματική έξαψη, με ενέργεια και ζωντάνια διέσχιζε ακμαίος ως ενσάρκωση του κύρους της επιχειρηματικής λογικής τους γνωστούς διαδρόμους της εξουσίας, ανιχνεύοντας τους εκάστοτε τελετουργικούς του κώδικες. Δεν φανταζόταν τότε ότι θα προέκυπταν στο απώτερο μέλλον διαφωνίες με τον γιο του Φώτη για τη διαχείριση του καναλιού και δυσαρμονία απόψεων με την κατοπινή σύζυγό του Ειρήνη Μανουσάκη, πολύπειρη γενική επιχειρησιακή διευθύντρια του συγκροτήματος, για τις προοπτικές της Πήγασος Α.Ε. Στις αρχές του ’90 ο Φώτης Μπόμπολας με πρωτοποριακή, ενίοτε ανατρεπτική και συχνά περιπετειώδη αντίληψη για τις αποπνικτικά στερεότυπες μπίζνες προτιμούσε την ατίθαση και αντισυμβατική ενασχόληση με τις επιχειρήσεις της διασκέδασης και του θεάματος. Υπήρξε, μεταξύ άλλων, και ιδιοκτήτης του εμβληματικού συναυλιακού κλαμπ «Ρόδον» στην οδό Μάρνη, καθώς και του πολυχώρου «Στοά» στην Πατησίων. Το ότι θα γινόταν πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Πήγασος Εκδοτικής, κάτοχος των μετοχών της οικογένειας στο κανάλι και πλειοψηφών μέτοχος του MEGA φάνταζαν τότε ως παράτολμο όνειρο. Τα ίδια περίπου χρόνια ο χαμηλών τόνων, παρότι κάποτε κυκλοφορούσε με Bentley, βενιαμίν της οικογένειας Λεωνίδας Μπόμπολας αποφοιτούσε από το Πολυτεχνείο, εντασσόμενος επαγγελματικά στον όμιλο του Ακτορα και έπρεπε να περάσει σχεδόν μια ολόκληρη δεκαετία έως ότου αναλάβει τα ηνία του κατασκευαστικού κολοσσού Ελλάκτωρ. Η δε αδελφή τους Μαρία ασχολούνταν με τις εκδόσεις έχοντας υπό την εποπτεία της τα περιοδικά του ομίλου. Ηταν μια ανέφελη εποχή όπου η οικογένεια Μπόμπολα ανανέωνε τα μεσημέρια της Κυριακής τους άρρηκτους δεσμούς της προσερχόμενη στο σπίτι του «πατριάρχη» στο Ψυχικό για να γευματίσουν όλοι μαζί, παιδιά γονείς, παππούδες και εγγόνια. Συχνά πυκνά τα καλοκαίρια, άλλωστε, περιδιαβαίνοντας με κότερο στα Κυκλαδονήσια, η οικογένεια μαζευόταν χαρούμενα στο πρύμνιο ντεκ για την καθιερωμένη μπιρίμπα. Πολύ προτού θρηνήσουν όλοι μαζί εκείνη τη θλιμμένη Παρασκευή στο τέλος του Οκτώβρη του 2013, την απώλεια της ψυχής και του οξυγόνου της οικογένειας, της εξαιρετικής μάνας και αξιολάτρευτης γιαγιάς Αννας Μπόμπολα, αφοσιωμένης συζύγου και αγαπημένης συμπαραστάτιδος του επιχειρηματία επί 58 ολόκληρα χρόνια. Ο αντίλαλος εκείνου του οδυνηρά χτυπήματος στοίχισε πολύ στον επιχειρηματία. Το χειρότερο ήταν ότι δύο μήνες αργότερα ήρθε σοκαριστικά για τον επιχειρηματία ο συντριπτικός αιφνιδιασμός της αβάσταχτης θλίψης με τον θανάσιμο τραυματισμό σε αγώνες αυτοκινήτου του 52χρονου καταξιωμένου αρχιτέκτονα μηχανικού Λουκά Γιαννακούλη, συζύγου της κόρης του Μαρίας και πατέρα τριών παιδιών. Οσοι όμως πίστευαν ότι υπό το βάρος των αφόρητων οικογενειακών πληγμάτων ο Γιώργος Μπομπολας θα αφιέρωνε περισσότερο αδρανή χρόνο με τα εγγόνια του, απομακρυνόμενος άμεσα από τα προεδρικά καθήκοντα που ασκούσε στις εκδόσεις, δεν είχαν μετρήσει σωστά την αδάμαστη ιδιοσυγκρασία του. Παρέμεινε εξωστρεφώς παρών παραδίδοντας μαθήματα ευθύνης, την ώρα που το εκδοτικό συγκρότημα ταλανιζόταν από σκληρές περικοπές και φρόντιζε να αποτρέπει το φούντωμα των σεναρίων για επικείμενη συγχώνευση του ΔΟΛ με τον Πήγασο. Παρότι νηφάλιος γνώστης του μεγάλου δανεισμού των δύο εκδοτικών εταιρειών, ο οποίος μαζί με εκείνον του MEGA ξεπερνά τα 400 εκατ. ευρώ, καθώς και της δυσκολίας σύναψης νέων δανείων, λέγεται ότι αντιστάθηκε στις πιέσεις του γιου του Φώτη που διαβάζει πιο ψύχραιμα τα νούμερα. Με την αισιοδοξία που αντλεί από το μαχητικό επονίτικο πνεύμα των νιάτων του, όπως επιμένει να λέει ο ίδιος, εμπόδισε τον αποχωρισμό του μιντιακού του δημιουργήματος και την απορρόφησή του από άλλη εξίσου ζημιογόνα εκδοτική εταιρεία. Βέβαια διαφωνούσε κάθετα και με την αποτίμηση του «μαγαζιού» που του κάνουν συνήθως υπέρ του ΔΟΛ. Φέρεται, μάλιστα, ότι ο ίδιος πήρε την πρωτοβουλία να συντάξει την επιστολή της εταιρείας του προς το Χρηματιστήριο προσπαθώντας να βάλει φρένο στις διαδόσεις. Ωστόσο, σε ένα πυκνό πλέγμα προβληματισμού περί παρεκκλίσεων και οξυμένων ευθυνών περί αποτελεσματικότητας, ο Φώτης Μπόμπολας ήρθε σε σύγκρουση με τον πατέρα του για το MEGA σε ό,τι αφορά τις διαβουλεύσεις για το μέλλον του ειδησεογραφικού τομέα. Αυτή η άτεχνη ενδοοικογενειακή διελκυστίνδα όμως εκτόξευε τις δύο πλευρές προς ασυμβίβαστα πάθη, τα οποία όφειλαν να καταπραϋνθούν στη δημόσια σφαίρα με κάποιες αμοιβαίες, έστω ατροφικές, υποχωρήσεις. Με τον τελευταίο των παραδοσιακών εκδοτικών Μοϊκανών να συνοδεύει μέχρι ένα ασφαλές οχυρό τους διαδόχους του. Σε άλλες εποχές η υπερηφάνεια του πατέρα θα έσπρωχνε τη συγγένεια ως τα ακρότατα προπύργιά της. Οχι πια. Το κύρος των πρεσβύτερων δεν παίζεται κορόνα - γράμματα.
«Μπαϊρακτάρης» και διαπλοκή
Ο Γιώργος Μπόμπολας, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μπορεί να ήλεγχε τη μεγαλύτερη και πιο κερδοφόρα κατασκευαστική εταιρεία στην Ελλάδα και να ήταν ιδιοκτήτης ενός πανίσχυρου εκδοτικού συγκροτήματος, αλλά κανείς δεν τον αποκαλούσε με τον σκανδαλώδη για τον ίδιο χαρακτηρισμό «εθνικός εργολάβος». Ηδη μετά τις κόντρες με τον μακαρίτη πλέον Ανδρέα και την άνοδο του Κώστα Σημίτη στην εξουσία τόσο το «Εθνος» όσο και το MEGA στηρίζουν σε όλη τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του τον «εκσυγχρονισμό». Παράλληλα οι κατασκευαστικές δραστηριότητες του ομίλου γιγαντώνονται με αναλήψεις δημόσιων έργων εν όψει και της προετοιμασίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι η περίοδος όπου ο επιχειρηματίας, ο οποίος αποκτά σταδιακά κυρίαρχη παρουσία και σε νέους τομείς της οικονομίας, μπαίνει στο στόχαστρο της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης. Υπό την ηγεσία του Κώστα Καραμανλή η Ν.Δ. ξεκινά πόλεμο κατά των «διαπλεκόμενων» συμφερόντων, που κατά την άποψή της λυμαίνονται το κρατικό χρήμα και ποδηγετούν τον δημόσιο βίο της χώρας. Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια δείπνου με στελέχη της Νέας Δημοκρατίας στην ταβέρνα «Μπαϊρακτάρης» στο Μοναστηράκι ο αρχηγός της Ν.Δ. τούς είχε αποκαλέσει συλλήβδην «εθνικούς νταβατζήδες». Η κατηγορία που αποδίδεται και στον Γιώργο Μπομπολα είναι ότι απολαμβάνει προνομιακή επιχειρηματική μεταχείριση με αντάλλαγμα τη μιντιακή κάλυψη. Οταν τη διακυβέρνηση της χώρας αναλαμβάνει η Ν.Δ., ένας από τους πρώτους νόμους που φέρνει για ψήφιση στη Βουλή αφορά τον «βασικό μέτοχο», που στην ουσία απαγορεύει σε καναλάρχες να διεκδικούν κρατικές συμβάσεις, και επέβαλε την κατάργηση του «μαθηματικού τύπου», ο οποίος υποτίθεται ότι επέτρεπε στους εργολάβους να στήνουν τους διαγωνισμούς δημοσίων έργων. Προς στιγμήν, ο Γιώργος Μπόμπολας βγαίνει από τα ρούχα του. Δεν κρύβει τη νευρικότητά του και καταθέτει, σπάνιο για εργολήπτη, το πτυχίο του μηχανικού και παίρνει σύνταξη από το ΤΣΜΕΔΕ για να μη στοχοποιείται πλέον ως κατασκευαστής. Εξοργίζεται ακόμα και με την απλή αναφορά από τα ΜΜΕ της ιδιότητας που εμπράκτως αποποιήθηκε. Θίγεται ακόμα επειδή διαβάλλεται με κακεντρέχεια το όνομά του ενόσω ο ίδιος ασκούσε πάντα φιλεργατική πολιτική, με τακτικότατες καταβολές μισθών, άμεσες αποζημιώσεις, εκδήλωση αλληλεγγύης προς αναξιοπαθούντες συνεργάτες, ενώ συχνά εμφανιζόταν σε κοινωνικές εκδηλώσεις υπαλλήλων του. Ο Γιώργος Μπόμπολας, λένε παλιοί του συνεργάτες, ποτέ δεν διακρίθηκε για αυταρέσκεια, ξιπασιά ή στυγνότητα ως αφεντικό, γιατί ξεκίνησε από χαμηλά. Ταπεινά ναι, ριψοκίνδυνα ίσως, αλλά όχι και παραβαίνοντας κοινώς αποδεκτά όρια. Γι’ αυτό και επιμένουν ότι δεν ισχύει με τίποτα εκείνο που με υπαινικτική κακοήθεια έγραψε το γερμανικό περιοδικό «Stern», ότι δήθεν κατάφερε να πάρει την πρώτη κρατική ανάθεση έργου όταν η κατασκευαστική του εταιρεία δεν κατείχε ακόμη ούτε μπουλντόζα. Ωστόσο, στριμωγμένος σε εκείνη τη δυσμενή για τις δραστηριότητές του φάση, έρχεται σε επαφές με υποψήφιους αγοραστές για τις εκδοτικές του επιχειρήσεις, αλλά η συμφωνία με το ζεύγος Θεόδωρου και Γιάννας Αγγελοπούλου δεν ευοδώνεται. Τελικά ο νόμος δεν ψηφίζεται αφού δεν παίρνει την έγκριση της Ε.Ε. και έτσι η μιντιακή αυτοκρατορία παραμένει άθικτη και συνεχίζει τη σκληρή αντιπολίτευση στην τότε κυβέρνηση. Εξαιρείται η προσωπική στήριξη προς τον επί πενταετία υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Γιώργο Σουφλιά. Η αλήθεια είναι πλέον ότι έντεκα ακριβώς χρόνια από εκείνο τον Μάρτιο του 2004, όταν αρκετοί πόνταραν πως η πολυετής κυριαρχία της οικογένειας Μπόμπολα θα περιοριζόταν εντός λίγων μηνών, το στοίχημα κερδήθηκε και πάλι από τον ίδιο. Πολλά μέλη της τότε «αδιάφθορης» κυβέρνησής ιδιωτεύουν, αλλά ο Μπόμπολας και οι συνεργάτες του, χωρίς να υποδύονται τους άγιους, εξακολουθούν να παραμένουν επιχειρηματικά ισχυροί διατηρώντας μερικές χιλιάδες θέσεις εργασίας στη χώρα. Μπαίνουν χωρίς δισταγμό σε νέους τομείς, όπως ο ηλεκτρονικός τζόγος. Και μαθημένοι, όπως είναι από τα χιόνια, καθώς έχουν δοκιμαστεί πολλές φορές στο παρελθόν, διατείνονται ότι δεν πρόκειται να καταθέσουν τα όπλα ή να υποκύψουν σε εκφοβισμούς και απειλές που ενοχοποιούν ή υπονομεύουν την επιχειρηματικότητα. Αφορμή γι’ αυτή την αντίδραση εκ μέρους του ομίλου Μπόμπολα ήταν η δημοσίευση στο βιβλίο «Κλεμμένη Ανοιξη» της Σουηδής δημοσιογράφου Κάισα Εκις Εκμαν ότι «ο Μπόμπολας χρωστάει 280 εκατ. ευρώ για τις εφημερίδες του και κανείς δεν του τα έχει ζητήσει». Είχε προηγηθεί προ διετίας η ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ για το δάνειο στο MEGA και ο εμπρησμός των κατοικιών του Φώτη Μπόμπολα στα Σφακιά, όπου οι δράστες πυροβόλησαν και έγραψαν τη λέξη «Γερμανοπροδότης» στις πόρτες, σε μια περιοχή που ο επιχειρηματίας έχει τιμήσει βαφτίζοντας εκεί την κόρη του Γεωργιάννα.
Με τον τίτλο «Μονοπώλιο εκατομμυριούχων», το γερμανικό περιοδικό «Stern», τον Δεκέμβριο του 2012, δημοσιεύει μεγάλη φωτογραφία του Φώτη Μπόμπολα στο γραφείο του όπου κυριαρχούν οι μεγάλες οθόνες τηλεοράσεων. Η φωτογράφηση ήταν καλή, αλλά το κείμενο καθόλου κολακευτικό αφού τον ταυτοποιούσε με τη διαπλοκή
Νέο κεφάλαιο στη ζωή του
Οπως όμως έχουν πλέον διαμορφωθεί οι συνθήκες για τον διαυγή, ανθεκτικό και πολύπειρο Γιώργο Μπομπόλα, θεωρείται ότι θα ήταν σχεδόν υπεράνθρωπο, αν όχι ακατόρθωτο, να συνεχίσει να ασκεί πλήρως τα εκδοτικά καθήκοντά του. Προφανώς όχι μόνο λόγω ηλικίας. Οι λόγοι είναι αποκλειστικά δικοί του. Και τα σενάρια για την αποχώρησή του ποικίλλουν. Αλλοι ισχυρίζονται ότι δρομολογήθηκε εξαιτίας των καταγγελιών περί διαπλοκής που εκτοξεύονται εις βάρος του από στελέχη της νέας κυβέρνησης. Είναι δύσκολο όμως να αποθαρρυνθεί ένας άνθρωπος με χαλύβδινα νεύρα και κότσια, που τα έβαλε στο παρελθόν με τον ακμαίο και τεράστιας λαϊκής απήχησης Ανδρέα Παπανδρέου και αντιστάθηκε, άλλοτε, στον κραταιό και εντυπωσιακής επιρροής Κώστα Καραμανλή. Το δέος άλλωστε δεν συμπεριλαμβάνεται στο λεξιλόγιό του. Αλλοι πάλι εκτιμούν ότι αποσύρθηκε πικαρισμένος λόγω ενδοοικογενειακών διαφωνιών, κυρίως με τον γιο του Φώτη. Για έναν άνθρωπο ωστόσο που έχει αποκαταστήσει ισορροπίες στο κεφάλι της καρφίτσας και συνάψει συμφωνίες στην κόψη της λεπίδας θα έμοιαζε αδιανόητο να μην μπορεί να συμβιβαστεί με το ίδιο του το αίμα στο κοινό επιχειρηματικό τους σπίτι. Κι όμως... Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν την υπόθεση ότι ανοίγει νέο κεφάλαιο στη ζωή του, απ’ όπου μπορεί πιο χαλαρά να συγκρίνει την αθωότητα των αγγέλων των πνευματικών αναζητήσεων με την πονηρία των δαιμόνων της πολιτικής και της Διαπλοκής. Ετσι κι αλλιώς κανείς δεν μπορεί να είναι παντού και για πάντα. Μπορεί, όμως, να απλώνει, έστω και ως προσωρινά απών, βαριά τη σκιά του. Αν φυσικά δεν έχει βάλει ένα ακόμα μεγάλο στοίχημα με τον εαυτό του. Αυτό της προσεχούς επιστροφής του.
