Μία ανάλυση της εργατικής ψήφου στην ανεπτυγμένη Βόρεια Ιταλία

Οι πρόσφατες πολιτικές εκλογές στην Ιταλία πιστοποιούν την καταγραφή ενός γνωστού στους αναλυτές φαινομένου: την επαλήθευση της ψήφου στη Λέγκα ως μαζική πλέον τάση. Η διάσταση όμως που πήρε ήταν πέρα από κάθε πρόβλεψη.

Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την πλειοψηφική σταθερότητα του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στη Βουλή και στη Γερουσία.

Το στοιχείο όμως που αλλάζει στην ουσία το πολιτικό σκηνικό στη Βόρεια Ιταλία είναι ο διπλασιασμός των ψήφων στη Λέγκα του Βορρά, αλλά και η εξαφάνιση της Κομμουνιστικής Αριστεράς και των συνεργατών της από την κοινοβουλευτική σκηνή. Δύο διαφορετικά φαινόμενα, όμως από πολλές όψεις οργανικά συνδεδεμένα.

Με αναφορά στον αριθμό ψήφων, παρατηρούμε ότι από τα τρία εκατομμύρια ψηφοφόρων που έχασε η Αριστερά ένα εκατομμύριο εντοπίζεται στην ανεπτυγμένη Βόρεια Ιταλία, γιατί μεγάλο μέρος αυτών των ψήφων κατευθύνθηκε στις γραμμές της αποσχιστικής Λέγκας του Μπόσι.

Σημαντικότερο όμως πρόβλημα στο επίπεδο της ανάλυσης αποτελεί το γεγονός ότι αυτή η μετακίνηση του εκλογικού σώματος αφορά στην εργατική τάξη.

Οτι η εργατική ψήφος μετατοπιζόταν στην αρχή σταδιακά και πιο μαζικά τελευταία προς τη Δεξιά ήταν ένα πολύ γνωστό δεδομένο.

Παρά ταύτα η μεγάλη επιτυχία της Λέγκας προσθέτει κάτι καινούριο και εντελώς διαφορετικό στην ιταλική πολιτική πραγματικότητα.

Η Λέγκα θριαμβεύει στην Περιφέρεια του Βένετου με 30%, απογειώνεται με 20% στην περιοχή του Μιλάνου και καθιερώνεται πλέον στις περιοχές της Γένοβας και του Τορίνο, ενώ και στην αριστερή Εμίλια-Ρομάνια ξεπερνά το 8%.

Η βάση αυτής της τεράστιας ανάκαμψης δεν είναι βέβαια μόνο η πλούσια αστική τάξη της Βόρειας Ιταλίας, αντίθετα είναι η εργατική ψήφος, εκείνη που διαμόρφωσε τον μεγάλο θρίαμβο της Λέγκας.

Αυτό είναι το πιο καθοριστικό στοιχείο, το οποίο χρειάζεται μεγαλύτερη ανάλυση για δύο βασικούς λόγους:

Πρώτα απ’ όλα η εργατική ψήφος καταγράφει την κρίση πολιτικής εκπροσώπησης ανάμεσα σε μια κοινωνική τάξη και σ’ εκείνο που ιστορικά αποτέλεσε το ισχυρότερο πολιτικό κόμμα αναφοράς της, το ΚΚΙ.

Η δεύτερη εκτίμηση αφορά στην εσωτερική ρήξη όσον αφορά στη μεγάλη αξία που διαχρονικά ενέπνευσε τους αγώνες της εργατικής τάξης και του συνδικαλισμού γενικότερα και αποτέλεσε τη βάση των μεγάλων εργατικών κατακτήσεων: την εθνική ταξική αλληλεγγύη.

 Δύο ήταν τα κύρια σλόγκαν της Λέγκας: «Οχι στους μετανάστες» και «Μόνο περιφερική φορολογία».

Δύο θέσεις-«κλειδιά», που προτείνονται ως μαγικές λύσεις ενάντια στην οικονομική κρίση που χτυπάει την πόρτα του πλούσιου ιταλικού Βορρά.

Ο Βορράς είναι πλούσιος, αλλά εκείνο που του δημιουργεί την οικονομική κρίση, εκείνο που τον φτωχαίνει, είναι η διασπάθιση των πόρων σε ολόκληρη την ιταλική επικράτεια (το «αρχιπέλαγος των γραφειοκρατών της Ρώμης», όπως την αποκαλούν).

Η θέση της Λέγκας σαφής: ζητά επενδύσεις στον Βορρά και ασφάλεια από τους ξένους μετανάστες. Διαμορφώνεται έτσι ένας περιφερειακός τοπικισμός που φαίνεται ότι μπορεί και δημιουργεί την τέλεια ταύτιση ανάμεσα στον φόβο της οικονομικής κρίσης και την κοινωνική ανασφάλεια.

Δεν είναι τυχαίο ότι η ψήφος στη Λέγκα φαίνεται όλο και λιγότερο συνδεδεμένη με τα παλιά της εκλογικά κάστρα, και περισσότερο με τις ιταλικές περιοχές με υψηλό δείκτη επιχειρηματικότητας και παραγωγικής ικανότητας.

 Σαν να λέμε, «εμείς παράγουμε τον πλούτο και σε μας πρέπει να μείνει». Είναι εδώ ακριβώς που η ανάλυση της ψήφου γίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, γιατί σ’ εκείνο το «εμείς» αναγνωρίζονται εκατομμύρια Ιταλών εργαζομένων του ιταλικού Βορρά.

Στη μία τσέπη η συνδικαλιστική ταυτότητα της FIOM, του ισχυρού συνδικάτου μεταλλουργών του Κομουνιστικού Κόμματος, και στην άλλη εκείνη της Λέγκα. Αυτή είναι η πραγματική πολιτική διάσπαση που πρόεκυψε από τις ιταλικές κάλπες. Μία διάσπαση που αφορά συνολικά στο ίδιο κοινωνικό υποκείμενο: τον εργαζόμενο.

 Ενώ δηλαδή η συνδικαλιστική δράση έχει τη βάση της στην εθνική συλλογική διαπραγμάτευση, η αλλαγή που προκύπτει από την ψήφο στη Λέγκα αφορά στην κυρίαρχη άποψή της για τη διαχείριση σε περιφερικό επίπεδο της σχέσης κεφάλαιο-εργασία. Αποδυναμώνεται δηλαδή η συνδικαλιστική δράση μέσα από την αμφισβήτηση του πιο ισχυρού όπλου της, τις εθνικές συλλογικές συμβάσεις.

Μια ενιαία εθνική συλλογική σύμβαση, διακηρύσσει η Λέγκα, η οποία προβλέπει μισθούς και αποδοχές ίδιες για όλους και παντού, χωρίς να παίρνει υπόψη της το κόστος ζωής που είναι διαφορετικό σε πολλές ιταλικές περιοχές, είναι μια συλλογική σύμβαση που δεν διασφαλίζει την πραγματική αξία των μισθών και των αποδοχών.

Στην ουσία βρισκόμαστε μπροστά σε ένα επανακαθορισμό της αλληλεγγύης από το εθνικό στο περιφερικό επίπεδο, επανακαθορισμό στον οποίο οι εργαζόμενοι απ’ ό,τι φαίνεται έβαλαν τη σφραγίδα τους.

Ο φόβος της κρίσης και ο κίνδυνος της φτώχειας είναι η βάση πάνω στην οποία χτίστηκε η μεγάλη επιτυχία του Μπόσι, αρχηγού της Λέγκα του Βορρά.

Αυτή όμως η παραδοχή δεν πρέπει να μας κάνει μύωπες ώστε να μη συνειδητοποιήσουμε τη σημαντική δουλειά που έγινε τα τελευταία χρόνια από τη Λέγκα ώστε να μετατρέψει την ψήφο διαμαρτυρίας σε λαϊκή μαζική ψήφο. Χρόνια συνεχούς παρουσίας στη περιφέρεια, με σταθερό και καθαρό αφτί στα τοπικά προβλήματα, πολλές φορές μάλιστα με ακραίο γραφικό και φολκλορικό τρόπο. Ετσι διαμόρφωσε την πολιτική της παρουσία και κυριαρχία.

Το κόμμα του Μπόσι υπήρχε σε κάθε επίπεδο της κοινωνικής ζωής των πολιτών στον πλούσιο ιταλικό Βορρά. Ενα κόμμα που με τον δικό του τρόπο παρήγαγε κουλτούρα και συναίνεση. Ενα πραγματικό μαζικό κόμμα, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση σε όλα του τα χαρακτηριστικά από τα κόμματα απόψεων των Μπερλουσκόνι και Βελτρόνι. Ενα κόμμα χαρακτηριστικά «αριστερόστροφο» και κοντινό στη μεθοδολογία και λειτουργία του στο πιο μεγάλο μαζικό κόμμα που γνώρισε ποτέ η δημοκρατική Ιταλία, το Ιταλικό Κομουνιστικό Κόμμα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εργαζόμενοι δεν είχαν αμφιβολίες ως προς το πού έπρεπε να κατευθύνουν την ψήφο τους.

* Η Ειρήνη Αγγελοπούλου είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Lecce