Κόνορ Γκέρτι: Τα κοινοβούλια να αποφασίζουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όχι τα δικαστήρια

Προτού ο Κόνορ Γκέρτι εμφανιστεί στον δημόσιο διάλογο, η συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα διεξαγόταν περιορισμένα. Τα δικαιώματα ήταν αρχικά αποκλειστικά συνδεδεμένα με ζητήματα δικαιοσύνης, δικαιοπραξίας, προάσπισης των ατόμων απέναντι στον νόμο και αναλύονταν σε καθαρά νομικό επίπεδο - ειδικά στο πλαίσιο του πανεπιστημίου.

Δεν είχαν ισχύ καθολικότητας και, το βασικότερο, δεν επικαλούνταν πολιτικά, κοινωνικά και άλλα ζητήματα άμεσα συνδεδεμένα με την κουβέντα περί δημοκρατίας. Καταφέρνοντας να ριζοσπαστικοποιήσει τον δημόσιο διάλογο για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και την έμπρακτη εφαρμογή τους στη Μεγάλη Βρετανία -και όπου αλλού εκλήθη ως σύμβουλος- ο καθηγητής Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και διευθυντής του Ινστιτούτου Δημοσίων Υποθέσεων στο London School of Economics and Political Science (LSE) Κόνορ Γκέρτι πέρασε και στο πρακτικό μέρος, μιλώντας για μια σειρά από κρίσιμα σήμερα θέματα όπως η τρομοκρατία, η θρησκεία, η Δικαιοσύνη κ.λπ.

Ο καθηγητής του LSE βρέθηκε μάλιστα πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα για μια διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και για μια πολύ ενδιαφέρουσα αντιπαράθεση αναφορικά με το θέμα του «Κανόνα Δικαίου» και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχοντας απέναντί του στο πάνελ τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Νίκο Αλιβιζάτο και συντονιστή τον Κέβιν Φέδερστοουν, καθηγητή Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών (έδρα «Ελευθέριος Βενιζέλος») στο LSE και διευθυντή του Hellenic Observatory. (Η διάλεξη οργανώθηκε από το Megaron Plus και το LSE, σε συνεργασία με τον Ελληνικό Σύλλογο Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science και το LSE Hellenic Observatory!). Στη συνάντηση-συζήτηση που είχαμε με τον ιρλανδικής καταγωγής Κόνορ Γκέρτι, λίγο πριν από τη διάλεξή του, δέχτηκε να μας κατατοπίσει σχετικά με το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σήμερα, μετά τα γεγονότα του Παρισιού και σε μια Ευρώπη που δοκιμάζεται από το Προσφυγικό αλλά και από το ίδιο το αξιακό της πλαίσιο.

- Με αφορμή τη διάλεξή σας που αφορμάται από τον κανόνα δικαίου (Rule of Law) και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι αυτός ενισχύει ή θέτει την αρχή της δημοκρατίας αλλά και την ίδια τη δημοκρατία εν αμφιβόλω; Η αλήθεια είναι ότι και οι δυο έννοιες, τόσο η δημοκρατία όσο και ο κανόνας δικαίου, έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό σήμερα το νόημά τους. Πρόσφατα εξέδωσα ένα βιβλίο με τίτλο «Ελευθερία και Ασφάλεια» όπου κάνω λόγο για τη «νέα δημοκρατία» και τον «νεο-δημοκρατικό» κόσμο στον οποίο ζούμε. Σε αυτόν τον κόσμο έχει κανείς μια φασματική εικόνα για τη δημοκρατία αλλά και για τον κανόνα δικαίου - όπως και για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πραγματικότητα, όμως, είναι εντελώς διαφορετική και μάλλον δεν φαίνεται να επιβάλλεται ή να είναι περισσότερο κυρίαρχη έναντι της φασματικής εικόνας. Μερικές φορές μάλιστα δείχνει να επισκιάζεται όχι από κάποια απρόβλεπτη συνθήκη όπως ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, κάτι που συνέβαινε παλιότερα, αλλά από το ίδιο της το νόημα, αφού πολλές φορές φαίνεται η δημοκρατία να είναι κυριολεκτικά κενή νοήματος. Σε αυτό το σημείο λοιπόν βλέπω τη δημοκρατία και τον κανόνα δικαίου να αλληλοεμπλέκονται. Οσον αφορά το ζήτημα που μου θέσατε με την ερώτησή σας, έχω την αίσθηση ότι τα δικαστήρια ενίοτε επιδιώκουν να ενισχύσουν με ορισμένες αποφάσεις τον εξασθενημένο τους ρόλο, ενώ οι κυβερνήσεις με τη σειρά τους αδυνατούν να επιβάλουν έννοιες κενές περιεχομένου στα δικαστήρια. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει σύγκρουση μεταξύ του τρόπου που εκλαμβάνουν τον κανόνα δικαίου τα δικαστήρια και εκείνου με τον οποίο θέλουν να εφαρμόζεται οι κυβερνήσεις.

- Δεν πιστεύετε όμως ότι σημαντικό ρόλο στον τρόπο που ο εκλαμβάνεται ο κανόνας δικαίου διαδραματίζουν τα διαφορετικά νομικά συστήματα, όπως αυτό της Μεγάλης Βρετανίας ή της Ευρώπης;

Κλείσιμο

Ενώ στη Μεγάλη Βρετανία, για παράδειγμα, ο κανόνας δικαίου φαντάζει κυρίαρχος, εδώ μοιάζει να είναι κάπως αφηρημένος εφόσον για κάτι τέτοιο επιλαμβάνεται το Σύνταγμα. Δεν ξέρω αν στην Ελλάδα μπορεί να γίνει καν αντιληπτός ο κανόνας δικαίου ως έννοια. Ποια είναι η δική σας άποψη; Θα σας μιλήσω από τη δική μου εμπειρία και ειδικά τη νομική, την εμπειρία μου ως δικηγόρου. Σε πολλές περιπτώσεις ο κανόνας δικαίου γίνεται κατανοητός ως νόμος, ειδικά σε κράτη όπως η Γερμανία, όπου η κατίσχυση του νόμου είναι απόλυτη. Αλλού όμως δίνουν έμφαση στο ηθικό τους μέρος οπότε τον αναλύουν σε σχέση με την έννοια της δικαιοσύνης. Νομίζω πάντως ότι κάθε δημοκρατικό σύστημα πρέπει να ορίζει από μόνο του την έννοια της Δικαιοσύνης, να τη νοηματοδοτεί και να μην αφήνει κάτι τέτοιο στους δικαστές. Αρμόδια για τέτοιου είδους θέματα -ειδικά των δικαιωμάτων- είναι τα Κοινοβούλια με τις αποφάσεις που λαμβάνουν- και είναι αυτά φέρ’ ειπείν που πρέπει να αποφασίζουν για τα δικαιώματα των γυναικών και όχι τα δικαστήρια.