Στη δίνη της κρίσης η Κούβα

Τρία χρόνια μετά την ασθένεια που τον απομάκρυνε από την εξουσία, ο Φιντέλ Κάστρο γιόρτασε την περασμένη Πέμπτη τα 83α του χρόνια σε ένα ζοφερό κλίμα: η Κούβα διανύει τη χειρότερη οικονομική κρίση μετά την «ειδική περίοδο» που ακολούθησε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Στην ομιλία του με την οποία έκλεισε τη σύνοδο του κοινοβουλίου στις αρχές Αυγούστου, ο Ραούλ Κάστρο δήλωσε ότι η χώρα του αναγκάστηκε να επαναδιαπραγματευθεί τα χρέη της με τους κυριότερους ξένους δανειστές της.

Οι αρχές θεωρούν ότι η κρίση αυτή οφείλεται σε δύο κύριους παράγοντες. Το 2008, τρεις τυφώνες σάρωσαν το νησί, προκαλώντας ζημιές ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ποσό που αντιστοιχεί στο 20% του ΑΕΠ. Λόγω των καταστροφών που υπέστησαν οι καλλιέργειες, η Κούβα αναγκάστηκε να διπλασιάσει τις εισαγωγές τροφίμων (τις οποίες πληρώνει σε συνάλλαγμα). Οι εισαγωγές αυτές γίνονται κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού η Ουάσινγκτον έχει εξαιρέσει αυτό το είδος προϊόντων από το εμπάργκο που επέβαλε στη χώρα το 1960.

Η Κούβα πλήττεται όμως και από την παγκόσμια ύφεση. Η τιμή του νικελίου, που είναι το κυριότερο εξαγωγικό της προϊόν, έχει καταρρεύσει. Και οι τουρίστες περνούν όλο και πιο λίγες ημέρες στο νησί, ξοδεύοντας όλο και λιγότερα, παρόλο που ο αριθμός τους αναμένεται να πλησιάσει φέτος το περυσινό ρεκόρ των 2,35 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Στην ομιλία του, ο Ραούλ Κάστρο τόνισε ότι το κράτος θα δώσει τέλος στις «υπερβολικές επιδοτήσεις», προκειμένου οι κοινωνικές δαπάνες να ανταποκρίνονται στις πραγματικές δυνατότητες της χώρας. Είναι η πρώτη φορά από την επανάσταση του 1959 που γίνεται λόγος για περικοπή των κοινωνικών δαπανών, που μαζί με τη δωρεάν υγεία και παιδεία αποτελούν τις κατακτήσεις της επανάστασης.

Η εξαγγελία αυτών των περικοπών γίνεται σε μια περίοδο που οι Κουβανοί τα βγάζουν δύσκολα πέρα με τον μέσο μηνιαίο μισθό τους των 20 δολαρίων. Πολλά βασικά προϊόντα, όπως το λάδι, σημειώνουν και πάλι έλλειψη. Και την ίδια στιγμή η κυβέρνηση αναγκάζεται να λάβει δυσάρεστα μέτρα. Αφού αύξησε κατά πέντε χρόνια την ηλικία συνταξιοδότησης (στα 65 χρόνια για τους άνδρες και στα 60 για τις γυναίκες), εξήγγειλε στις αρχές Ιουνίου μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Τα δημόσια κτίρια δεν έχουν πλέον κλιματισμό, πολλά εργοστάσια σταματούν την παραγωγή όταν κορυφώνεται η κατανάλωση ηλεκτρικού και οι αγρότες καλούνται να προτιμούν τα βόδια από τα τρακτέρ. Το νησί κάλυπτε μέχρι πρόσφατα το 47% της κατανάλωσης πετρελαίου με την εσωτερική παραγωγή, αλλά η παραγωγή αυτή μειώθηκε το τελευταίο τρίμηνο. Και τη λύση δίνει και πάλι η Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβες.

«Η γη είναι εδώ και περιμένει τον ιδρώτα σας!», δήλωσε ο Ραούλ Κάστρο. Προκειμένου να μειώσει την εξάρτηση της χώρας του από τρόφιμα, επέβαλε καθυστερημένα την πρώτη από τις «διαρθρωτικές αλλαγές» που είχε εξαγγείλει το 2007: τη διανομή κρατικής γης σε μικρούς παραγωγούς. Μέχρι το 2008, η μισή από την καλλιεργήσιμη κρατική γη ήταν χέρσα και το 60% των τροφίμων που παράγονταν στην Κούβα προέρχονταν από «ιδιώτες» που εκμεταλλεύονταν το 35% της γης. Η διανομή της γης, που άρχισε το 2008, επέτρεψε σε 80.000 υποψήφιους να αποκτήσουν κλήρους. Καθώς η γραφειοκρατία δεν είχε επιτρέψει μέχρι σήμερα την κάλυψη της πλειοψηφίας των αναγκών, ο Κάστρο ζήτησε να επιταχυνθεί η εφαρμογή αυτού του προγράμματος, ανάγοντάς το σε «εθνική προτεραιότητα».

Σε όσους θα έσπευδαν να δουν σε αυτό το μέτρο μια «οσμή» καπιταλισμού, ο Κάστρο απάντησε ότι δεν ανέλαβε την προεδρία της χώρας για να φέρει πίσω τον καπιταλισμό, αλλά για «να υπερασπιστεί, να διατηρήσει και να τελειοποιήσει τον σοσιαλισμό». Το κουβανικό σύστημα δεν είναι διαπραγματεύσιμο, τόνισε, απευθυνόμενος εμμέσως στην αμερικανίδα υπουργό Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, την οποία κατηγορεί ότι θέλει να αποδιοργανώσει το κοινωνικό και πολιτικό σύστημα της Κούβας.

Τον περασμένο μήνα, η Χίλαρι ζήτησε τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών και την αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων, που σύμφωνα με την Κουβανική Επιτροπή για τα ανθρώπινα δικαιώματα ανέρχονται σε 208.