Ο πατέρας του ευρώ μιλάει για το μέλλον της Ελλάδας

Θεωρείται ένας από τους «πατέρες» του ευρώ. Με δεκαετίες εμπειρίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε οικονομικά και δομικά ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και με ενεργή παρουσία σε πάνω από 1000 οικονομικά συνέδρια,  ο Δρ. Κβικ αναλύει στη συνέντευξή του στο protothema.gr τις σκέψεις του σχετικά με τα προβλήματα της Νομισματικής Ένωσης και δίνει προτάσεις για την αύξηση της λειτουργικότητας του Ευρωπαϊκού Συστήματος.

Κ. Κβικ, θα μπορούσατε να μας μιλήσετε λίγο για τον εαυτό σας και τη συμμετοχή σας στη δημιουργία του Ευρώ;

Βεβαίως, ολοκλήρωσα τη διατριβή μου στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Βερολίνου το 1967, πάνω στις επιπτώσεις της εισαγωγής ενός κοινού νομίσματος στην Ευρώπη. Αυτό ήταν και το “εισιτήριο” μου για να ξεκινήσω να δουλεύω στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπου οι εργασίες μου αποτέλεσαν και τη βάση για το τρόπο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Όλες μου οι εργασίες είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, όπου ο καθένας με λίγο ψάξιμο μπορεί να τις βρει. Στα 25 χρόνια που εργαζόμουν στην επιτροπή πήρα μέρος στη πρώτη ομάδα εργασίας που διερευνούσε τις επιπτώσεις της εισαγωγής ενός κοινού νομίσματος, ήμασταν 5 άτομα και εγώ ήμουν ο νεότερος. Έγιναν τρεις αρχικές προσπάθειες για μια νομισματική ένωση, μια το '69, μετά το '79 και τέλος το '89. Τελικά τα καταφέραμε το ΄99, κάτι το αρκετά αστείο αν δει κάποιος τις ημερομηνίες. Τώρα εργάζομαι πάνω σε θέματα συνοχής της Ένωσης.

Αυτή τη περίοδο στην Ελλάδα γίνεται έντονη συζήτηση σχετικά με το Ευρώ. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα και οι χώρες του Νότου δεν θα έπρεπε να είχαν μπει στη Νομισματική Ένωση και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις αν φύγει η Ελλάδα από το Ευρώ;

Είναι ξεκάθαρο πλέον πως μπορείς να δημιουργήσεις μια Ένωση μεταξύ κρατών και να συγχρονίσεις τα επιτόκια μεταξύ τους, αν και μόνο κινούνται οι οικονομίες τους σε παράλληλο ρυθμό. Συνεπώς, ο πρώτος όρος είναι πως πρέπει να ακολουθηθούν τα πέντε κριτήρια της συνθήκης του Μάαστριχτ: πληθωρισμός, επιτόκια, έλλειμμα, χρέος και τέλος, η μη ύπαρξη υποτίμησης δύο χρόνια πριν την είσοδο στο ευρώ. Δεδομένου πως αυτοί οι όροι πληρούνται όλοι μπορούν να μπουν στο Ευρώ. Όταν δεν τηρούνται, είναι αδύνατον να συγχρονιστούν οι οικονομίες αυτές και έτσι δημιουργούνται αποκλίσεις ανταγωνιστικότητας. Το πρόβλημα είναι η ελλιπής χρήση των στατιστικών πριν την ένταξη των χωρών, κάτι το οποίο δεν είναι μόνο πρόβλημα της Ελλάδος. Αν και μπορεί να μην έδωσε αληθινές ή/και ελλιπείς πληροφορίες για την οικονομία της, μεγαλύτερες χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, αρνήθηκαν κατηγορηματικά να γίνει έλεγχος στην εγκυρότητα των στοιχείων που δόθηκαν από τα κράτη μέλη.

Η Επιτροπή έτσι δεν μπορούσε να ερευνήσει τα οικονομικά των κρατών. Τελικά συνειδητοποίησαν ότι ο μόνος τρόπος να δουλέψουν μαζί οικονομίες είναι να υπάρχει διαφάνεια και εντιμότητα από όλους. Άρα η Ελλάδα δεν θα είχε τέτοιο πρόβλημα, αν όλες οι πλευρές είχαν υπάρξει πιο έντιμες και πιο συγκροτημένες. Έχοντας ξεκαθαρίσει αυτό, όταν προτάθηκε η ιδέα μιας Πολιτικής Ένωσης, οι Γάλλοι και Άγγλοι απάντησαν “ευχαριστούμε, όχι”. Η αυτόνομη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δημιουργήθηκε για να εξισορροπήσει το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα και να φέρει σε αρμονία τη νομισματική πολιτική των κρατών. Στην Ελλάδα υπήρχε μια περίοδος αμέσως μετά την εισαγωγή του Ευρώ, όπου τα επιτόκια ήταν τόσο χαμηλά ώστε υπήρχε υπέρμετρος δανεισμός με σκοπό τη κατανάλωση και όχι για ανάπτυξη. Στα 10 χρόνια από την εισαγωγή του Ευρώ, κάθε χρόνο η Ελλάδα, αλλά και η Ιταλία και η Ισπανία, είχαν 2-3% μεγαλύτερο πληθωρισμό από τις άλλες χώρες. Φανταστείτε, μέσα σε αυτά τα 10 χρόνια με 3% μεγαλύτερο πληθωρισμό, όλες οι τιμές και οι μισθοί μεγάλωσαν κατά 30% περισσότερο από τις άλλες χώρες. Είναι αδύνατον η Ελλάδα να είναι ανταγωνιστική με τόσο υψηλές τιμές, εκτός μόνο σε βιομηχανίες όπως ο τουρισμός που για αρκετό καιρό μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία είχαν ενός είδους “μονοπώλιο”.

Δυστυχώς όμως η τουριστική βιομηχανία άλλαξε, με χώρες όπως την Τουρκία να είναι 20 με 50% φτηνότερες και έτσι να προσελκύουν πολύ μεγαλύτερο κομμάτι. Η μόνη λύση αφού δεν μπορείς να υποτιμήσεις το νόμισμα σου, είναι μια εσωτερική υποτίμηση. Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι ότι μπορείς να μειώσεις τους μισθούς μόνο στον δημόσιο τομέα, δίνοντας ένα ισχυρό πλήγμα στο εισόδημα αυτών των ανθρώπων, αλλά δεν μπορείς να αναγκάσεις τις τιμές να ακολουθήσουν. Δεν μπορείς να πείσεις τους πάντες συγχρόνως να μειώσουν τις τιμές τους στον ίδιο βαθμό με τους μισθούς. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, ειδικά όταν ένα μεγάλο μέρος των προϊόντων σου εισάγονται, όχι μόνο από την ΕΕ, αλλά από Κίνα και Ινδία. Αυτή είναι δυστυχώς η κατάσταση τώρα.

Τώρα τι θα γινόταν αν έβγαινε η Ελλάδα από το Ευρώ; Η νέα Δραχμή θα ήταν υποτιμημένη σε σχέση με το Ευρώ κατά 50-60%. Άρα το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος θα αυξανόταν και αντίστοιχα θα έπρεπε να αυξηθούν και τα έσοδα για να γίνει βιώσιμο. Έτσι θα δημιουργούταν ένας φαύλος κύκλος υποτιμήσεων με καταστροφικά αποτελέσματα. Σαν οικονομολόγος θα έλεγα πως πρέπει να υπάρξει μια αναδιάρθρωση των μισθών (πράγμα επίπονο και δύσκολο) και παράλληλα πολύ προσεγμένες “ενέσεις” ανάπτυξης στις υποδομές, βιομηχανίες ή ακόμα και στην κοινωνία, που θα φέρουν πολλαπλά αποτελέσματα στην οικονομία. Αυτό που λείπει από την Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν κάναμε στο Μάαστριχτ είναι μια Πολιτική Ένωση, που θα μπορούσε να παίρνει κοινές και συντονισμένες αποφάσεις.

Τι άλλο θα μπορούσατε να προτείνετε έτσι ώστε να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα της η Ελλάδα και γενικά η ΕΕ;

Το θέμα είναι ότι πρέπει να ξαναδούμε τη συστημική μεριά του θέματος, χρειαζόμαστε εσωτερικές δομές που να δουλεύουν, θέλω να το τονίσω αυτό. «Φέρε σε τάξη τα ζητήματα του οίκου σου,  δηλαδή στο τοπικό επίπεδο». Αυτό ξεκινά με το τρόπο που δομείται ο κάθε δήμος. Εάν υπάρχει διαφάνεια στο δήμο τότε κατ' επέκταση το κράτος και οι δομές του λειτουργούν σωστά με τη σειρά τους και έτσι δημιουργείται εισόδημα. Η Ελλάδα, όπως την έχω βιώσει, έχει ένα αρκετά μητροπολιτικό σύστημα. Τα πάντα σχεδόν αποφασίζονται στην Αθήνα. Πρέπει να επανεξεταστεί αυτή η “ανισορροπία” με τέτοιο τρόπο ώστε να δοθούν μεγαλύτερες ευθύνες στις περιφέρειες, δημιουργώντας έτσι συνοχή και αλληλεγγύη. 

Πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός όπου οι δήμοι που έχουν μεγάλη παραγωγή και εισόδημα (κατά κεφαλήν) και είναι πάνω από τον μέσο όρο θα κατευθύνουν μέρος του εισοδήματος τους στους δήμους κάτω του μέσου όρου. Με αυτό προσπαθείς να ισορροπήσεις τη δυναμική κατά μήκος όλης της χώρας και όχι να τη συγκεντρώσεις όλη στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Αυτό έχει ως σκοπό την αναδιανομή της αγοραστικής δύναμης σε εθνικό επίπεδο. Με αυτό το τρόπο θα μοιραστεί ο πλούτος στη χώρα και δεν θα υπάρχει το φαινόμενο ερήμωσης χωριών και μικρών πόλεων σε τέτοιο βαθμό όπως τώρα. Αυτόματα  θα ενισχυθούν οι μικρές εταιρείες κατά μήκος της χώρας καθώς περισσότερος κόσμος θα μένει στις μικρές πόλεις/χωριά.

Υπάρχει ένα πολύ απλό επιχείρημα για αυτή τη πρόταση, στην ενιαία αγορά της Ευρώπης έχουμε εσωτερικό ανταγωνισμό διότι θέλουμε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί διεθνώς. Αυτός ο εσωτερικός ανταγωνισμός προσπαθεί να αναδιαμορφώσει εθνικές οικονομίες, για να γίνουν πιο δυναμικές και έτσι, να δημιουργηθεί μια εσωτερική διαδικασία επιχειρηματικής εκπαίδευσης. Μπορεί κάποιος να πει πως είναι μια εξάσκηση, όπως ένας αθλητής που προπονείται και ανταγωνίζεται του εταίρους του στην τοπική του ακαδημία, για να είναι έτοιμος να ανταγωνιστεί σε διεθνές επίπεδο. Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως πανευρωπαϊκά αυτοί οι θεσμοί θα έπρεπε να ήταν προϋπόθεση για να διασφαλιστεί η τοπική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα. Αν παρ' όλα αυτά συνέχιζαν να υπάρχουν μεγάλες ανισότητες στα εισοδήματα, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως θα ήταν να δείξει την απαιτούμενη συμπαράσταση.