Τραύματα στο κεφάλι: πρώτες βοήθειες και τρόποι αντιμετώπισης

Όπως μας εξηγεί ο Νευροχειρουργός Πάνος Παπανικολάου, Επιμελητής Α΄ , στο Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας Πειραιά, τα τελευταία χρόνια ο συνολικός αριθμός των τροχαίων ατυχημάτων μπορεί να έχει μειωθεί λόγω μείωσης της κίνησης, όμως έχει αυξηθεί ο αριθμός των σοβαρών τροχαίων ατυχημάτων λόγω των μεγάλων ταχυτήτων μέσα στις πόλεις και λόγω του μεγάλου αριθμού δικύκλων (ποδήλατα, μηχανάκια). Επίσης, υπάρχει αύξηση των τραυματισμών που οφείλονται σε επιθέσεις και σε πτώσεις από ύψος.

Όπως σε όλες τις καταστάσεις, στις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η πρόληψη. Όσον αφορά την κυριότερη αιτία, δηλαδή τα τροχαία ατυχήματα, τα προληπτικά μέτρα αφορούν τόσο τον πληθυσμό όσο και την ίδια την πολιτεία. Οι οδηγοί και οι επιβάτες θα πρέπει να τηρούν τα προβλεπόμενα για ασφαλή οδήγηση (όχι οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και ουσιών, τήρηση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, προβλεπόμενα προστατευτικά μέτρα ζώνες, κράνη, κλπ). Η πολιτεία από τη δικιά της μεριά οφείλει να εξασφαλίζει ασφαλείς δρόμους με σωστή σήμανση και επαρκή φωτισμό. Έτσι μπορεί να αποφευχθεί μεγάλο ποσοστό από σοβαρούς τραυματισμούς που οδηγούν σε θάνατο ή και σοβαρή αναπηρία χιλιάδες ανθρώπους όλων των ηλικιών και ιδιαίτερα νέους κάθε χρόνο.

Η αντιμετώπιση του τραυματία με κρανιοεγκεφαλική κάκωση περιλαμβάνει τρία στάδια:

Α) οι πρώτες βοήθειες στον τόπο του συμβάντος και κατά τη μεταφορά προς το νοσοκομείο. Αυτό το έργο κανονικά πρέπει να το αναλαμβάνουν έγκαιρα και ουσιαστικά οι ειδικές υπηρεσίες του Κέντρου Άμεσης Βοήθειας. Η προσφορά των πολιτών που μπορεί να είναι παρόντες πριν την έλευση του εξειδικευμένου προσωπικού, θα πρέπει να υπακούει σε ορισμένους στοιχειώδεις κανόνες. Αρχικά, θα πρέπει να εξασφαλίζεται πως η προσπάθεια για προσφορά βοήθειας σε ένα τροχαίο ατύχημα δεν πρέπει να γίνεται αιτία για δεύτερο τροχαίο ατύχημα, όπως δυστυχώς πολλές φορές συμβαίνει. Με άλλα λόγια προέχει η διευθέτηση της κυκλοφορίας ώστε από τη μία να είναι ασφαλείς όσοι προσπαθούν να βοηθήσουν και από την άλλη να εξασφαλίζεται η δίοδος για τα οχήματα βοήθειας που αναμένεται να καταφθάσουν. Οι στοιχειώδεις πρώτες βοήθειες, εάν είναι εφικτό, θα πρέπει να περιλαμβάνουν τον απεγκλωβισμό των θυμάτων για κίνδυνο ενδεχόμενης πυρκαγιάς και την στοιχειώδη εξασφάλιση των αεροφόρων οδών (π.χ. εάν υπάρχουν αίματα ή ξένα σώματα στο στόμα ή τη μύτη που εμποδίζουν την αναπνοή, να απομακρύνονται). Παραπέρα, εάν υπάρχει εμφανείς μεγάλη εξωτερική αιμορραγία σε κάποιο σημείο του σώματος να ασκείται στο σημείο αυτό πίεση με ένα πανί.

Β) Το δεύτερο στάδιο αντιμετώπισης γίνεται στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του εφημερεύοντος νοσοκομείου. Εκεί η ομάδα υποδοχής τραυματία, γιατροί και νοσηλευτές, θα πρέπει να εξασφαλίσει τα ζωτικά σημεία του τραυματία και στη συνέχεια να κάνει τον απαραίτητο διαγνωστικό έλεγχο με αξονική τομογραφία εγκεφάλου που θα δείξει το είδος και την έκταση της υποκείμενης βλάβης. Ανάλογα με την κατάσταση και τα ευρήματα στη συνέχεια ο ασθενής θα οδηγηθεί στο χειρουργείο, στη Μ.Ε.Θ. ή σε θάλαμο για παρακολούθηση, εκτός βέβαια από πολύ ελαφρές περιπτώσεις που δεν θα χρειαστούν καθόλου νοσηλεία.

Γ) Η τρίτη φάση η «νοσοκομειακή» αντιμετώπιση στοχεύει κυρίως, τόσο με τις χειρουργικές επεμβάσεις όσο με την εντατική θεραπεία και την ειδική φαρμακευτική αγωγή, να περιοριστούν οι δευτεροπαθείς βλάβες, δηλαδή οι επιπλοκές του αρχικού τραυματισμού. Και αυτό γιατί η βλάβη που έχει προκληθεί στον εγκέφαλο την ίδια τη στιγμή του τραυματισμού συνήθως δεν αναστρέφεται. Έτσι η θεραπεία στοχεύει στην αφαίρεση αιματωμάτων που μπορεί να πιέζουν τον εγκέφαλο, στην αντιμετώπιση πιθανού εγκεφαλικού οιδήματος, στην αντιμετώπιση λοιμώξεων κλπ.

Με τις σύγχρονες θεραπευτικές τεχνικές, όπως για παράδειγμα με την σύγχρονη εξειδικευμένη εντατική θεραπεία που περιλαμβάνει ειδικές τεχνικές παρακολούθησης και θεραπείας του εγκεφάλου, η έκβαση έχει βελτιωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Δηλαδή, έχει μειωθεί τόσο το ποσοστό των θανάτων όσο και το ποσοστό των τραυματισμών που παραμένουν σε φυτική κατάσταση.

«Συμπερασματικά, στη συνεχιζόμενη μάστιγα των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων τα μέτρα πρόληψης είναι πάντα καθοριστικά και από την άλλη τα σύγχρονα θεραπευτικά μέσα είναι πολλές φορές σωτήρια» καταλήγει ο κ. Παπανικολάου.