Μηνάς Χατζησάββας: Ενα «παιδί» μετρούσε τ’ άστρα

Αν είχε κανείς τώρα απέναντί του τον Μηνά Χατζησάββα ζωντανό, να αντικρίζει ειρωνικά και αφ’ υψηλού τον ίδιο του τον θάνατο, θα έλεγε ότι δεν έχει μετανιώσει για τίποτα: ούτε για το ότι λάτρεψε μικρός τη Βουγιουκλάκη που τον έκανε να θέλει να γίνει ηθοποιός, ούτε για το ότι ονειρεύτηκε ρόλους που δεν έπαιξε ποτέ, ούτε για το ότι μπορεί να ερωτεύτηκε κάποτε χωρίς ανταπόκριση. Και κυρίως για το ότι διάλεξε ένα επάγγελμα που μετατρέπει τον καθένα ταυτόχρονα σε τίποτα και σε θεό, σε μάγο και σε αγύρτη. Ο Χατζησάββας ήταν από τους ανθρώπους που αγαπούσαν τα λάθη τους με την ίδια συμπάθεια που τα αποδέχονται - απόδειξη πως ήταν από τους λίγους στην πιάτσα που έμεναν μακριά από βεντετισμούς και κάθε λογής συμπλέγματα.

Κι αυτό ίσως οφείλεται στο ότι ποτέ δεν κυνήγησε τη διασημότητα με το στανιό, αλλά αντίθετα διεκδίκησε τους ρόλους που τον έκαναν να νιώθει άνετα με αυτό που μπορούσε να αποδώσει και με αυτό που ήταν: έτσι ένιωσε άσχημα όταν έγινε ξαφνικά αναγνωρίσιμος σε έναν κόσμο που δεν είχε σχέση με το θέατρο μετά τη συμμετοχή του στην τηλεοπτική «Αναστασία» και γι’ αυτό επέστρεψε στη σκηνή με την ίδια ανάγκη που έχει το παιδί να επιστρέφει σε μια ζεστή αγκαλιά. Ανεβάζοντας το ένα θεατρικό έργο μετά το άλλο. Αλλά και πάλι δεν βάλθηκε να αποκηρύξει με υστερία την τηλεόραση, όπως έκαναν άλλοι: δήλωνε περήφανος για τη συμμετοχή του στις δραματικές σειρές του Κοκκινόπουλου -ακόμα και τώρα θαυμάζουμε τις ξεχωριστές ερμηνείες του στον «Κόκκινο κύκλο»-, ενώ παλαιότερα έκανε γνωστά στον κόσμο τα σίριαλ που βασίζονταν σε πραγματικές ιστορίες μέσα από την περίφημη «Ανατομία ενός εγκλήματος».

Η τηλεοπτική σειρά «Αναστασία» ήταν αυτή που τον έκανε γνωστό στο ευρύτερο κοινό

Οτιδήποτε έκανε το έκανε με συνέπεια, ήταν ένας ηθοποιός ξεχωριστής κλάσης και ενέργειας, από τους πρωτεργάτες του πρωτοποριακού θεάτρου και από τους πιο σεμνούς εκφραστές του επαγγέλματος. Ολοι τον σέβονταν και είχαν μια καλή κουβέντα να πουν: γενναιοδωρία, χαμηλό προφίλ και πολλή δουλειά. Δεν ήταν πολλά τα ανεξάρτητα θέατρα στην Ελλάδα όταν ο Χατζησάββας έστηνε ως ιδρυτικό μέλος μαζί με τον Γιώργο Μιχαηλίδη, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 το Ανοιχτό Θέατρο, κάνοντας στο πλατύ κοινό έργα όπως το «Κρίμα που είναι πόρνη» του Τζον Φορντ, παράσταση που είχε αφήσει εποχή. Πολλοί είναι οι ηθοποιοί που θα ομολογήσουν ότι χάρη σ’ αυτή την ερμηνεία του Χατζησάββα αποφάσισαν να υπηρετήσουν το επάγγελμα με σθένος. Ανεξίτηλα γραμμένη θα μείνει επίσης η ερμηνεία του ως Βενέδικτου στο «Πολύ κακό για το τίποτα» ή ως κουρέα Φίγκαρο στους ομώνυμους «Γάμους του Φίγκαρο».

Ωστόσο, παρότι οι ερμηνείες του στο θέατρο αφορούσαν τη σύγχρονη δραματουργία ή την τραγωδία, κατ’ ουσίαν ο ίδιος ήταν ένα παιδί που δεν μεγάλωσε ποτέ: ομολογούσε ότι δεν ξεπέρασε ποτέ τον Τεν Τεν τον ήρωά του και, όπως αυτός, ονειρευόταν ότι κατοικούσε σε έναν άλλο κόσμο, αδιαφορώντας για τις πολύχρωμες κάλτσες και το ανοικονόμητο σώμα του. Στον Τεν Τεν θαύμαζε το πώς ένα παιδί με ένα τόσο καλοσιδερωμένο προφίλ μπορούσε να βρίζει, να σπάει τζάμια και να αναστατώνει τον κόσμο.

Αυτό φιλοδοξούσε και ο ίδιος να κάνει έχοντας αποφασίσει να γίνει ηθοποιός από πολύ μικρός - να σπάσει τα στεγανά. Μόλις έκλεισε τον κύκλο της εφηβείας βρέθηκε στο Παρίσι να πίνει φτηνό κρασί και να φοιτά στη δραματική σχολή του Ρενέ Σιμόν. Στον έναν χρόνο που έμενε εκεί έπαιξε πάνω από πενήντα ρόλους, αφού η απαιτητική σχολή ωθούσε τους ηθοποιούς στα όριά τους. Δοκίμασε και διάφορες δουλειές του ποδαριού - σε καφέ, αλλά και ως υπάλληλος σε σούπερ μάρκετ να πουλάει τυριά ντυμένος με τη στολή της Ολυμπιακής! Οταν γύρισε στην Ελλάδα τα πράγματα του φάνηκαν ονειρικά, καθώς πέρασε στη Σχολή του Εθνικού χωρίς κανέναν σχεδόν κόπο και βρέθηκε με συμφοιτητές που θα γράψουν ιστορία στο θέατρο: τη φίλη του Υβόννη Μαλτέζου -την οποία θυμόταν να έρχεται με την ποδιά κατευθείαν από το σχολείο στη σχολή-, την Αννα Βαγενά, την Κατιάνα Μπαλανίκα, τον Κώστα Αρζόγλου, τη Σμαράγδα Σμυρναίου κ.ά. Ανθρώπους με τους οποίους κράτησε φιλικές σχέσεις, όπως με τους περισσότερους άλλωστε στο ελληνικό θέατρο.



Ο Μηνάς Χατζησάββας ήταν ένας ηθοποιός που πραγματικά δίδαξε ήθος

Σε ένα επάγγελμα κατεξοχήν ανταγωνιστικό, οι περισσότεροι έχουν να σου πουν μια ιστορία για την τεράστια αγκαλιά που τους χάριζε πριν από κάθε παράσταση, τα ζεστά λόγια και τα άφθονα καλαμπούρια. Οι ηθοποιοί με τους οποίους συνεργάστηκε στο Εθνικό δεν ξεχνάνε το «Καλησπέρα! Ωραία μέρα θα έχουμε σήμερα» που τους απηύθυνε κάθε πρωί, ενώ όλοι λένε για την εργατικότητά του. Συγκλονισμένη από τον χαμό του ηθοποιού είναι η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, το θεατρικό έτερον ήμισυ του Χατζησάββα, αλλά και τηλεοπτικό, αφού είχαν βρεθεί να παίζουν μαζί στο «Μωβ-Ροζ» της Μιρέλλας Παπαοικονόμου. Πριν από δύο χρόνια είχαν ανεβάσει «Αγαμέμνονα», ενώ προηγουμένως είχαν ξαναβρεθεί για τις ανάγκες του μπεργκμανικού «Σκηνές από έναν γάμο». Για χρόνια τούς θυμάται το κοινό να παίζουν μαζί στο ελεύθερο θέατρο, ένα από τα ωραιότερα και πιο ταλαντούχα θεατρικά ζευγάρια που βρέθηκαν στη σκηνή.

Ενα μεγάλο αντίο

Λίγοι ήταν οι ηθοποιοί που δεν δήλωσαν συντετριμμένοι από τον θάνατο του Χατζησάββα στα προφίλ τους στα κοινωνικά δίκτυα: την ανακοίνωση και γνωστοποίηση της πολιτικής του κηδείας ανέλαβε ο ηθοποιός και φίλος του Γιώργος Κοτανίδης ανεβάζοντας μια λιτή ανακοίνωση στο Facebook: «Η κηδεία του Μηνά Χατζησάββα θα είναι πολιτική, όπως επιθυμούσε ο ίδιος, και θα γίνει την Τετάρτη στις 12.00 στο Α’ Νεκροταφείο. Και πάλι σύμφωνα με την επιθυμία του, θα ακολουθήσει αποτέφρωση του νεκρού που θα γίνει εκτός Ελλάδας λόγω βαρβαρότητας της ελληνικής πολιτείας που αρνείται να επιτρέψει την καύση που γινόταν στην αρχαιότητα».

Πιο ορμητικός και χειμαρρώδης ο λόγος της Σοφίας Φιλιππίδου: «Αγαπητέ Μηνά, δεν ήρθα στην κηδεία σου. Θα σου εξηγήσω άλλη φορά. Ομως σε είδα στον ύπνο μου, όχι εσένα ακριβώς, όχι τη μορφή σου, αλλά κάποια χειρόγραφά σου, ίσως να ’ταν δακτυλόγραφα με την υπογραφή και τη σφραγίδα σου από κάτω με μπλε μελάνι “Μηνάς Χατζησάββας” (διεύθυνση τηλέφωνα όλα) και με το μήνυμα πως αυτά τα “έργα” σου πρέπει να τα “ανεβάσω” εγώ, έτσι “έλεγε” το όνειρο».

Πολλοί ανατρέχοντας στην παρουσία του Μηνά θυμούνται με χαρά τις κρασοκατανύξεις στις ταβέρνες της Κυψέλης, άλλοι τα καλοκαίρια στο Πήλιο -όπως η Μπέσυ Μάλφα και ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης-, άλλοι τις ατελείωτες συζητήσεις που είχαν με τον πολυδιάστατο καλλιτέχνη και μορφωμένο άνθρωπο σε βράδια που δεν τελείωναν παρά μόνο την αυγή.  Εκτός από δεινός κατασκευαστής ευφυών ανεκδότων, ο Χατζησάββας ήταν λάτρης της κλασικής μουσικής και της ποίησης - μεγάλη του αδυναμία ο Καβάφης, αλλά και η Κική Δημουλά. Λίγοι άλλωστε γνώριζαν ότι ήταν και συγγραφέας. Είχε εκδώσει μια συλλογή διηγημάτων με το ψευδώνυμο Πρόδρομος Σαββίδης. Ευαίσθητος όσον αφορά στις μειονότητες, δεν έπαψε να διατρανώνει τις ελευθεριακές ιδέες του, να προασπίζεται το δικαίωμα στη σεξουαλικότητά του και να μιλάει με μεγάλο πάθος για τον έρωτα: «Ερωτας είναι να παραδίνεσαι στον άλλο. Αν ασχοληθείς με τον άλλο, θα ανακαλύψεις τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει έρωτας αν ο ένας δεν ασχοληθεί με τον άλλο και ξεχάσει τον εαυτό του. Θα πρέπει να ξεχάσεις τον εαυτό σου για να μπορέσει να γίνει ίση μια σχέση.



Με τον σύντροφό του Κώστα Φαλελάκη και την πολύ κοντινή του φίλη Κάτια Δανδουλάκη

Αν βάζεις τον εαυτό σου πάνω απ’ όλα, δεν πρόκειται να γίνει σχέση. Αλλά όταν δώσεις τον εαυτό σου σε κάτι, αυτό θα εκτιμηθεί, πιστεύω». Ο ίδιος, πάντως, έδωσε τον εαυτό του στον σύντροφό του Κώστα Φαλελάκη, ο οποίος τον αποχαιρέτησε στην πολιτική κηδεία του με λόγια που συγκλόνισαν αλλά και προβλημάτισαν: «Μηνούλη μου... Δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω ακόμη τι έχει συμβεί. Είναι μια γιορτή αποχαιρετισμού σήμερα και έτσι θέλω να νιώσουμε όλοι. Γνωριστήκαμε με τον Μηνά το 1991 και ερωτευτήκαμε όταν μου διάβασε ένα ποίημα της Κικής Δημουλά. Τον Μηνά δεν θα το θάψουμε, θα τον θυμόμαστε για πάντα. Ηταν απίστευτο, πάντως, αυτό που έζησα στο νοσοκομείο όταν πήγα για να πάρω τη σορό του και αυτό είναι ένα μήνυμα στον πρωθυπουργό για το σύμφωνο συμβίωσης. Ημουν ο άνθρωπός του τα τελευταία 25 χρόνια κι όμως δεν ήταν αυτονόητο ότι μπορούσα να πάρω εγώ τη σορό του».

Σε λίγες μέρες θα δούμε τον Μηνά Χατζησάββα να ζωντανεύει ξανά στο πανί μέσα από τη συμμετοχή του στη νέα ταινία του Χριστόφορου Παπακαλιάτη «Ενας άλλος κόσμος», ενώ δεν πρόλαβε να ερμηνεύσει τον αγαπημένο του ποιητή Καββαδία σε μια παράσταση («Ταξίδι στο Σταυρό του Νότου») που ανεβάζει ο Θέμης Μουμουλίδης στο  Badminton, σε μουσική του Θάνου  Μικρούτσικου, μαζί με τη Ρίτα Αντωνοπούλου, τον Κώστα Θωμαΐδη κ.ά.  Σχεδόν ειρωνικά μένουν βουβοί τώρα οι στίχοι του Καββαδία, που δείχνουν να τον αποχαιρετούν καθώς φεύγει εκεί ψηλά: «Οταν θα σμίξεις με το φως που σε βολεί και θα χαθείς μέσα στη διάφανη αμφιλύκη / πάνω σε πράσινο πετούμενο χαλί θα μείνει ο ναύτης να μετρά το άσπρο χαλίκι». Οπως ακριβώς ο ίδιος θα ήθελε, χωρίς πολύ θόρυβο, με αγάπη και ίσως με μια υπόκωφη -όχι δραματική- μελαγχολία.