Η Εταιρεία των Ναβαραίων και η δράση της στην Ελλάδα (Β΄ μέρος)

Στις 25/12/2021, είχαμε γράψει ένα άρθρο με τίτλο «Η Εταιρεία των Ναβαραίων και η δράση της στην Ελλάδα». Στο Α΄ μέρος, είχαμε ασχοληθεί κυρίως με το πώς δημιουργήθηκε η «Εταιρεία των Ναβαραίων» και τη δράση της στην Αλβανία. Σήμερα θα ασχοήθούμε με τη δράση των Ναβαραίων στην Ελλάδα και τη συμμαχία τους με τους Τούρκους, που ήρθαν για πρώτη φορά σε Αττική, Βοιωτία και Πελοπόννησο και προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές.

Οι Ναβαραίοι στην Ελλάδα

Όταν πέθανε ο Λουδοβίκος της Ναβάρας, η «Εταιρεία των Ναβαραίων», προσλήφθηκε από τον Jacques de Baux, πρίγκιπα της Αχαΐας (1381-1383) και κατανίκησε τους Καταλανούς της Αθήνας. Ωστόσο οι τελευταίοι με τη βοήθεια των Βενετών, κατάφεραν να διώξουν τους Ναβαραίους, οι οποίοι στράφηκαν προς την Πελοπόννησο και το 1381 έγιναν κύριοι της Αχαΐας.

Ο ηγέτης τους Mahiot de Coquerel έγινε «βάιλος της Αχαΐας και του Λεπάντο (Ναυπάκτου)» και όταν πέθανε ο Jacques de Baux, κυριαρχούσε στο δυτικό τμήμα της φραγκικής Πελοποννήσου, από τη Βοστίτσα (Αίγιο) μέχρι την Καλαμάτα, με εξαίρεση τη βαρονία της Πάτρας. Για καιροσκοπικούς λόγους η Εταιρεία αναγνώρισε στη συνέχεια τον βασιλιά Κάρολο Γ’ της Νεάπολης ως «πρίγκιπα της Αχαΐας».

Στο μεταξύ το 1387 η Μαρία της Βρετάνης, χήρα του Λουδοβίκου Α’ ντ’ Ανζού, στον οποίο ο Jacques de Baux είχε μεταβιβάσει τα δικαιώματά του επί της Κωνσταντινούπολης και της Αχαΐας, όπως αναφέραμε και στο Α’ μέρος, πούλησε το Πριγκιπάτο στο Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών, του οποίου Μέγας Μάγιστρος ήταν ο Χουάν Φερνάντεζ δε Ερέδια, έναντι 4.000 δουκάτων (20.000 χρυσών φλορινιών, γράφει ο Benjamin Hendrickx).
Ακολούθησε μια περίοδος σύγχυσης, στη διάρκεια της οποίας ένας αριθμός διεκδικητών, όπως ο Λουδοβίκος Β’ του Clemon δούκας των Βουρβώνων και ο ηγεμόνας του Πεδεμοντίου Αμεδαίος της Σαβοϊας, δεν δέχτηκαν το έγγραφο πώλησης της Μαρίας της Βρετάνης και στράφηκαν προς τον θρόνο του Πριγκιπάτου. Στις 5 Ιουνίου 1391 ο Αμεδαίος αναγνωρίστηκε Πρίγκιπας της Αχαΐας, ωστόσο την 1η Νοεμβρίου του ίδιου έτους έφυγε από τη ζωή. Έτσι η Εταιρεία των Ναβαραίων υπό την ηγεσία του Pierre Bordeaux de Saint Superan, που είχε διαδεχτεί τον Mahiot de Coquerel και έφερε πλέον τον τίτλο του «Γενικού Βικάριου του Μορέως», συνέχισε να κυβερνά ντε φάκτο το Πριγκιπάτο.

Ναβαραίοι και Ατζαγιόλι – Οι Ναβαραίοι συμμαχούν με τους Τούρκους.

Στο μεταξύ, το 1387 ο Νέριο Α’ Ατζαγιόλι ανέλαβε την εξουσία στο Δουκάτο των Αθηνών, μετά την εκδίωξη των Καταλανών. Οι Ναβαραίοι το 1389 συντέλεσαν στο να φυλακιστεί ο Νέριο από τον, βουλγαρικής καταγωγής, Ζαχαρία Ασάν, κοντόσταυλο της Αχαΐας.
Ο Ατζαγιόλι απελευθερώθηκε μόνο με την καταβολή λύτρων. Το 1391 ο Λαδίσλαος, γιος του Κάρολου Γ’ ντ’ Ανζού, ονόμασε τον Νέριο «Βάιλο του Μορέως», όμως οι Ναβαραίοι δεν αναγνώρισαν τον τίτλο.

Στις 11 Ιανουαρίου 1394 ο Λαδίσλαος «προήγαγε» τον Νέριο σε Δούκα των Αθηνών, διαχωρίζοντας έτσι το Δουκάτο των Αθηνών από τον φραγκικό Μορέα. Όμως όταν πέθανε ο Νέριο (25 Σεπτεμβρίου 1394), το κράτος του διαμελίστηκε.

Οι Ναβαραίοι ήταν ανέκαθεν εχθρικοί με τον Νέριο και τον Δεσπότη του Μορέως Θεόδωρο Παλαιολόγο. Ενώ όμως οι Λατίνοι μηχανορραφούσαν, ο ένας εναντίον του άλλου, οι Τούρκοι απειλούσαν την ύπαρξη όλων.

Μετά τη μάχη του Κοσυφοπεδίου (1389) και την ήττα των Σέρβων, δεν φαινόταν στον ορίζοντα κανένας αξιόμαχος αντίπαλός τους. Ήδη το 1387 και το 1388 τουρκικά στίφη έκαναν την εμφάνισή τους στον Μοριά. Το 1391 ο φοβερός Εβρενός μπέης (ο Βρανέζης ή Αβρανέζης των Βυζαντινών ιστορικών), που είχε κληθεί από τους Ναβαραίους στον Μοριά για τους βοηθήσει στην επίθεσή τους εναντίον του Δεσπότη του Μυστρά Θεόδωρο, κατέλαβε το Λεοντάρι και την Άκοβα (Mategriffon). Στη συνέχεια επέδραμε στη Βοιωτία και κατέλαβε τη Λιβαδειά, η οποία ωστόσο ανακτήθηκε αργότερα από τον Μπερτρανέ Μότα.

Στο μεταξύ ο σουλτάνος Βαγιαζίτ Α’, στράφηκε εναντίον της Βόρειας Ελλάδας. Σύμφωνα με τον Benjamin Hendricks o Pierre de Superan, τον επισκέφθηκε στις Σέρρες το 1394. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι αυτό έγινε το 1395. Πάντως οι Ναβαραίοι ήταν αυτοί που «προσκάλεσαν» για πρώτη φορά τους Τούρκους στην κεντρική και νότια Ελλάδα». Ο Βαγιαζίτ κατέλαβε τα Φάρσαλα, τη Λαμία, την Υπάτη (Νέαι Πάτραι), τα Σάλωνα (Άμφισσα) και κινήθηκε νότια. Έτσι για πρώτη φορά ένας Τούρκους διοικητής εγκαταστάθηκε στα βόρεια παράλια του Κορινθιακού Κόλπου, γράφει ο William Miller που τοποθετεί χρονικά το γεγονός στις αρχές του 1394, πιθανότατα όμως αυτό έγινε το 1395 ή το 1396.

Το τέλος της Εταιρείας των Ναβαραίων

Στις 4 Ιουνίου 1395 οι Ναβαραίοι ηττήθηκαν από τα βυζαντινά στρατεύματα του Δεσποτάτου του Μορέως, που είχαν επικεφαλής τον Δημήτριο Ραούλ.

Ο Pierre de Superan αιχμαλωτίστηκε, ωστόσο ο Θεόδωρος Παλαιολόγος με τη μεσολάβηση των Βενετών και την καταβολή λύτρων (50.000 υπέρπυρα, Δεκέμβριος 1395).

Ο Λαδίσλαος της Νεάπολης διόρισε τον Pierre de Superan (ο οποίος αναφέρεται και ως Petro de San Superano, καθώς ήταν Ναβαραίος στην καταγωγή) και τους κληρονόμους του «Πρίγκιπες της Αχαΐας» έναντι 3.000 δουκάτων. Ο de Superan άσκησε την εξουσία μέχρι τον θάνατό του (1402). Η σύζυγός του Μαρία Ζαχαρία, ανέλαβε την αντιβασιλεία. Στη συνέχεια (1404),ανέθεσε την εξουσία στον ανιψιό της Κεντυρίωνα Β’ Ζαχαρία της Αρκαδίας.

Η ανάληψη της εξουσίας από αυτόν, σηματοδοτεί τη διάλυση της Εταιρείας της Ναβάρας και το τέλος της ηγεμονίας της σε μεγάλο μέρος του Μοριά. Από το 1419 ο Κεντυρίων έχασε και την εξουσία του Πριγκιπάτου το οποίο κατέλαβαν οι Βυζαντινοί. Αρχικά έμεινε στη Χαλανδρίτσα και τελικά εγκαταστάθηκε στη βαρονία της «Αρκαδίας»(Κυπαρισσία), μέχρι τον θάνατό του το 1432, οπότε και αυτή πέρασε στον Θωμά Παλαιολόγο.
Πηγές: WILLIAM MILLER, «Η ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 1990 «ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ», ΜΥΡΜΙΔΟΝΕΣ 2010 (το σχετικό με την Εταιρεία των Ναβαραίων λήμμα υπογράφει ο αείμνηστος φιλέλληνας ιστορικός Benjamin Hendrickx).


Ειδήσεις σήμερα:

Τραγωδία στην Κρήτη: Νεκρός βρέθηκε στο σπίτι του 36χρονος 

Λήγει αύριο η παράταση για τα πιστοποιητικά εμβολιασμού - Ανεμβολίαστοι όσοι ενήλικες δεν έχουν κάνει αναμνηστική δόση

Τραγωδία στα Καλάβρυτα: Εντοπίστηκαν νεκροί οι τρεις ορειβάτες - Ίχνη χιονοστιβάδας στην πλαγιά