Η εξομολόγηση του Ίβιτσα Όσιμ: Εγώ, ο «καπετάνιος» και ο Σαραβάκος 25 χρόνια μετά

Aν και η παρουσία του στον πάγκο του Παναθηναϊκού ήταν βραχύβια (Ιούλιος 1992-Μάρτιος 1994) και με σχετικά φτωχή συγκομιδή (1 Κύπελλο), ο Ιβιτσα Οσιμ κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του στο ελληνικό ποδοσφαιρικό γίγνεσθαι. Ιστορικές έχουν μείνει οι κόντρες με τον πρόεδρο του ΠΑΟ Γιώργο Βαρδινογιάννη και τα τσιτάτα του, που τα διέκρινε μια πρωτόγνωρη για τα ελληνικά ποδοσφαιρικά ήθη ευθύτητα και ειλικρίνεια.

Ο πιο περίφημος αφορισμός, μετά από μια νίκη των Πρασίνων επί του Ηρακλή στη Θεσσαλονίκη, ενέπλεκε τα τερτίπια της λευκής θεάς με τις προτιμήσεις μιας εκδιδόμενης γυναίκας, γεγονός που του υπενθύμισε ένας υπάλληλος στον έλεγχο διαβατηρίων στην τελευταία επίσκεψή του στην Ελλάδα πριν από μερικά χρόνια.

Γεννημένος στο Σαράγεβο το 1941, γαλουχείται με τα ιδεώδη της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, όπου δεσπόζουν η ανεξιθρησκία και η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των τριών κοινοτήτων, Σέρβων, Κροατών και μουσουλμάνων. Ο ίδιος καθολικός, παντρεμένος εδώ και 50 χρόνια με τη μουσουλμάνα Ασίμα, από πολύ μικρός ενστερνίζεται τη μοναδική θρησκεία στην οποία παραμένει ακόμη και σήμερα πιστός, το ποδόσφαιρο. Ανδρώθηκε στη Ζελιέζνιτσαρ του Σαράγεβο, την οποία οδήγησε ως προπονητής σε μεγάλες επιτυχίες, γεγονός που τον έφερε στην τεχνική ηγεσία της Γιουγκοσλαβίας (1986-1992), όπου αρχικά είχε βοηθό τον Ντούσαν Μπάγεβιτς.

Με μια πλειάδα αστέρων, «την καλύτερη γενιά του γιουγκοσλαβικού ποδοσφαίρου» κατά πολλούς, φτάνει στα προημιτελικά του Μουντιάλ της Ιταλίας το 1990, όπου οι Πλάβι αποκλείονται στα πέναλτι από την Αργεντινή του Ντιέγκο Μαραντόνα. Ηδη, όμως, τα σύννεφα του πολέμου είχαν πυκνώσει απειλητικά από τη Λιουμπλιάνα μέχρι τα Σκόπια και δυσχέραιναν το κλίμα στις τάξεις της ομάδας.

«Αν είχαμε κατακτήσει τον τίτλο στην Ιταλία, κάτι που ήταν μέσα στις δυνατότητές μας, ίσως -λέω ίσως- να είχαμε αποφύγει τον πόλεμο», ανέφερε με μια δόση νοσταλγίας πολλά χρόνια αργότερα σε ΜΜΕ της Αυστρίας. Εκεί, και συγκεκριμένα στο Γκρατς, βρίσκει τον κατάλληλο τόπο για να ξεδιπλώσει, σε μια οκταετία (1994-2002), το πλούσιο ταλέντο του οδηγώντας την τοπική «Θύελλα» (Στουρμ) σε 5 εγχώριους τίτλους, τους πρώτους στην ιστορία της, και αξιομνημόνευτη παρουσία στους ομίλους του Champions League.

Είναι τέτοια η αναγνώριση και η λατρεία στο πρόσωπό του, ακόμη και σήμερα, που η διοίκηση της ομάδας ζήτησε από τη δημοτική αρχή του Γκρατς να μετονομαστεί ο δρόμος που οδηγεί στο στάδιο σε λεωφόρο Ιβιτσα Οσιμ, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε ακόμη, καθώς ο «προπονητής του αιώνα» της Στουρμ είναι ακόμη εν ζωή και τέτοιες τιμές προβλέπονται μόνο για τεθνεώτες. «Δεν έχω αντίρρηση, αρκεί να μην είμαι υπεύθυνος για την καθαριότητα του δρόμου», σχολίασε με το γνωστό του χιούμορ ο «Swabo» (το γερμανικό φύλο των Σουηβών), προσωνύμιο που του είχαν αποδώσει Γιουγκοσλάβοι δημοσιογράφοι λόγω του αναστήματος και της ξανθής του κόμης.

Παρόμοια εκτίμηση γνώρισε και στην Ιαπωνία, όπου αρχικά ήταν προπονητής της JEF United Chiba και μετέπειτα του αντιπροσωπευτικού συγκροτήματος, ώσπου τον Νοέμβριο του 2007 ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ παρακολουθούσε ένα ματς στην τηλεόραση, έβαλε τέλος στην ενεργό δράση του. Μετά το πρώτο στάδιο της ανάρρωσης επέστρεψε στη γενέτειρά του και σήμερα o Ιβαν, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, είναι επίτιμος πρόεδρος της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας της Βοσνίας, την οποία διέσωσε πριν από οκτώ χρόνια -χάρη στις διασυνδέσεις και το κύρος του- από επαπειλούμενο διεθνή αποκλεισμό. Συναντήσαμε τον αθεράπευτα νοσταλγό της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας στο Γκρατς, λίγο πριν από το ματς της Εθνικής Βοσνίας με την Ελλάδα για τα προκριματικά του Euro 2020 και συζητήσαμε μαζί του για το παρόν, αλλά και το παρελθόν του ποδοσφαίρου.

- Η κληρωτίδα φαίνεται να έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση στο ζευγάρι Βοσνία - Ελλάδα, καθώς για τρίτη φορά τα τελευταία έξι χρόνια τίθενται αντιμέτωπες στο πλαίσιο προκριματικών αγώνων για μεγάλες διοργανώσεις. Πώς βλέπετε τις αναμετρήσεις αυτές;

Νομίζω ότι πρόκειται για δύο ομάδες που κυμαίνονται πάνω-κάτω στο ίδιο επίπεδο και οι οποίες δεν έχουν να κρύψουν κάτι μεταξύ τους. Εξάλλου μερικοί πρωταγωνιστές, όπως ο Τζέκο και ο Μανωλάς ή ο Παπασταθόπουλος και ο Κολάσινατς είναι συμπαίχτες στη Ρόμα και στην Αρσεναλ αντίστοιχα. Ως εκ τούτου περιμένω ένα αμφίρροπο ματς, όπως συνέβη και τις τελευταίες αναμετρήσεις.

- Πώς αξιολογείτε την επιτυχία της Κροατίας στο Μουντιάλ της Ρωσίας;

Ηταν μια ικανοποίηση και μια επιβεβαίωση του αστείρευτου ταλέντου που έβγαζε ανέκαθεν το γιουγκοσλάβικο ποδόσφαιρο. Μην ξεχνάτε ότι και στο Μουντιάλ της Ιταλίας το 1990 είχαμε μια καταπληκτική ομάδα, που δυστυχώς καθαρά λόγω μη αγωνιστικών λόγων δεν κατάφερε να φτάσει στην κορυφή του παγκοσμίου ποδοσφαίρου, κάτι που ήταν μέσα στις δυνατότητές της. Οι Κροάτες εμφανίστηκαν στη Ρωσία με περηφάνια και ομοψυχία που, σε συνδυασμό με το τρομερό τους ταλέντο και τη συνετή τεχνική καθοδήγηση, τους έφεραν δίκαια στον τελικό. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο που οι παίκτες της παίζουν σε κορυφαίους ευρωπαϊκούς συλλόγους.

- Ο προαναφερθείς πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία σάς έφερε στον Παναθηναϊκό. Επιτρέψτε μας μια αναδρομή σ’ εκείνη την περίοδο.

Είχα παραιτηθεί τον Μάιο του 1992 από την τεχνική ηγεσία των Πλάβι. Ηταν το ελάχιστο που μπορούσα να κάνω για τη γενέτειρά μου, το Σαράγεβο, που σφυροκοπούνταν ήδη ανελέητα. Δεχόμουν πιέσεις πανταχόθεν και δεν μπορούσα να κυκλοφορήσω χωρίς οχλήσεις στο Βελιγράδι, ενώ λίγο αργότερα ανακοινώθηκε και ο αποκλεισμός της Γιουγκοσλαβίας από το Euro της Σουηδίας. Η πρόταση του ΠΑΟ ήταν για μένα μια πρόκληση, καθώς θα αναλάμβανα, μετά από πολλά χρόνια στην Εθνική, και πάλι έναν σύλλογο, και μάλιστα με καλό όνομα στο ευρωπαϊκό ποδοσφαιρικό στερέωμα. Συν τοις άλλοις, διέθετε ένα μοντέρνο αθλητικό κέντρο, από τα καλύτερα εκείνης της εποχής, κάτι που αποτελούσε ένα επιπλέον δέλεαρ.

- Παρ’ όλα αυτά η συνεργασία με τη διοίκηση της ομάδας δεν ήταν πάντα αρμονική. Εξαρχής συνάντησα ένα κλίμα καχυποψίας εκ μέρους της διοίκησης. Επρεπε να δίνω ραπόρτο για καθημερινά και τετριμμένα πράγματα, γεγονός που δεν το είχα συναντήσει μέχρι τότε. Με τον Γιώργο (σ.σ.: Βαρδινογιάννη) μπορώ να πω ότι απολάμβανα τις διαφωνίες μας. Αυτός όμως που μου προκαλούσε πραγματική αποστροφή ήταν ο Μάνος

Μαυροκουκουλάκης που ως γενικός αρχηγός δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα έπρεπε να λύνει. Αξέχαστες μου έχουν μείνει και οι συσκέψεις με την «τριανδρία» (Βαρδής, Γιώργος και Θόδωρος), όπου προσερχόμουν πάντοτε κουστουμαρισμένος σαν να πήγαινα σε εκτελεστικό απόσπασμα!

- Ο Στράτος Αποστολάκης, ένας από τους πιο έμπειρους διεθνείς της εποχής, παραδέχτηκε πρόσφατα ότι αν και είχατε μια δύσκολη συνεργασία, η προπονητική σας και εν γένει η ποδοσφαιρική σας φιλοσοφία ήταν «30 χρόνια μπροστά από την εποχή σας». (χαμογελώντας) Τώρα είναι αργά, Στράτο!

- Ενα άλλο σημείο τριβής με τον πρόεδρο του ΠΑΟ Γιώργο Βαρδινογιάννη ήταν ο Χουάν Χοσέ Μπορέλι. Θα πρέπει εξαρχής να ξεκαθαρίσω ότι το πρόβλημα υπήρχε προτού αναλάβω εγώ προπονητής της ομάδας, ενώ παρερμηνεύτηκε και διογκώθηκε από τον Τύπο της εποχής. Ο Μπορέλι, αν θυμάστε, απουσίαζε από την καλοκαιρινή προετοιμασία, καθώς επιζητούσε τη λύση του συμβολαίου για λόγους προσωπικούς. Επιστρέφοντας στην ομάδα, τέλη Οκτωβρίου, ήταν παντελώς ανέτοιμος να παίξει. Οταν ανέκτησε τη φυσική του κατάσταση τον χρησιμοποιούσα, καθώς ήταν από τους παίκτες με εξαιρετικά προσόντα στην καθοδήγηση του παιχνιδιού και ικανός να κάνει το αναπάντεχο. Για κακή του τύχη, όμως, ήταν αρκετά επιρρεπής στους τραυματισμούς, ενώ και οι αντοχές του ήταν μάλλον αρκετά περιορισμένες. Κάπως έτσι ενθυμούμαι το θέμα Μπορέλι και το είχα εξηγήσει άπειρες φορές στον Γιώργο (σ.σ.: Βαρδινογιάννη), που έδειχνε μια παθολογική εμμονή γι’ αυτόν τον παίκτη.

- Τον «φάκελο Σαραβάκο» πώς τον θυμάστε;

Αν ο Μήτσος είχε γαλουχηθεί ποδοσφαιρικά στη Γιουγκοσλαβία, πολύ πιθανό να είχε γίνει ένας τεράστιος ποδοσφαιριστής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς διέθετε σπάνια χαρίσματα. Οταν ανέλαβα εγώ προπονητής ήταν ήδη 31 ετών και δεν θεωρούσε απαραίτητο ή ίσως δεν ήταν διατεθειμένος να δεχτεί αλλαγές στον τρόπο που αγωνιζόταν. Ηταν σαν ένα μικρό παιδί που ήθελε τα χάδια του χωρίς ανταπόδοση. Το ζήτημα είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις γιατί τα ΜΜΕ το παρουσίαζαν τεχνηέντως ως κόντρα και προσπάθεια μηδενισμού του παίκτη, κάτι βέβαια που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

- Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο διάδοχός σας στον ΠΑΟ, Χουάν Ραμόν Ρότσα, καρπώθηκε τα επόμενα χρόνια μια επιτυχία τις βάσεις της οποίας οικοδομήσατε εσείς. Αποτελεί αυτό ένα είδος αναγνώρισης και δικαίωσης για σας;

Αυτές οι προσεγγίσεις είναι περισσότερο φιλολογικού ενδιαφέροντος. Στο ποδόσφαιρο οι προπονητές εναλλάσσονται με μεγάλη συχνότητα και ταχύτητα. Απλώς εγώ μέχρι τότε είχα συνηθίσει σε πιο μακροχρόνια projects, τόσο στην Εθνική Γιουγκοσλαβίας και τη Ζελιέζνιτσαρ όσο και μετέπειτα στη Στουρμ Γκρατς. Ειλικρινά δεν κατάλαβα ποτέ τον λόγο απομάκρυνσής μου, καθώς η ομάδα έπαιζε καλό ποδόσφαιρο και ήταν δεύτερη στη βαθμολογία. Ισως να μην ήμουν αρκετά διπλωμάτης. Νοσταλγώ, πάντως, ακόμη την Αθήνα και την «ψαροταβέρνα του Μήτσου» στο Φάληρο, όπου απολάμβανα με τον συνεργάτη μου Δημήτρη Παναγιωτάκη τα πιο νόστιμα μπαρμπουνάκια της Μεσογείου! (γέλια)

- Πώς βλέπετε την εξέλιξη του παγκοσμίου ποδοσφαίρου; Αποτελεί κοινό τόπο, νομίζω, ότι το παιχνίδι έχει επιταχυνθεί πάρα πολύ και οι ποδοσφαιριστές ξεζουμίζονται όσον αφορά τις σωματικές τους δυνάμεις. Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, η FIFA θα πρέπει να σκεφτεί σοβαρά τις αλλαγές κάποιων κανονισμών για την προστασία των παικτών και του ίδιου του παιχνιδιού.

- Αντ’ αυτού η FIFA ανέβασε πρόσφατα τον αριθμό των ομάδων στα τελικά του Μουντιάλ από 32 σε 48, ενώ η UEFA εισήγαγε και τον θεσμό του Nations League. Πώς ερμηνεύετε αυτό το βήμα; Μα η FIFA ανέκαθεν ενδιαφερόταν πρωτίστως για το εμπορευματικό κομμάτι του παιχνιδιού. Με το δέλεαρ περισσοτέρων συμμετεχόντων προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια των μικρότερων ομοσπονδιών. Εχω τις αμφιβολίες μου αν αυτά τα μέτρα αναβαθμίζουν ποιοτικά τη διοργάνωση καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος ενός πληθωρισμού θεάματος χωρίς αντίκρισμα.

Ολοκληρώνοντας τη συνομιλία μάς παρακάλεσε να μεταφέρουμε τους πιο θερμούς χαιρετισμούς στο νυν προπονητή του Τριφυλλιού, Γιώργο Δώνη, που ήταν παίκτης του εκείνη την περίοδο. «Παρακολουθώ την πορεία του Μουμπάρακ (σ.σ.: παρατσούκλι του Δώνη από εκείνη την εποχή) και χαίρομαι που είναι στον πάγκο του ΠΑΟ, αν και τα οικονομικά του συλλόγου τού δυσχεραίνουν λίγο το έργο, απ’ ό,τι πληροφορούμαι», υπογραμμίζει, ενώ μας αποχαιρετά από την πρωτεύουσα της Στυρίας, ανανεώνοντας το ραντεβού για τη Ζένιτσα. «Ελπίζω να συναντήσω και τον Μπάγεβιτς εκεί», συμπληρώνει.