Αμπου Ντάμπι: To εμιράτο με τα καλύτερα μουσεία του κόσμου

Μια μακρόστενη παράκτια νησίδα στον Περσικό κόλπο που δεν αναδύθηκε από το νερό. Γεννήθηκε από την κληρονομιά της αραβικής κουλτούρας και άνθησε από τον ορυκτό πλούτο του υπεδάφους της. Χτισμένη πάνω στη σαθρή άμμο, η φουτουριστική μητρόπολη του Αμπού Ντάμπι αρνείται να υποκύψει στη λήθη της απέραντης αφιλόξενης ερήμου ή να πλανευτεί από τη χλιδάτη αυταρέσκεια ενός φαντασμαγορικού γιγαντισμού. Φιλοδοξεί -και έχει τα μέσα- να σφραγίσει τη μνήμη του επισκέπτη ως σταθερό σημείο διεθνούς τουριστικού προορισμού και κορυφαίου πολιτιστικού κέντρου παγκόσμιας κλάσης.

Η ανάληψη της διοργάνωσης του Final Four της Ευρωλίγκας αποτελεί μία μόνο ψηφίδα στο εκθαμβωτικό μωσαϊκό παράδοσης και νεωτερικότητας του βαθύπλουτου εμιράτου.

Η πρώτη εικόνα

Τεσσεράμισι και κάτι ώρες πτήσης από το «Ελευθέριος Βενιζέλος» μέχρι το διεθνές αεροδρόμιο «Ζαγέντ» συνιστούν τον ελάχιστο δαπανημένο χρόνο που απαιτείται για το βίωμα μιας ξεχωριστής εμπειρίας. Η αίσθηση είναι ελκυστικά παρούσα με την προσεδάφιση κιόλας του αεροσκάφους. Το υπερσύγχρονο αεροδρόμιο του Αμπού Ντάμπι μοιάζει με υπερπολυτελές παλάτι. Πρωτοποριακής αρχιτεκτονικής, αχανές, άνετο, επενδυμένο εξωτερικά με γυαλί, και σκελετό που καλύπτεται από μία στέγη με τρεις καμπυλώσεις φαντάζει σαν κυματισμός αμμόλοφου.

Με μια ήπια ταλάντωση, πρόθυμη να εκτοξεύσει τον ταξιδιώτη σε σκηνές ταινιών επιστημονικής φαντασίας όπως το «Dune» και το «Star Wars», που γυρίστηκαν στο παρακείμενο, συχνά θυελλωδώς σκονισμένο τοπίο. Ανάμεσα στα 30 εκατομμύρια επιβάτες που εξυπηρετούν κάθε χρόνο, οι συνυφασμένες με ισλαμικά γεωμετρικά μοτίβα υπερκλιματιζόμενες αίθουσες του τερματικού σταθμού -οι οποίες είναι θεματικά οργανωμένες στις έννοιες «έρημος, θάλασσα, πόλη και όαση»- θα υποδεχτούν μερικές χιλιάδες Ελληνες φιλάθλους. Οι οπαδοί των ομάδων μπάσκετ του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού θα συρρεύσουν μαζικά εν όψει του Final Four της Ευρωλίγκας με την προσδοκία της κατάκτησης του τίτλου.

To αεροδρόμιο Sayend tου Αμπού Ντάμπι

Οπλισμένοι με την αισιοδοξία που κερδίζει τη κρίσιμη μάχη. Αλλά, εκτός από τη ζηλωτική, σχεδόν, αξίωση για το πολυπόθητο τρόπαιο, υπάρχει και ο ρεαλισμός των πεποιθήσεων και των ιδιαιτεροτήτων της καθημερινότητας σε ξένο τόπο. Κατά την άφιξή τους, ενδεχομένως μερικοί Ευρωπαίοι επισκέπτες να έχουν στον νου τους σχηματοποιήσει για το τοπίο μια στερεοτυπική αντίληψη σαν βγαλμένη από το παραμύθι «Χίλιες και μία νύχτες». Να φαντασιώνονται, ίσως, σαφάρι στην έρημο με καμήλες και κατασκήνωση σε δροσερές οάσεις, σαγηνευτικούς χορούς της κοιλιάς και μυρωδάτους ναργιλέδες, αραβικές λιχουδιές με επιδόρπιο λαχταριστούς λουκουμάδες περιχυμένους με πορτοκαλοκόκκινο σιρόπι χουρμαδιάς.

Σαφώς υπάρχουν σε αφθονία όλα αυτά τα γραφικά. Στα υπαίθρια σουκ διατίθενται και, οπωσδήποτε, παζαρεύονται περίτεχνα χρυσά κοσμήματα, αρώματα, λιβάνια, αιθέρια έλαια, σαπούνια από γάλα καμήλας, τοπικά υφαντά και χαλιά. Αλλά όχι και ξεδιψαστικές μπίρες για δημόσια κατανάλωση σε θερμοκρασίες που χτυπάνε Μάη μήνα τους 40 βαθμούς Κελσίου. Προσφέρονται μόνο πληθώρα από αναψυκτικά και μπόλικο μεταλλικό νερό. Σε έναν τόπο στην άκρη της ερήμου, όπου και τα πόσιμα φυσικά ύδατα φαίνεται να περισσεύουν. Οχι μόνο για να ανακουφίσουν τα στεγνωμένα λαρύγγια και να δροσίσουν καταπραϋντικά τα σώματα που αγγίζουν τα όρια της θερμοπληξίας.

Χλιδή και απαγορεύσεις

Στην παραλιακή λεωφόρο Κορνίς, που πλαισιώνεται από καταπράσινα πάρκα, τα σιντριβάνια πλεονάζουν. Στη σειρά θαλεροί φοίνικες που ποτίζονται από κάτω, ενώ ο καυτός ήλιος τούς ψήνει από πάνω. Σε αυτή τη φυσική εξίσωση δεν χωράει καμία ενοχή. Οπως και καμία τύψη στην πανταχού παρούσα χλιδή. Η ευδιάκριτη ευημερία και το υψηλό βιοτικό επίπεδο στο Αμπού Ντάμπι δεν είναι ούτε κατ’ υποψία επιλήψιμα. Μεμπτός είναι ο δυτικός ενδυματολογικός κώδικας. Ιδιαίτερα όταν παραβιάζει την πατροπαράδοτη ισλαμική ευπρέπεια μέσα σε ιερούς χώρους, στα τεμένη δηλαδή. Ιδιαίτερα στο μεγαλοπρεπές Μεγάλο Τζαμί του Σεΐχη Ζαγέντ, μοναδικό αξιοθέατο σπουδαίας ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Με τους 82 τρούλους του, τους περισσότερους από 1.000 κίονες από λευκό μάρμαρο, τους επιχρυσωμένους πολυελαίους από χρυσό 24 καρατίων και πολύτιμους λίθους, καθώς και το μεγαλύτερο χειροποίητο χαλί στον κόσμο, εξακολουθεί να είναι χώρος θρησκευτικής λατρείας - όχι τουριστική πασαρέλα. Εντός του ακρογωνιαίου λίθου της κουλτούρας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, σορτς, αμάνικα πουκάμισα, σφικτά και ημιδιαφανή T-shirts, εμφανή τατουάζ και κοσμήματα απαγορεύονται αυστηρά.

Εικόνες του Αμπού Ντάμπι από drone

Λογικό επακόλουθο της θρησκευτικής προσήλωσης και μιας κουλτούρας ντυσίματος αιώνων. Οι άνδρες φορούν dishdasha, μακρυμάνικες κελεμπίες μέχρι τον αστράγαλο, φαρδύ μακρύ άσπρο πουκάμισο και λευκό ή κόκκινο καρό κάλυμμα κεφαλής γνωστό ως gutra. Οι γυναίκες σκεπάζονται από τη μαύρη ρόμπα abaya και τυλίγουν τα μαλλιά τους με τσεμπέρι που ονομάζεται shayla. Με αυτές τις φορεσιές οι ντόπιοι, ευγενικοί και χαμηλόφωνοι -σε μια πόλη όπου πληθυσμιακά υπερτερούν συντριπτικά οι ξένοι εργαζόμενοι από περισσότερες από 200 εθνικότητες- περιδιαβαίνουν χαλαρά την πόλη στη σκιά των εντυπωσιακών, πανύψηλων, σχεδόν κυκλώπειων ουρανοξυστών.

Κατασκευές από το μέλλον

Οπως το σύμπλεγμα των πέντε θεόρατων Πύργων Etihad που δεσπόζουν στο άλλοτε ερημικό τοπίο όπου διάβαιναν στο παρελθόν βεδουίνοι. Το συγκρότημα καλύπτει μισό εκατομμύριο τ.μ. και προσφέρει απρόσκοπτη θέα από τα ρετιρέ του σε ύψος 300 μέτρων από το έδαφος. Ή σαν τον εντυπωσιακό οικιστικό ουρανοξύστη «Burj Mohammed bin Rashid» στην περιοχή Κορνίς που από το ύψος των 382 μ. χαρίζει στο βλέμμα του επισκέπτη ή του ενοίκου πανοραμική εικόνα προς τις απέραντες αμμώδεις παραλίες πλάι σε μια τιρκουάζ θάλασσα στην οποία κάποτε φτωχοί ψαράδες αλίευαν μαργαριτάρια.

Ακριβώς πίσω από το «Burj», το δεύτερο ψηλότερο κτίριο, με ύψος 324 μ., βαφτισμένο «The Landmark» (Το ορόσημο) και σχεδιασμένο συμβολικά σαν ένα λουλούδι της ερήμου, παρέχει επίσης ευρεία οπτική σε όλη την πόλη. Κάτω από τον μόνιμα ανέφελο ουρανό αυτός ο ακατάπαυστος οργασμός μοντέρνων αρχιτεκτονικών δημιουργιών επισφραγίζει τον πλούτο και τον δυναμισμό της πόλης. Οι συνήθως αστραφτερές γυάλινες προσόψεις των ουρανοξυστών μοιάζουν να αντανακλούν το μέλλον, το όραμα, τον ίδιο τον σημερινό εαυτό του εμιράτου. Επιβλητικοί σαν να καθρεφτίζουν μια κοφτή φράση της εξουσίας του τόπου. Με την ακρίβεια μιας διαταγής της κληρονομικής δυναστείας σεΐχηδων που δεν χρειάστηκε να μοχθήσει για τα προνόμιά της. Σαν ένα αθόρυβο πνεύμα να χάρισε στον τόπο ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα αργού πετρελαίου στον κόσμο, κρυμμένο μια σπιθαμή κάτω από την άμμο.

Σαν μια ανώνυμη γαλαντόμο αόρατη θεότητα να προίκισε το φούντωμα μιας αξιοθαύμαστης πόλης. Ομως το Αμπού Ντάμπι δεν είναι κάποια ισοπεδωτική θεοκρατία με δομικά δύσκαμπτες ευλαβικές βεβαιότητες. Περισσότερο είναι θέαμα, ψυχαγωγία, εμφατικός πολιτιστικός κόμβος. Οσο είναι ταυτόχρονα κορυφαίος παραγωγός ενέργειας στην Αραβική xερσόνησο και έδρα καινοτομίας σε όλη τη Μέση Ανατολή. Πέρα από τα τεχνολογικής αιχμής συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης, επενδύει ασταμάτητα σε ψυχαγωγικές παροχές κορυφαίας κλάσης. Πολυτελή καταλύματα, γιγάντια εμπορικά κέντρα, αρένες πολλαπλών χρήσεων για αγώνες προετοιμασίας ομάδων του ΝΒΑ μέχρι και συναυλίες των Guns N’ Roses. Ακόμη έχει κατασκευάσει γήπεδα γκολφ, μαρίνες, κλειστές πισίνες και γήπεδα τένις, αχανή ενυδρεία υποβρύχιων καταδύσεων, απέραντα θεματικά πάρκα, όπως της Warner Bros, και τον διάσημο πολυχώρο της Ferrari World στο νησί Yas.

Μέχρι και μια φυσική ζούγκλα έφτιαξε στο ερημονήσι Sir Bani Yas, που φιλοξενεί περισσότερα από 17.000 άγρια ζώα τα οποία κυκλοφορούν ελεύθερα για να τα χαζεύουν και να τα φωτογραφίζουν οι επισκέπτες πάνω στα 4Χ4 οχήματά τους. Με το απεριόριστο μπάτζετ του το εμιράτο ανοίγει ευκαιρίες για καθηλωτικές εμπειρίες. Ηδη κατασκευάζει και μια Disneyland.

Δείτε βίντεο από το νησί  Sir Bani Yas, που φιλοξενεί περισσότερα από 17.000 άγρια ζώα

Μόνο που το βίωμα καθεμιάς από αυτές απαιτεί μια ολόκληρη περίπου μέρα. Πράγμα που μοιάζει σχεδόν ακατόρθωτο να απολαύσει ο  φίλαθλος Ελληνας ταξιδιώτης με ελεύθερο μόνο το Σάββατο 24 Μαΐου. Μια και την Παρασκευή γίνονται οι ημιτελικοί του Final Four με τη συμμέτοχη και των δύο ελληνικών ομάδων, ενώ την Κυριακή θα γίνουν οι αναμετρήσεις του μικρού και του μεγάλου τελικού. Το συγκεκριμένο αθλητικό γεγονός, ωστόσο, ακροθιγώς απασχολεί το Αμπού Ντάμπι, παρότι έδωσε σχεδόν 25 εκατ. ευρώ για να το φιλοξενήσει. Η έγνοια του είναι δρομολογημένη στην πραγματοποίηση μιας μεγάλης κλίμακας αστικού μετασχηματισμού εντός του πλαισίου της «πολιτιστικής υποδομής» που έχει χαράξει. Και έχει με αποφασιστικότητα βάλει αμέτι μουχαμπέτι να την εφαρμόσει.

Ο σεΐχης

Μπορεί να προκαλεί απορία στον εξοικειωμένο με το δημοκρατικό θεσμικό πλαίσιο Δυτικό επισκέπτη ότι όλες οι αποφάσεις στο εμιράτο λαμβάνονται κατακόρυφα, από τα πάνω προς τα κάτω, υπό την άμεση ευθύνη και τη χρηματοδότηση της άρχουσας οικογένειας. Χωρίς διαβουλεύσεις με τον τοπικό πληθυσμό. Αλλά έτσι δουλεύει το σύστημα στις απολυταρχικές αραβικές μοναρχίες.

Το Αμπού Ντάμπι (στα αραβικά σημαίνει πατέρας των ελαφιών) διοικείται, από το 2022, από τον ηγεμόνα του σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ μπιν Σουλτάν Αλ Ναχαγιάν, γνωστό με τα αρχικά του ως MBZ. Ο 65χρονος ανώτατος άρχοντας -παραδοσιακά κοινά αποδεκτός ως πρόεδρος όλων των εμιράτων- θεωρείται ως ο πιο επιδραστικός άνθρωπος στην αραβική χερσόνησο. Απολαμβάνει διεθνή αναγνώριση και σεβασμό, καθώς αποτελεί την κινητήρια δύναμη πίσω από την παρεμβατική εξωτερική πολιτική των ΗΑΕ.

Κυρίως, καταφέρνει να απεικονίζει το αυταρχικά συγκεντρωτικό πορτρέτο του με πινελιές κοσμικού φιλελευθερισμού. Εξάλλου ηγείται του μεγαλύτερου και πλουσιότερου από τα επτά εμιράτα. Χώρια που το επενδυτικό μεγαθήριο της χώρας, το Abu Dhabi Investment Authority, έχει σχεδόν 1 τρισ. δολάρια στο χαρτοφυλάκιό του προς διαχείριση. Χάρη στους υδρογονάνθρακες είναι πολλά τα λεφτά, αλλά και εξόχως ορατά για να πιάσουν τόπο. Υπερεπαρκή για να διαφημίζουν τις ανέσεις, το κύρος, την αίγλη, τις άψογες υποδομές και το ιδανικό περιβάλλον διαβίωσης του εμιράτου ως μοναδικού προορισμού. Ικανά να μαγνητίσουν λάτρεις της τέχνης, εραστές των λαϊκών παραδόσεων των αρχαίων νομαδικών φυλών και των ιστορικών αραβικών αφηγήσεων. Περίσσια για υπερπαραγωγές ώστε να ελκύσουν  θαυμαστές των συναυλιών, φανατικούς της περιπέτειας και εσχάτως θιασώτες αγώνων του επαγγελματικού αθλητισμού.

5 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο

Προφανώς δεν λείπουν οι απανταχού του πλανήτη Γη ασυμμάζευτοι παραλήδες που αράζουν σε θαυμάσια υπερλουσάτα ξενοδοχεία· το «Emirates Palace» είναι το ακριβότερο των ΗΑΕ και το μοναδικό επτάστερο ξενοδοχείο στον κόσμο. Προσέρχονται ακόμη οι παθιασμένοι καταναλωτές επώνυμων πολυτελών προϊόντων και οι ευκατάστατοι μεγαλοεπενδυτές για να αγοράσουν μαγευτικές βίλες. Χτισμένες σε κάποιο από τα σχεδόν 200 εκπληκτικά μικρά φυσικά νησιά του, γεμάτα αμμόλοφους, παρθένους κόλπους, απάτητους ορμίσκους και αλμυρές λιμνοθάλασσες, λίγα μόνο μέτρα μακριά από την ηπειρωτική ξηρά.

Το Αμπού Ντάμπι διαθέτει κάθε φορά κάτι θελκτικό για όλους, πρόθυμο να ικανοποιήσει όλα τους τα γούστα. Εκτός από εκείνα που δημοσίως απαγορεύονται ως «αμαρτωλά». Δεν το επισκέπτονται τυχαία 5 εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο, καθώς ξεχωρίζει ως η πιο ασφαλής πόλη στον κόσμο και ως ο πιο πολιτισμικά εκλεκτός προορισμούς στον Περσικό Κόλπο - Αραβικό τον λένε μέχρι παρεξηγήσεως οι ντόπιοι. Και φυσικά διαφέρει -όχι τόσο από πλευράς αισθητικής στην αστική ανάπτυξη- από το σαματατζίδικα φασαριόζικο, επιδεικτικά φανταχτερό και laissez-faire κοσμικής προσέγγισης Ντουμπάι.

Αν το γειτονικό εμιράτο μοιάζει με ένα φαντεζί Λας Βέγκας αλλά χωρίς τα showgirls και τον τζόγο, το Αμπού Ντάμπι φαντάζει πιο cool. Φέρνει σε μια χαλαρή εξωτική εκδοχή του Miami Beach, αλλά χωρίς τα μπικίνι και τα οινοπνευματώδη κοκτέιλ.

Τα μουσεία

Η αλήθεια είναι ότι, παρά το ασφυκτικά τιγκαρισμένο του θησαυροφυλάκιο, το Aμπού Ντάμπι δεν έχει παρασυρθεί από ναρκισσιστικό αυτοθαυμασμό και σε ύμνους «δόξα να ’χει ο Αλλάχ». Σχεδιάζει, μελετά και υλοποιεί με προσοχή και γενναιόδωρη δαπάνη πακτωλού δισεκατομμυρίων τα επόμενα βήματά του. Τιμά την κληρονομιά του, αγκαλιάζοντας παράλληλα το μέλλον με σεβασμό στο περιβαλλοντικό οικοσύστημα της περιοχής.

Επιδιώκει, παράλληλα, διεθνή καταξίωση με δόξα και φήμη για την ανάδειξή του σε παγκόσμιο πόλο της Τέχνης που θα συμβολίζει τη γέφυρα μεταξύ διαφορετικών και ποικιλόμορφων πολιτισμών, εποχών και ιστοριών. Το Λούβρο του Αμπού Ντάμπι εγκαινιάστηκε το 2017 σε σχέδια του πολυβραβευμένου διάσημου αρχιτέκτονα Ζαν Νουβέλ. Οικοδομήθηκε ως σύνθετη γεωμετρική κατασκευή στο νησί Σαντιγιάτ (το οποίο μεταφράζεται ως Νησί της Ευτυχίας) περικυκλωμένη από νερό, όχι σαν οχυρωμένο μεσαιωνικό κάστρο, αλλά σαν όαση ανοιχτού πνεύματος που ενθαρρύνει τις διαπολιτισμικές ανταλλαγές.

Το εγχείρημα, συνολικού κόστους 5,65 δισ. δολαρίων, συμπεριλαμβανομένου του περίπου ενός δισεκατομμυρίου για τη χρήση του ονόματός του και για τα δάνεια έργων τέχνης, παρέδωσε ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Με τον εμβληματικό τεράστιο ασημένιο τρούλο που μοιάζει να αιωρείται από έλλειψη βαρύτητας πάνω από το μουσείο, ρίχνει πάνω του του μια μαγευτική «βροχή φωτός». Καθώς ο ήλιος διέρχεται, το γεωμετρικό μοτίβο από τα χιλιάδες αστέρια της οροφής κοσμεί με σταλαγματιές φωτός και σκιών τα εκθέματα του μουσείου.

Μια μίνι ξενάγηση στο Μουσείο του Μέλλοντος στο Αμπού Ντάμπι

Οι πολιτισμοί κοιτάζονται και συνυπάρχουν μέσα από εναλλαγές ορατού φάσματος που  δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι οι αναγεννησιακές Μαντόνες σαν να υποκλίνονται στο κιλίμι των βεδουίνων. Ωστόσο, οι πίνακες και τα γλυπτά δεν εκφράζονται σε καμία γλώσσα. Ούτε στα αραβικά, ούτε προσεύχονται σε κάποια θρησκεία. Μιλούν την οικουμενική γλώσσα της τέχνης μέσα στον φιλτραρισμένο αέρα και τις κλιματιζόμενες αίθουσες έκτασης 6.400 τ.μ. των καλλιτεχνικών συλλογών.

Προφανώς, υπήρξαν επικρίσεις και αντιδράσεις για αυτή την εμπορική σύμβαση. Το Λούβρο του Παρισιού, της «βασιλικής συλλογής» που έγινε μουσείο μετά τη Γαλλική Επανάσταση, εκχώρησε το όνομά του -όπως άλλοτε οι αριστοκράτες πωλούσαν τίτλους ευγενείας- για μια 30χρονη μίσθωση. Ενα ενοίκιο παραχωρημένης αίγλης, κατήγγειλαν οι Γάλλοι αρνητές της συμφωνίας, χάριν της παγκόσμιας κολακείας ενός ματαιόδοξου εμιράτου. Δεν μαλάκωσαν ούτε όταν οι Αραβες ονόμασαν τη λεωφόρο μπροστά στο μουσείο με τον όνομα του πρόεδρου Ζακ Σιράκ, με τον όποιο σύναψαν το πρώτο deal. Με τα χρόνια εξατμίστηκαν οι διαμαρτυρίες σαν τις παροδικές αμμοθύελλες. Ηταν πλέον αργά να σαμποταριστεί η αναβάθμιση του Αμπού Ντάμπι σε παγκόσμια κλίμακα ως δραστήριας, παλλόμενης καρδιάς της ελίτ κοινότητας των καλών τεχνών.

Το επόμενο πρότζεκτ

Μετά την αρχική θεαματική του εκκίνηση το εμιράτο προχωρά μεθοδικό και ακάθεκτο στη δημιουργία του Εθνικού Μουσείου Ζαγέντ, το όποιο θα στεγαστεί στο σχεδιασμένο από τον διάσημο Αγγλο αρχιτέκτονα Νόρμαν Φόστερ κτίριο. Το οποίο θα διαθέτει πέντε επιβλητικά «φτερά γερακιού», που θα λειτουργούν ως φυσικοί πύργοι ψύξης. Και ακόμη είναι έτοιμο να κόψει την κορδέλα των εγκαινίων του το Γκούγκενχαϊμ Αμπού Ντάμπι -του τέταρτου και μεγαλύτερου απ’ όλα τα μουσεία της ομώνυμης φιλότεχνης οικογένειας- που σχεδιάστηκε από τον επίσης βραβευμένο εμβληματικό εκπρόσωπο της μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής, τον 95χρονο σήμερα Αμερικανό Φρανκ Γκέρι, το οποίο αναμένεται να φιλοξενήσει 1.000 έργα σύγχρονης τέχνης. Αντιλαμβάνεται πια και ο πιο αδαής περί την τέχνη ότι η δρομολογημένη αρχιτεκτονική έκρηξη του Αμπού Ντάμπι θεμελιώνει έναν περίτεχνο τόπο συνάντησης και αναφοράς στο παγκόσμιο πολιτιστικό τοπίο.

Πιθανότατα είναι κρίμα για τους πιο καλλιτεχνικά ευαισθητοποιημένους Ελληνες φιλάθλους -βάζελους ή γαύρους, αδιάφορο- οι οποίοι λόγω υποχρεωτικής παρουσίας στην κερκίδα της Etihad Arena δεν θα προλάβουν να δουν από κοντά μερικά σπουδαία έργα τέχνης στο εκεί Λούβρο. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Στο εμιράτο τα πράγματα εξελίσσονται συνεχώς και δημιουργικά, ώστε ο χρόνος δεν σταματά σαν σε κλισέ ερμητικά σφραγισμένη χρονοκάψουλα. Θα έχουν μάλλον μια ευκαιρία προσεχώς. Εξάλλου, το Αμπού Ντάμπι διατηρεί την επιλογή να διοργανώσει ανοιχτοχέρικα μέχρι το 2030 ακόμη δύο φορές το Final Four της Ευρωλίγκας.