Μετά το Brexit: Τα σχέδια Τσίπρα για την επόμενη ημέρα

Ενώ οι ευρωπαίοι ηγέτες στην Σύνοδο Κορυφής απέφυγαν να κάνουν συζήτηση για τις συνέπειες του Brexit και για το μέλλον της Ευρώπης, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται έτοιμος να συμετάσχει σε πρωτοβουλίες για την διαμόρφωση ενός άξονα του ευρωπαϊκού Νότου, παράλληλα με την συμμαχία των προοδευτικών δυνάμεων, για την προώθηση ενός “new deal για την Ευρώπη”.

Το κυβερνητικό επιτελείο επιλέγει να κάνει πολιτική ανάγνωση της υπό διαμόρφωση κατάστασης, απορρίπτει τους κινδύνους για επαναφορά του Grexit, λόγω της επιβράδυνσης της οικονομίας στην Ευρώπη, ως συνέπεια της αποχώρησης της Μεγάλης Βρετανίας, και προβάλει ότι ένα νέο ευρωπαϊκό σχέδιο με έμφαση στην κοινωνική ατζέντα είναι αναγκαίο. Από το κυβερνητικό επιτελείο λένε ότι οι σχετικές πρωτοβουλίες θα εκτυλιχθούν το προσεχές διάστημα και ότι ήδη έχουν γίνει συζητήσεις. Κατ αρχήν λένε υπάρχει η έγκριση του Φρανσουά Ολάντ. Ακολούθως το συζήτησε ο πρωθυπουργός με τον Ιταλό πρωθυπουργό Ματτέο Ρέντσι στην συνάντησή τους στις Βρυξέλλες.

Υπάρχει δε ταύτιση με τον πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα με τον οποίο στην πρόσφατη επίσκεψη του στην Ελλάδα, ο Αλέξης Τσίπρας υπέγραψε κοινή διακήρυξη κατά της λιτότητας, με την οποία “δεσμεύονταν για μία δημοκρατική και κοινωνική Ευρώπη”. Στελέχη του κυβερνητικού επιτελείου λένε ότι θα υπάρξουν και επαφές μεταξύ των ηγετών σε αυτή την κατεύθυνση στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ που θα πραγματοποιηθεί στις 8 και 9 Ιουλίου στη Βαρσοβία ενώ το θέμα του «νότιου άξονα» αναμένεται να συζητηθεί περαιτέρω στη σύνοδο των ευρωπαίων προοδευτικών ηγετών και αξιωματούχων, που θα γίνει μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ.

Πάντως ήδη η απάντηση στην ελληνική κυβέρνηση ήλθε διά των αρμοδίων παραγόντων της ΕΕ. Ο επίτροπος Οικονομικών Μοσχοβισί και ο πρόεδρος του Eurogroup Ντάισενμπλουμ δήλωσαν προς την Αθήνα ότι θα πρέπει να τηρήσει απαρέγκλιτα τους όρους του προγράμματος. Ο Ντάισενμπλουμ μετέθεσε την όποια νέα συζήτηση για το τέλος του 2018. Παρομοίως στο ΕΛΚ οι ευρωπαϊοι ηγέτες εξέφρασαν διακριτικά προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι μάλλον θα πρέπει να ξεχάσει τις θέσεις του για αναθεώρηση του πλεονάσματος.

Ο πρόεδρος της ΝΔ βρήκε σύμφωνο με τις δικές του θέσεις μόνο τον Ιρλανδό πρωθυπουργό Έντα Κένι που είναι αμφίβολο αν έχει το ειδικό βάρος να πείσει τους άλλους ηγέτες και την Άνγκελα Μέρκελ.

Φυσικά κυβέρνηση και αντιπολίτευση ούτε έχουν ούτε στο προσεχές μέλλον θα αποκτήσουν σχέδιο για την αντιμετώπιση των συνεπειών του Brexit στην ευρωπαϊκή οικονομία και ακολούθως είτε λόγω των διμερών σχέσεων είτε εξ αντανακλάσεως στην ελληνική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση το Grexit ξαναμπαίνει στο τραπέζι όσο κι αν το ξορκίζουν Αθήνα και Βρυξέλλες.

Επανέρχεται όμως και από μία άλλη πλευρά: εάν οι αρνητικές εξελίξεις επιδεινώσουν την εγχώρια κατάσταση και αναγκάσουν την κυβέρνηση να προχωρήσει σε περικοπές μέσω του “κόφτη δημοσίων δαπανών” κανείς δεν μπορεί να ξέρει πως θα αντιδράσει η κοινή γνώμη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι αν ενισχυθεί ο ευρωσκεπτικισμός στην Ελλάδα η κυβέρνηση δεν θα βάλει φραγμό με το σχετικό κόστος.

Και αριστερός και σοσιαλιστής

Το “πρότζεκτ άξονας του Νότου- υπερβαίνει την χρεοκοπημένη και εν πολλοίς απαξιωμένη Ελλάδα, ωστόσο ο πρωθυπουργός εκτιμά ότι σε κάθε περίπτωση βγαίνει κερδισμένος. Ήδη με τις δηλώσεις του στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής πρόβαλε μία αριστερή ρητορική που προσπορίζει πολιτικά οφέλη καθώς συγκινεί ένα αντίστοιχο κοινό. Στις δηλώσεις του απέδωσε το Brexit και τον εν γένει ευρωσκεπτικισμό σε «ακραίες επιλογές λιτότητας, έλλειμμα δημοκρατίας, εκβιαστική επιβολή αντιλαϊκών και άδικων επιλογών, διχαστικά στερεότυπα , υπεροπτικό και αλαζονικό λόγο των τεχνοκρατών».
Σε αυτό το πλαίσιο εκτιμά ότι υπάρχουν προυποθέσεις για συμμαχίες των προοδευτικών δυνάμεων και δη των αριστερών και των ευρωπαίων σοσιαλιστών. Προς τούτο ο κ. Τσίπρας αφενός εμφανίζεται σαν αριστερός και αφετέρου συμμετέχει σαν παρατηρητής στην ευρωπαϊκή σοσιαλιστική ομάδα -όπως την περασμένη Τρίτη στις Βρυξέλλες- υπό την αιγίδα του Φρανσουά Ολάντ. Το δεύτερο πεδίο στο οποίο ήδη δήλωσε ότι θα κινηθούν οι πρωτοβουλίες του είναι το γεωγραφικό, καθώς οι χώρες του Νότου έχουν τους δικούς τους λόγους να ζητούν από τον άξονα Βρυξελλών-Βερολίνου χαλάρωση της λιτότητας. Το σχέδιο δεν είναι πλήρες λόγω της εκλογικής νίκης του συντηρητικού και φίλου του Βερολίνου, Ραχόι στην Ισπανία, γεγονός που το κυβερνητικό επιτελείο χαρακτήρισε αρνητική εξέλιξη. Ωστόσο Τσίπρας και Ρέντσι εκτιμούν ότι υπάρχουν περιθώρια να συμμετάσχει και η Ισπανία η οποία όπως και η Πορτογαλία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο επιβολής κυρώσεων από τις Βρυξέλλες λόγω υπέρβασης του ορίου του ελλείμματος.

Μεγάλα παιχνίδια

Το εάν θα προχωρήσει το σχέδιο εξαρτάται κυρίως από τον Φρανσουά Ολάντ που κάνει τους δικούς του σχεδιασμούς για την ενίσχυση της θέσης της Γαλλίας στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται. Η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ αφήνει κενό που μπορεί να καλύψει η Γαλλία, η μόνη εναπομείνασα πυρηνική δύναμη στην Ευρώπη με ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, ενώ αυξάνει και το ειδικό της βάρος ως συνομιλήτρια τόσο του Βερολίνου όσο και των δυσαρεστημένων κυβερνήσεων του Νότου. Η Ιταλία έχει τις δικές της βλέψεις και ήδη φαίνεται να κέρδισε στην πρώτη αντιπαράθεση με το Βερολίνο που πήρε δημόσια διάσταση με τις δηλώσεις της Ανγκέλας Μέρκελ και του Ματτέο Ρέντσι. Ο Ιταλός πρωθυπουργός ζήτησε την ενίσχυση με δημόσιο χρήμα των προβληματικών ιταλικών τραπεζών. Η Ανγκέλα Μέρκελ δήλωσε ότι υπάρχουν οι συμφωνίες που προβλέπουν τους κανόνες διάσωσης με bail in και “δεν μπορούμε κάθε δύο χρόνια να αλλάζουμε τις συμφωνίες”. Ο Ρέντσι απάντησε ότι “δεν ήλθαμε εδώ για να πάρουμε μαθήματα από την δασκάλα”. Η Ιταλία όμως πέτυχε τον στόχο της καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το προληπτικό σχέδιο στήριξης των Ιταλικών τραπεζών με δημόσιο χρήμα, κάνοντα δεκτή την επίκληση από την ιταλική κυβέρνηση των εκτάκτων συνθηκών που δημιουργεί το Brexit.


Το Βερολίνο αντεπιτίθεται

Αυτές είναι οι κινήσεις των χωρών του Νότου που ζητούν χαλάρωση της πολιτικής λιτότητας και περισσότερα κονδύλια για ανάπτυξη. Όπως το έθεσε ο Ματτέο Ρέντσι και φυσικά συμφωνούν οι Αλέξης Τσίπρας και Αντόνιο Κόστα η ΕΕ χρειάζεται αλλαγή των δομών της. Το Βερολίνο ήδη αντέδρασε και δεν έχει πει τον τελευταίο λόγο του. Στα περί αλλαγής των δομών απάντησε αρχικά ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ο οποίος είπε ότι “είναι μάταιο να συζητάμε για αλλαγή των συνθηκών”. Ακολούθως στράφηκε κατά της Πορτογαλίας λέγοντας ότι “θα χρειαστεί νέο πρόγραμμα διάσωσης -μνημόνιο- και θα το πάρει- προκαλώντας την δυσαρέσκεια της πορτογαλικής κυβέρνησης. Στην ίδια ομιλία ανέφερε ότι “διάβολε η Επιτροπή κάποτε πρέπει να εφαρόσει τις συνθήκες. Αλληλεγγύη μπορεί να υπάρξει μόνο όταν όλοι τηρούν τους κανόνες. Αν ξανά και ξανά δεν τηρείται ότι έχει συμφωνηθεί τότε δεν δημιουργείται βάση εμπιστοσύνης αλλά καλλιεργείται ο ευρωσκεπτικισμός”. Ο Γερμανός υπουργός δεν μιλά μόνο εξ ονόματός του αλλά εκφράζει και τον ευρωπαϊκό Βορρά. Από την στιγμή που η προπαγάνδα του Βερολίνου έπεισε ότι για την οικονομική κρίση στην Ευρώπη φταίνε “οι τεμπέληδες του Νότου”, οι βόρειες χώρες διαφωνούν σε κάθε χαλάρωση της λιτότητας και κερδίζει έδαφος η εθνικιστική ακροδεξιά που πλέον στρέφεται κατά της ΕΕ. Ήδη από την επομένη του δημοψηφίσμαος το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών διέρρευσε έκθεσή του στην Handelsblatt με την οποία εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος για δημοψηφίσματα σε πέντε χώρες της ΕΕ, την Γαλλία, την Αυστρία, την Ολλανδία, την Φινλανδία και Ουγγαρία.

Οι συνέπειες του Brexit είναι μπροστά

Το Βερολίνο επέβαλε την άποψή του στις Βρυξέλλες όπως φάνηκε από τη δήλωση του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ο οποίος ανέφερε ότι “χρειαζόμαστε επιτάχυνση και όχι καινοτομία, υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και όχι προσθήκη νέων”, εν ολίγοις να παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν, όπως είναι και η θέση του Βερολίνου που δια της Μέρκελ διεμήνυσε ότι “η αντιμετώπιση της κατάστασης θα πρέπει να γίνει στο υπάρχον πλαίσιο”.

Πέρα όμως από τις δηλώσεις που μοιάζουν με αναγνωριστικά πυρά αντιμαχόμενων, το Βερολίνο επέβαλε ξανά την δική του τακτική. Ενώ έβαλε τους προέδρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ Γιούνκερ, Τουσκ, Σουλτς να μιλούν για την ανάγκη ταχείας εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ, η Ανγκέλα Μέρκελ εμφανίστηκε διαλλακτική προς το Λονδίνο λέγοντας ότι θα πρέπει να δωθεί χρόνος. Η συζήτηση για την έναρξη των διαπραγματεύσεων της αποχώρησης μετατέθηκε για τον Σεπτέμβριο και εν τω μεταξύ καμία συζήτηση δεν έγινε στην Σύνοδο Κορυφής για τα αίτια της αποχώρησης και πολύ περισσότερο για το μέλλον της Ευρώπης και για τις αλλαγές που είναι απαραίτητες.

Είναι ενδεικτικό ότι ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ απέδωσε την έξοδο στους πολιτικούς που μιλούσαν για χρόνια στον αγγλικό λαό υπέρ του Brexit. Μόνο ο Αλέξης Τσίπρας έκανε μία εκτεταμένη δήλωση για την ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα αίτια που κάνουν την Ευρώπη μη ελκυστική και δίνουν ώθηση στην ακροδεξιά. Η Γερμανία είναι φυσικό να μην θέλει την συζήτηση γιατί θα βρεθεί μπροστά σε αιτιάσεις για τις δικές της ευθύνες. Έτσι κατά την πάγια τακτική της η Άνγκελα Μέρκελ σπρώχνει το πρόβλημα στο μέλλον μέχρι που όλοι θα ζητούν την παρέμβασή της και φυσικά θα επιβάλλει ξανά τους όρους της. Φυσικά το πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο καθώς άπτεται της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης και στο οποίο παρεμβαίνουν και οι ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσουν ορισμένοι τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την γερμανική οικονομία -ότι θα κινηθεί χαμηλότερα από τις προβλέψεις- και την διαπίστωση ότι η Deutche Bank αποτελεί το μεγαλύτερο παγκόσμιο συστημικό κίνδυνο.

Κάπως έτσι το πρόβλημα για την ΕΕ και για τις χώρες μέλη είναι μπροστά, όταν θα αρχίσει η διαπραγμάτευση και θα φαίνονται οι συνέπειες, μία κατάσταση για την οποία θα είναι ενδεχομένως προετοιμασμένες ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία αλλά όχι η Ελλάδα που θεωρεί ότι είναι προστατευμένη.