Τα ευρήματα της έρευνας

- Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι ένα μεγάλο ποσοστό (44%) των καταναλωτών δεν διαβάζουν ποτέ τις ετικέτες τροφίμων ή τις διαβάζουν μερικές φορές. Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα υψηλό, αν λάβουμε υπόψη μας ότι είναι περισσότερο αναμενόμενο να διαβάζει κάποιος την ετικέτα τουλάχιστον την πρώτη φορά που αγοράζει ένα προϊόν ή όταν αλλάζει μάρκα.

- Οι κύριοι λόγοι που δεν διαβάζουν τις ετικέτες είναι επειδή θεωρούν ότι δεν τους αφορούν (45%), δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο (31%) και δεν τις καταλαβαίνουν (17%).

- Η ημερομηνία λήξης, είναι το στοιχείο στην ετικέτα το οποίο διαβάζουν οι 7 στους 10 ερωτηθέντες. Παρόλο, όμως, που αποτελεί το δημοφιλέστερο και πιο αναγνωρίσιμο στοιχείο μιας ετικέτας τροφίμων, φαίνεται από την έρευνα να μην την κατανοούν και τόσο καλά. Σε ειδικότερη ερώτηση σχετικά με το αν υπάρχει διαφορά μεταξύ της ημερομηνίας λήξης και της ημερομηνίας ανάλωση κατά προτίμηση πριν από…, μόλις 4 στους 10 δήλωσαν ότι υπάρχει διαφορά και από αυτούς το 42% είτε έδωσαν λάθος απάντηση είτε δεν έδωσαν καμία απάντηση.

Τι άλλα στοιχεία διαβάζουν οι καταναλωτές; Tα συστατικά των προϊόντων (56%) και τις διατροφικές πληροφορίες (33%). Μάλιστα, από τα συστατικά των προϊόντων δήλωσαν ότι διαβάζουν περισσότερο τα συντηρητικά (18%) και τα Έψιλον (12%), ενώ από τις διατροφικές πληροφορίες τα λιπαρά (13%) και τις θερμίδες (12%) (Διάγραμμα 3).

- Τα πολυσυζητημένα Ε (συντηρητικά, χρωστικές, κ.ά.) βρίσκονται ψηλά στη λίστα τνω πληροφοριών που επηρεάζουν αρνητικά τους καταναλωτές στην αγορά προϊόντων, αφού 6 στους 10 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι επηρεάζονται αρνητικά από την αναγραφή τους. Η υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και η ύπαρξη γενετικά τροποποιημένων συστατικών αποτελούν επίσης στοιχεία που δρουν αρνητικά στην επιλογή ενός προϊόντος (28 και 12%, αντίστοιχα) (Διάγραμμα 4). Στοιχεία που επηρεάζουν θετικά τον καταναλωτή είναι η αναγραφή βιταμινών (27%), λιπαρών (15%), θερμίδων (13%) και πρωτεϊνών (12%).

- Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά στους καταναλωτές για το κατά πόσο οι ετικέτες αποτυπώνουν την αλήθεια για τα προϊόντα. Το πόσο τις εμπιστεύονται εξαρτάται από το είδος της πληροφορίας. Για παράδειγμα, όταν το προϊόν φέρει πληροφορία σχετική με την ελληνικότητά του, αυτήν την εμπιστεύονται -αρκετά ώς πολύ- το 64% των ερωτηθέντων, ποσοστό σχετικά χαμηλό, αν και είναι το υψηλότερο που σημειώθηκε. Σε ό,τι αφορά διατροφικούς ισχυρισμούς για θρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, ασβέστιο, χωρίς ζάχαρη) και τις πληροφορίες για φρέσκο και βιολογικό προϊόν, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών πέφτει στο 50%, ενώ σε πληροφορίες που σχετίζονται με ισχυρισμούς για χαμηλά λιπαρά, ισχυρισμούς υγείας, απουσία προσθέτων (Έψιλον) και γενετικά τροποποιημένων συστατικών, η εμπιστοσύνη πέφτει σε ποσοστό 40% και χαμηλότερα.

- Σημειώνεται ότι οι 6 στους 10 από αυτούς που διαβάζουν έστω και σπάνια τις ετικέτες αγοράζουν χύμα προϊόντα και είναι μεγάλο το ποσοστό αυτών (81%) που δηλώνουν ότι, παρόλο που δεν υπάρχουν ετικέτες στα προϊόντα αυτά, ενημερώνονται για τα συστατικά τους. Πώς; Οι μισοί δήλωσαν ότι ενημερώνονται από τον παραγωγό και 1 στους 3 από τον πωλητή. Το παράδοξο είναι ότι η απουσία της ετικέτας δεν αποτελεί εμπόδιο για την αγορά χύμα προϊόντων, συνεπώς φαίνεται ότι λειτουργούν άλλα κριτήρια για την αγορά τους, όπως η εμπιστοσύνη προς τον παραγωγό ή τον πωλητή των προϊόντων αυτών, που πιθανά είναι μειωμένη στην περίπτωση των συσκευασμένων τροφίμων.

- Σε ότι αφορά στα στοιχεία των ετικετών που μπερδεύουν τους καταναλωτές. Δικαιολογημένα τη μεγαλύτερη δυσκολία αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές στην κατανόηση συστατικών των τροφίμων που αναγράφονται με τη χημική τους ορολογία. Έτσι, πρόσθετα όπως οι γαλακτωματοποιητές, τα μέσα οξίνισης και το τροποποιημένο άμυλο είναι τα πλέον δυσνόητα, αφού λιγότεροι από 4 στους 10 δηλώνουν ότι τα κατανοούν. Άλλες έννοιες, επίσης δυσνόητες, είναι τα γενετικά τροποποιημένα συστατικά και τα υδρογονωμένα λιπαρά.

- Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τον πίνακα της ενδεικτικής ημερήσιας πρόσληψης, γνωστής και ως GDA. Αλλά για τους καταναλωτές υπάρχει σύγχυση μεταξύ του πίνακα των Ενδεικτικών Ημερήσιων Προσλήψεων (GDA1) που αφορά τα ποσοστά κάποιων σημαντικών θρεπτικών συστατικών (όπως της ενέργεια, των λιπαρών, των κορεσμένων λιπαρών, των σακχάρων και του νατρίου) που λαμβάνονται από μια μερίδα του προϊόντος και του πίνακα της Συνιστώμενης Ημερήσιας Παροχής (ΣΗΠ2), που αναφέρεται σε ποσοστά βιταμινών και ανόργανων στοιχείων που λαμβάνονται από συγκεκριμένη ποσότητα προϊόντος. 2 στους 10 απάντησαν ότι δεν γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στους πίνακες GDA και ΣΗΠ, ενώ 11% απάντησαν ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά. Από τους υπόλοιπους ερωτηθέντες που δήλωσαν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ GDA και ΣΗΠ, κανένας δεν απάντησε απόλυτα σωστά.

Και οι δυο πληροφορίες, όμως, είναι πολύ σημαντικές και χρήσιμες για τους καταναλωτές, αφού τους βοηθούν να αξιολογήσουν τη θρεπτική αξία των τροφίμων που καταναλώνουν. Συνεπώς, θα πρέπει αρχικά να τα προσέξουν πάνω στη συσκευασία (από το Διάγραμμα 3 φαίνεται ότι δεν είναι από τα στοιχεία της ετικέτας που διαβάζουν) και στη συνέχεια να τα κατανοήσουν, με τη βοήθεια των επεξηγήσεων που αναγράφονται στην ετικέτα.

- Με βάση μια δεύτερη έρευνα αγοράς που διεξήγαγε το ΙΑΔ, στην οποία καταγράφηκαν οι πληροφορίες των ετικετών 94 προϊόντων που αποτελούν βασικά είδη διατροφής ή σνακ (από 16 διαφορετικές κατηγορίες τροφίμων) από τις 34 μεγαλύτερες στην κατηγορία τους εταιρείες, φάνηκε ότι σε περισσότερο του 55% των προϊόντων, αναγράφονται διατροφικές πληροφορίες, που δεν αποτελούν νομοθετική υποχρέωση των εταιρειών, αλλά εθελοντική κίνηση, με στόχο την προσφορά περισσότερης πληροφόρησης στον καταναλωτή. Επιπλέον, από την έρευνα προέκυψε ότι οι περισσότερες από τις μισές συσκευασίες (52%) περιείχαν, επίσης κατόπιν εθελοντικής κίνησης, και τον πρόσθετο πληροφοριακό πίνακα των Ενδεικτικών Ημερήσιων Προσλήψεων (GDA). Στη συντριπτική πλειοψηφία τους (σχεδόν 8 στους 10), μάλιστα, οι ερωτηθέντες στην έρευνα καταναλωτών του ΙΑΔ απάντησαν ότι είναι ικανοποιημένοι από το πλήθος των πληροφοριών στις ετικέτες των τροφίμων και δεν περιμένουν να γραφτεί κάτι επιπλέον από αυτά που ήδη αναγράφονται.