Ανακάλυψαν το γονίδιο της κατάθλιψης

Τον τρόπο για να «χειραγωγήσουν» το γονίδιο στο οποίο οφείλεται η κατάθλιψη ανακάλυψαν αμερικανοί επιστήμονες και πιστεύουν ότι η ανακάλυψή τους μελλοντικά θα οδηγήσει στη γενετική θεραπεία της νόσου. Η κατάθλιψη θεωρείται ως μια από τι πιο ευρέως διαδεδομένες ψυχικές νόσους καθώς πλήττει περίπου 121 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Οι ερευνητές έχουν ήδη ξεκινήσει κλινικές δοκιμές για μια παρόμοια γονιδιακή θεραπεία σε εγκεφάλους ασθενών που πάσχουν από Πάρκινσον και ελπίζουν ότι θα μπορούσαν να προσαρμόσουν την τεχνική τους και στην κατάθλιψη.

Σύμφωνα με τον υπεύθυνο της έρευνας η ανακάλυψη που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο ιατρικό περιοδικό «Science Translational Medicine», υπό τον νευροχειρουργό Μάικλ Κάπλιτ του Εργαστηρίου Μοριακής Νευροχειρουργικής του Ιατρικού Κολεγίου του πανεπιστημίου Κορνέλ, ανοίγει το δρόμο για «μια καινοτομική θεραπευτική μέθοδο της κατάθλιψης, η οποία θα στοχεύει σε μια από τις βασικές αιτίες της νόσου».

Οι ερευνητές αρχικά εργάστηκαν με ποντίκια στο εργαστήριο, μελετώντας εξονυχιστικά τη δραστηριότητα ενός συγκεκριμένου γονιδίου (p11) που ρυθμίζει τη δραστηριότητα ενός τμήματος του εγκεφάλου, του επικλινούς πυρήνα, ο οποίος αποτελεί το εγκεφαλικό κέντρο για την ικανοποίηση και την ανταμοιβή. Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από μια ανηδονική κατάσταση, δηλαδή αδυναμία να νιώσει ο ασθενής ευχαρίστηση στη ζωή του.

Το γονίδιο p11 (ένα από τα κυριότερα γονίδια που θεωρείται ότι εμπλέκονται στην κατάθλιψη) βοηθά στη ρύθμιση των σημάτων μιας -ζωτικής για το αίσθημα ευχαρίστησης- χημικής ουσίας, που παίζει ρόλο νευροδιαβιβαστή, της σεροτονίνης. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα στοχεύουν ακριβώς να ενισχύσουν το επίπεδο της σεροτονίνης, η οποία επίσης επιδρά στον ύπνο, την όρεξη και τη γενικότερη ψυχική διάθεση.

Οι ερευνητές έδειξαν ότι τα πειραματόζωα στα οποία αυτό το γονίδιο είναι ανενεργό, παράγεται λιγότερη σεροτονίνη, με συνέπεια να εμφανίζονται καταθλιπτικά (απάθεια στα ερεθίσματα, έλλειψη κινητικότητας κ.α.). Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τη βοήθεια ενός γενετικά τροποποιημένου ιού ως «μεταφορικού μέσου» για να εισάγουν το «σωστό» γονίδιο στα ποντίκια και αυτά σύντομα βγήκαν από την κατάθλιψή τους.

Αυτό όμως δεν αποδεικνύει κατ' ανάγκη ότι και στους ανθρώπους αυτό το ελαττωματικό γονίδιο προκαλεί καταθλιπτικά συμπτώματα και ότι η ενεργοποίησή του θα καταπολεμήσει την κατάθλιψη. Γι' αυτό, οι ερευνητές μελέτησαν δείγματα εγκεφάλου από νεκρούς που είχαν κατάθλιψη όσο ζούσαν και τα συνέκριναν με ανάλογα δείγματα μη καταθλιπτικών, διαπιστώνοντας ότι όντως τα επίπεδα του γονιδίου p11 στον εγκέφαλο των καταθλιπτικών ήσαν σημαντικά μικρότερα σε σχέση με των υπολοίπων ανθρώπων.

Όμως, όπως ξεκαθάρισε ο Κάπλιτ, η γονιδιακή θεραπεία της κατάθλιψης θα χρειαστεί ακόμα αρκετά χρόνια για να δοκιμαστεί σε ανθρώπους, αν και, όπως είπε, οι μέχρι τώρα δοκιμές της ανάλογης θεραπείας σε ασθενείς με Πάρκινσον δείχνουν ότι η μέθοδος είναι ασφαλής.

Ένα πάντως πρόβλημα είναι ότι επειδή οι ιοί που μεταφέρουν το «σωστό» γονίδιο, είναι αρκετά μεγάλοι και δεν μπορούν να περάσουν το αιματολογικό «φράγμα» που προστατεύει τον εγκέφαλο, το γονίδιο θα πρέπει να εισαχθεί απευθείας στον επικλινή πυρήνα του εγκεφάλου του ασθενούς μέσω μιας χειρουργικής επέμβασης ακριβείας, κατά την οποία ο γιατρός ανοίγει μια μικρή τρύπα στο κρανίο.

Στο επόμενο στάδιο, οι αμερικανοί επιστήμονες θα δοκιμάσουν την αντικαταθλιπτική γονιδιακή θεραπεία σε μαϊμούδες, σε συνεργασία με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ. Ο Κάπλιτ παράλληλα έχει ιδρύσει την εταιρία Neurologix, που έχει τα πνευματικά δικαιώματα της γονιδιακής θεραπείας μέσω του p11.

Οι σημερινές φαρμακευτικές θεραπείες της κατάθλιψης ουσιαστικά αντιμετωπίζουν μόνο τα συμπτώματα και όχι τις αιτίες, ενώ στις περιπτώσεις σοβαρής κατάθλιψης τα φάρμακα δεν έχουν αποτέλεσμα. Σε αυτές τις σοβαρότερες περιπτώσεις κυρίως, η γενετική θεραπεία υπόσχεται μια μελλοντική θεραπεία, όπως είπε ο Κάπλιτ.

Γενικότερα πάντως, η γενετική θεραπεία μέσω αντικατάστασης ενός «προβληματικού» γονιδίου ή «διόρθωσης» της δράσης του, θεωρείται ακόμα μια άκρως πειραματική τεχνική, αν και έχει δείξει κάποια πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα στην θεραπεία μερικών παθήσεων.